ბგერის სიჩქარე

ბგერის სიჩქარე — ბგერითი ტალღების გავრცელების სიჩქარე რომელიმე დრეკად გარემოში.

ბგერის სიჩქარის გავრცელება სხვადასხვა გარემოში

0 °C, 101325 პა	მ/წმ	კმ/სთ
აირები
აზოტი	333	1202.4
ამიაკი	415	1494.0
აცეტილენი	327	1177.2
წყალბადი	1284	4622.4
ჰაერი	331	1191.6
ჰელიუმი	965	3474.0
ჟანგბადი	316	1137.6
მეთანი	430	1548.0
ნახშირჟანგი	338	1216.8
ნეონი	435	1566.0
ნახშირორჟანგი	259	932.4
ქლორი	206	741.6
სთხეები
წყალი	1403	5050.8
ვერცხლისწყალი	1383	4978.0
მყარი სხეულები
ბერილიუმი	12600	45360.0
ალმასი	12000	43200.0
რკინა	5950	21420.0
ოქრო	3240	11664.0
ლითიუმი	6000	21600.0
მინა	4800	17280.0

აირები

ბგერის მშრალ ჰაერში გავრცელების სიჩქარის (${\displaystyle v}$) ტემპერატურაზე (${\displaystyle t}$) დამოკიდებულების გრაფიკი.

ბგერის სიჩქარე განისაზღვრება გარემოს ${\displaystyle \chi }$ მოცულობითი კუმშვადობით და ${\displaystyle \rho }$ სიმკვრივით:

${\displaystyle v={\sqrt {\frac {1}{\chi \rho }}}.}$

როცა შესაკუმში აირის ნაწილაკებს შორის სითბოს გაცვლას ადგილი არა აქვს, ამ აირის კუმშვადობა (ე. წ. ადიაბატური კუმშვადობა) გამოისახება ფორმულით:

${\displaystyle \chi ={\frac {1}{\gamma p_{0}}}}$,

სადაც ${\displaystyle p_{0}}$ არის ატმოსფერული წნევა, ${\displaystyle \gamma =c_{p}/c_{v}}$ აირის თბოტევადობების ფარდობა მუდმივი წნევისა და მოცულობის დროს). ბგერის სიჩქარის პირველი გამოთვლა მოგვცა პ. ლაპლასმა XIX საუკუნის დასაწყისში. ბგერის სიჩქარე აირისთვის დამოკიდებულია ტემპერატურაზე:

${\displaystyle v_{t}=v_{0}{\sqrt {\frac {T}{273K}}}}$,

სადაც ${\displaystyle v_{0}}$ არის ბგერის სიჩქარე 0°C-ზე, T — აბსოლუტური ტემპერატურა.

სითხეები

ზღვაში ბგერის სიჩქარე იცვლება ტემპერატურის, სიღრმისა და მარილიანობის შესაბამისად. მტკნარ წყალში ბგერის სიჩქარე მაქსიმალურ მნიშვნელობას აღწევს 74°C-ზე (1557 მ/წმ), ხოლო შემდეგ გახურებისას ხელახლა მცირდება. სითხეთა უმრავლესობაში (გარდა წყლისა) ბგერის სიჩქარე ტემპერატურის გადიდებით მცირდება.

მყარი სხეულები

დრეკად მყარ სხეულში წნევის სიგრძივი ტალღების გარდა შეიძლება გავრცელდეს განივი და ზედაპირული ბგერითი ტალღებიც, რომელთა გავრცელების სიჩქარე საგრძნობლად განსხვავდება სიგრძივი ტალღების გავრცელების სიჩქარისაგან. ანიზოტროპულ სხეულებში ტალღების გავრცელების სიჩქარე სხვადასხვა მიმართულებით სხვადასხვაა.

ლიტერატურა

• ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 2, თბ., 1977. — გვ. 261.