Tetuwuhan

Tetuwuhan utawa thethukulan iku ing èlmu Biologi tegesé titah kang kagolong Regnum Plantae, ing antarané: kabèh tetuwuhan mawa pembuluh, kang semu lan kang sajati (lumut ati, lumut, paku-pakuan uga tetuwuhan wewiji). Ing vèrsi taksonomi tetuwuhan tinentu, alga ijo uga kalebu ing karajan (regnum) iki. Tetuwuhan iku jinis titah autotrof kang mupangataké klorofil kanggo komponèn pangowah ènèrgi foton saka cahya srengéngé dadi ènèrgi kimiawi kang wujudé gula. Prosès pangalihan iki diarani prosès fotosintesis. Amarga solahé kang autotrof, tetuwuhan iku ana ing posisi angka siji ing ranté ilèn ènèrgi liwat titah (ranté panganan). Amarga warna ijo dominan banget ing anggota karajan iki, mula jeneng liya kang dianggo yaiku Viridiplantae ("tetuwuhan ijo"). Jeneng liyané yaiku Metaphyta.

Aksara Latin

ꦗꦮ

Tetuwuhan Kalamangsa: 520 Ma PraЄ Є O S D C P T J K Pg N ↓ Kambrium tekan saiki, nanging pirsani teks
Klasifikasi ngèlmiah
Dhomain:	Eukaryota
Unranked:	Archaeplastida
Karajan:	Plantae Haeckel, 1866[1]
Divisi
Alga ijo Chlorophyta-alga ijo sajati Charophyta-alga ijo mawa karang Tetuwuhan dharat (Embryophyta) Tetuwuhan dharat ora duwé pambuluh (lumut) Marchantiophyta—lumut ati Anthocerotophyta—lumut (ati) tanduk Bryophyta/Musci—lumut sajati †Horneophytopsida Tetuwuhan mawa pambuluh (tracheophyta) †Rhyniophyta †Zosterophyllophyta Lycopodiophyta—paku kawat †Trimerophytophyta Pteridophyta—paku-pakuan lan paku buntut jaran †Progymnospermophyta Spermatophyta (tetuwuhan wewiji) †Pteridospermatophyta—paku (duwé) wiji Pinophyta—tetuwuhan runjung Cycadophyta—pakis haji lan kerabaté Ginkgophyta—ginkgo Gnetophyta—mlinjo lan kerabaté Magnoliophyta—tetuwuhan ngembang †Nematophytes

Klasifikasi tetuwuhan mangsa kapungkur nglebokaké uga kabèh jinis alga lan fungi (kalebu jamur lendhir) minangka anggotané. Kritik-kritik kang muncul sabanjuré agawé fungi dipisahaké saka tetuwuhan. Sanadyan stasioner, fungi asipat saprotrof, olèh ènèrgi saka sisa-sisa bahan organik. Kajaba iku, dhindhing sèl fungi ora kasusun saka bahan kang padha karo tetuwuhan lan malahan mèmper kéwan. Sapérangan gedhé alga banjur wiwit dipisahaké saka kaanggotaan tetuwuhan amarga ora duwé diferensiasi jaringan lan ora ngembangaké klorofil minangka pigmen panangkap ènèrgi.

Panggunaan tèknik-tèknik biologi molekuler marang filogèni tetuwuhan pranyata mènèhi panyengkuyung pamisahan iki.

Dhéfinisi

Nalika sawijining tetuwuhan dikarepaké minangka grup organisme tinamtu utawa taxon, racaké tegesé salah siji konsèp. Panglompokané yaiku:

Jeneng	Lingkup	Katrangan
Tetuwuhan dharat, uga ditepungi minangka Embryophyta utawa Metaphyta.	Plantae sensu strictissimo	Golongan iki kalebu liverworts, hornworts, mosses, lan vascular plant, lan uga fossil plants kang mèmper karo golongan iki.
Green plants – uga ditepungi minangka Viridiplantae, Viridiphyta utawa Chlorobionta	Plantae sensu stricto	Golongan iki kalebu tetuwuhan dharat plus manéka golongan alga ijo, kalebu stonewort.
Archaeplastida, Plastida utawa Primoplantae	Plantae sensu lato	Kompok iki kalebu tetuwuhan ijo ig dhuwur plus Rhodophyta (alga abang) lan Glaucophyta (alga glaucophyte).

Cara liya yaiku liwat sawijiningcladogram, kang nuduhaké gayutan evolusionèr. Sajarah évolusi tetuwuhan durung ditata kanthi pepak, nanging salah siji kang wis ditampa yaiku.^[2] Those which have been called "plants" are in bold.

Archaeplastida  Glaucophyta (glaucophyte algae)  Rhodophyta (alga abang)  Viridiplantae  Chlorophyta (péranganing alga ijo)  Streptophyta  streptophyte algae (péranganing alga ijo)  Charales (stoneworts, often included  ing alga ijo)  land plants utawa embryophytes

groups traditionally called "algae"

Rupa

Watara 350,000 spésies saka tetuwuhan kang ana wektu iki. Taun 2004, watara 287,655 spésies wis ditepungi, ing antarané 258,650 yaiku awujud tetuwuhan ngembang, 16,000 bryophyta, 11,000 pakis lan 8,000 alga ijo.

Karagaman tetuwuhan

Golongan informal	Jeneng divisi	Jeneng umum	Cacahing spésies
Ganggang ijo	Chlorophyta	ganggang ijo (chlorophyta)	3,800 [3]
	Charophyta	ganggang ijo (desmids & charophytes)	4,000-6,000 [4]
Bryophyta	Marchantiophyta	liverworts	6,000-8,000 [5]
	Anthocerotophyta	hornworts	100-200 [6]
	Bryophyta	mosses	12,000 [7]
Pteridophyta	Lycopodiophyta	club mosses	1,200 [8]
	Pteridophyta	ferns, whisk ferns & horsetails	11,000 [8]
Tetuwuhan wewiji	Cycadophyta	cycads	160 [9]
	Ginkgophyta	ginkgo	1 [10]
	Pinophyta	conifers	630 [8]
	Gnetophyta	gnetophytes	70 [8]
	Magnoliophyta	flowering plants	258,650 [11]

Pirsani uga

• Woh
• Kembang
• Tetuwuhan jamu lan bumbu
• Jinising tanduran