From Wikipedia, the free encyclopedia
Programmalıq injiniring (Programmalıq támiynat injeneriyası) - programmalıq támiynattı jaratıwǵa tiykarlanǵan injenerlik usıl.[1] Programmalıq támiynat injeneri - bul kompyuter programmalıq támiynatın proektlestiriw, jaratıw, testlew, qollaw hám bahalaw ushın injenerlik proektlestiriw procesin qollanatuǵın adam. Baǵdarlamashı (programmist) termini geyde sinonim retinde paydalanıladı, biraq dizaynnan góre programmalıq támiynattı ámelge asırıwdı atap kórsetiwi múmkin, sonıń menen qatar injenerlik bilim yamasa kónlikpelerdiń konnotaciyaları bolmawı múmkin.[2]
Injenerlik usıllar programmalıq támiynattı jaratıw procesin informaciyalastırıw ushın qollanıladı,[3] programmalıq támiynattıń ómirlik ciklı procesiniń ózin anıqlawdı, kirgiziwdi, bahalawdı, ólshewdi, basqarıwdı, ózgertiwdi hám jetilistiriwdi qamtıydı. Ol programmalıq qural konfiguraciyasın basqarıwdı kóp paydalanadı,[3] ol konfiguraciyadaǵı ózgerislerdi sistemalı túrde baqlaw hám sistemanıń ómirlik ciklı dawamında konfiguraciya menen kodtıń tutaslıǵı menen qadaǵalanıw imkaniyatın saqlaw tuwralı. Zamanagóy procesler programmalıq támiynat versiyasın qollanadı.
1960 jıllardan baslap programmalıq támiynat injiniringniń ózine tán túri retinde qarastırıldı. Sonıń menen qatar, programmalıq injiniringdi rawajlandırıw gúres retinde qarastırıldı. Programmalıq támiynat ushın kóplegen qıyınshılıqlar payda etken informaciyalıq qurallar menen jumıs islew qıyın edi. Mashqalalardıń qatarına byudjetten asıp ketken, belgilengen múddetten ótip ketken, keń kólemli qayta islewdi hám texnikalıq xızmet kórsetiwdi talap etetuǵın hám tutınıwshılardıń mútájliklerin sátsiz qanaatlandıratuǵın yamasa hátte tamamlanbaǵan programmalıq qural kirdi.
Programmalıq injiniring termininiń kelip shıǵıwı hár túrli derekler menen baylanıslı. Bul termin 1965 jıl iyunda “Kompyuter hám avtomatika” basılımında kompaniyalar usınatuǵın xızmetler diziminde payda boldı[4] hám ACM prezidenti Entoni A. Ottingerdiń 1966 jıl avgusttaǵı Communications of ACM shıǵarılımında (9-tom, № 8) ACM aǵzalıǵına xatta rásmiy túrde qollanıldı.[5][6] Margaret Gamilton Apollon missiyalarında “programmalıq injiniring” pánin olardıń islep atırǵanın nızamlı qılıw ushın sáwlelendirdi.[7] Sol waqıtlarda “programmalıq támiynat daǵdarısı” boldı esaplandı.[8] Programmalıq injiniring boyınsha 40-xalıqaralıq konferenciya (ICSE 2018) Frederik Brukstıń plenarlıq sessiyasınıń tiykarǵı bayanatları menen “Programmalıq injiniring” 50 jıllıǵın atap ótti[9] hám Margaret Gamilton menen.[10]
Programmalıq injiniringniń zárúr anıqlamalarına tómendegiler kiredi:
Al tómendegi terminler rásmiy túrde az qollanılǵan:
Talaplar injiniringi programmalıq támiynatqa qoyılatuǵın talaplardı anıqlaw, analizlew, specifikaciyalaw hám validaciyalaw bolıp tabıladı. Programmalıq támiynatqa qoyılatuǵın talaplar úsh túrli bolıwı múmkin. Funkcional talaplar, funkcional emes talaplar hám domen talapları bar. Programmalıq támiynattıń jumısı orınlanıp, paydalanıwshı paydalanıwı ushın tiyisli nátiyje kútiliwi kerek. Funkcional emes talaplar portativlik, qáwipsizlik, texnikalıq xızmet kórsetiw, isenimlilik, masshtablaw, ónimlilik, qayta paydalanıw hám iykemlilik sıyaqlı máseleler menen shuǵıllanadı.Olar tómendegi túrlerge bólinedi: interfeys sheklewleri, ónimlilik sheklewleri (mısalı, juwap beriw waqtı, qáwipsizlik, saqlaw keńisligi h.t.b.), operaciyalıq sheklewler, ómirlik cikl sheklewleri (texnikalıq xızmet kórsetiw, tasıw h.t.b.) hám ekonomikalıq sheklewler. Sistemanıń yamasa programmalıq quraldıń qalay jumıs isleytuǵının biliw, jumıs islemeytuǵın talaplardı kórsetiw kerek. Domen talapları belgili bir kategoriyanıń yamasa proekttiń domen xarakteristikası menen baylanıslı.[18]
Programmalıq támiynat dizaynı sistemanıń yamasa komponent arxitekturasın, komponentlerin, interfeyslerin hám basqa xarakteristikaların anıqlaw procesi. Bul programmalıq támiynat arxitekturası dep te ataladı. Programmalıq támiynat dizaynı úsh túrli dizayn dárejesine bólinedi. Úsh dáreje - interfeys dizaynı, arxitekturalıq dizayn hám tolıq dizayn. Interfeys dizaynı - bul sistema menen onıń ortalıǵınıń óz-ara háreketlesiwi.Bul sistemanıń ishki jumısı menen qatar abstrakciyanıń joqarı dárejesinde júz beredi. Arxitekturalıq dizayn sistemanıń tiykarǵı komponenti menen hám olardıń minnetleri, qásiyetleri, interfeysleri hám olardıń arasındaǵı baylanıslar menen óz-ara háreketlesiwi menen baylanıslı. Tolıq dizayn - bul sistemanıń barlıq komponentleriniń ishki elementleri, olardıń qásiyetleri, qarım-qatnasları, qayta islew hám ádette olardıń algoritmleri menen maǵlıwmatlar strukturaları.[19]
Programmalıq támiynat konstrukciyasın islep shıǵıwdıń tiykarǵı xızmeti,[3] dizayndı ámelge asırıw ushın programmalastırıw, birlik testlew, integraciyalıq testlew hám qayta islewdiń úylesimi bolıp tabıladı. Bul basqıshtaǵı testlewdi ádette baǵdarlamashı programmalıq támiynat jaratıp atırǵanda, jańa ǵana jazılǵanın tekseriw hám kodtıń keyingi adımǵa qashan jiberiletuǵının anıqlaw ushın orınlaydı.
Programmalıq támiynattı testlew[3] - bul birlikti testlew hám integraciyalıq testlew sıyaqlı hártúrli usıllar menen testlenetuǵın ónimniń yamasa xızmettiń sapası tuwralı mápli táreplerdi informaciya menen támiyinlew ushın alıp barılatuǵın empirikalıq, texnikalıq izertlew. Bul programmalıq támiynat sapasınıń bir aspekti. Programmalıq támiynattı jaratıwdıń jeke basqıshı retinde onı ádette sapanı támiyinlew xızmetleri yamasa kodtı jazǵannan basqa islep shıǵarıwshı orınlaydı.
Programmalıq támiynattı analizlew - ónimlilik, bekkemlik hám qáwipsizlik sıyaqlı qásiyetke baylanıslı kompyuter programmalarınıń háreketin analizlew (tallaw) procesi. Ol programmanı orınlamastan (statikalıq baǵdarlamanı analizlew), orınlanıw waqtında (dinamikalıq programma analizi) yamasa ekewiniń kombinaciyasında orınlanıwı múmkin.
Programmalıq támiynatqa texnikalıq xızmet kórsetiw[3] programmalıq qural ónimin jóneltkennen keyin únemli qollaw ushın zárúr háreketlerdi bildiredi. Programmalıq támiynatqa texnikalıq xızmet kórsetiw - qátelerdi óshiriw hám onıń jumısın jaqsılaw ushın tarqatıwdan keyin programmalıq qural qollanbaların ózgertiw hám jańalaw. Programmalıq támiynattıń haqıyqıy dúnya menen kóp baylanısı bar hám haqıyqıy dúnya ózgergende programmalıq támiynatqa texnikalıq xızmet kórsetiw talap etiledi.[20]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.