GitHub

GitHub — bul baǵdarlamashılardıń óz kodların jaratıwǵa, saqlawǵa, basqarıwǵa hám bólisiwge imkaniyat beretuǵın baǵdarlamashılar platforması. Ol Git programmalıq támiynatın paydalanadı, bul Gittiń tarqatılǵan versiyalardı basqarıw imkaniyatın hámde hárbir proekt ushın kirisdi basqarıw, qátelerdi baqlaw, programmalıq támiynat imkaniyatlarına sorawlar beriw, wazıypalardı basqarıw, turaqlı integraciya hám wikilardı qamtıydı. Kaliforniyada bas ofisi bar, ol 2018-jıldan baslap Microsoft korporaciyasınıń filialı bolıp tabıladı^[1].

Ol kóbinese ashıq kodlı programmalıq támiynat islep shıǵarıw proektlerin xosting etiw (jaylastırıw) ushın qollanıladı^[2]. 2023-jıl yanvarda [jańalaw], GitHub 100 millionnan aslam baǵdarlamashılar^[3] hám 420 millionnan aslam repozitoriylar^[4], bar ekenligin xabarladı, onıń ishinde keminde 28 million jámáát repozitoriyları bar^[5]. 2023 jıl iyundaǵı [jańalaw] jaǵday boyınsha ol dúnyadaǵı eń úlken derek kodı xosti bolıp tabıladı.

Haqqında

Tıykar salınıwı

GitHub platformasınıń islep shıǵarılıwı 2007 jıl 19 oktyabrde baslandı^[6][7][8]. Sayt 2008 jıl aprelde Tom Preston-Werner, Kris Uanstrath, P.J. Xeyett hám Scott Chacon tárepinen beta versiya retinde bir neshe ay dawamında qoljetimli boldı^[9]. Onıń atı Git hám hub sózleriniń birikpesi retinde tańlandı^[10].

Shólkem strukturası

GitHub, Inc. dáslebinde ózin-ózi basqarıwǵa súyene otırıp, orta dárejeli menedjerlersiz tegis shólkem boldı^[11]. Xızmetkerler ózlerine qızıq bolǵan proektlerde jumıs islewdi tańlay aladı (ashıq bóliw), biraq bas direktor aylıqlardı belgileydi.

2014 jılı kompaniya joqarı liderligine qarsı awır izine túsiw ayıpları sebepli orta dárejeli menedjment qabatın qostı. Jánjel nátiyjesinde Tom Preston-Werner bas direktor wazıypasınan ketti^[12].

Finans

GitHub ózin-ózi qarjılandırıwshı start-up biznes boldı, ol birinshi jıllarında óziniń úsh qurıltayshısı tárepinen ǵana qarjılandırıladı hám xızmetkerlerdi qabıllay baslaydı^[13].

Kompaniya dúzilgennen keyin tórt jıldan keyin, 2012 jıl iyulda Andreessen Horowitz 750 million dollarǵa bahalanǵan, 100 million dollar investiciya qoydı^[14].

2015 jıl iyulda GitHub B-seriyali turda taǵı 250 million dollar (2023 jıldaǵı shama menen 314 million dollar) investiciya jıynadı. Jetekshi investor Sequoia Capital edi, basqa investorlar Andreessen Horowitz, Thrive Capital, IVP (Institutional Venture Partners) hám basqa investiciya fondları bolǵan^[15][16]. Bul raund kompaniyanıń bahasın shama menen 2 milliard dollarǵa bahaladı.

2023 jılǵı [jańalaw] jaǵday boyınsha, GitHub 1 milliard dollar tabıs ákelgen dep bahalandı.

Tariyxı

GitHub xızmeti Kris Uanstrath, P.J. Xeyett, Tom Preston-Werner hám Scott Chacon tárepinen Ruby on Rails tiykarında islep shıǵarılǵan hám 2008 jıl fevralda baslandı. GitHub, Inc. kompaniyası 2007 jıldan baslap bar [jańalaw] bar bolıp, San-Francisko qalasında jaylasqan^[17].

AWS Summitinde GitHub

Kartanıń kóleńkesi hárbir eldiń internet xalqınıń ólshemi boyınsha paydalanıwshılardıń sanın kórsetedi. Eki yarım sharlardıń átirapındaǵı sharlardıń diagrammaları hárbir el boyınsha GitHub paydalanıwshılarınıń (shep jaqta) hám commitlerdiń (oń jaqta) ulıwma sanın kórsetedi.

2009 jıl 24 fevralda GitHub, online bolǵan birinshi jıl ishinde, GitHub 46 000 nan aslam jámiyet repozitoriyaların jıynaǵanın, olardıń 17 000 ótken ayda jaratılǵanın járiyaladı. Sol waqıt aralıǵında 6200 ge shekem repozitoriylar keminde bir ret kóshirilgen hám 4600 repozitoriya birlestirilgen edi.

Sol jılı sayttı GitHub maǵlıwmatları boyınsha 100 000 nan aslam paydalanıwshılar qollanǵan^[18], hám 90 000 unikal jámiyet repozitoriyaların xosting etiwge ósiwdi qollap-quwatladı, keminde bir ret kóshirilgen 12 000 repozitoriya bar, bul jıynaqta 135 000 repozitoriya boldı^[19].

2010 jılı GitHub 1 million repozitoriyalardı jaylastırdı^[20]. Bir jıldan keyin bul san eki esege ósti^[21]. ReadWriteWeb saytı 2011 jılǵı yanvar-may aralıǵındaǵı jumıslardıń ulıwma sanı boyınsha GitHub-tıń SourceForge hám Google Code-tan ozıp ketkenin xabarladı^[22]. 2013 jıl 16 yanvarda GitHub 3 million paydalanıwshılar belgisinen ótti hám sol waqıtta 5 millionnan aslam repozitoriyaların xosting etti (jaylastırdı)^[23]. Jıl sońında repozitoriyalardıń sanı eki esege ósti hám 10 million repozitoriyaǵa jetti^[24].

2015 jılı GitHub Yaponiyada óziniń AQSH-tan tısqarı birinshi ofisin ashtı^[25]. 2016 jılı GitHub Forbes Cloud 100 diziminde 14-orınǵa jaylasqan edi. Ol 2018, 2019 hám 2020 jıllar dizimlerine kiritilmedi^[26].

2018 jıl 28 fevralda GitHub tariyxtaǵı úshinshi ulıwma tarqatılǵan hújimden zardap shekti (DDoS), kiriw trafigi sekundına 1,35 terabitke jetedi^[27].

2018 jıl 19 iyunda GitHub, GitHub Education  bar mekteplerge biypul bilimlendiriw toparların usınıw arqalı xızmetin keńeytti^[28][29].

Microsoft tárepinen satıp alınıwı

Microsoft korporaciyası 2016 jılı GitHub-ta eń kóp ashıq kodlı úles qosıwshıları bar on shólkemniń diziminde boldı^[30].

2012 jıldan baslap Microsoft korporaciyası .NET Core, Chakra Core, MSBuild, PowerShell, PowerToys, Visual Studio Code, Windows Calculator, Windows Terminal hám ónim hújjetleriniń kóp bólimi (házirgi waqıtta Microsoft Docs-ta tabıwǵa boladı) sıyаqlı ashıq kodlı proektlerdi hám islep shıǵarıw quralların xosting etiw ushın qollanıp, GitHub-tiń áhmiyetli paydalanıwshısı boldı^[31][32].

2018 jıl 4 iyunda Microsoft korporaciyası GitHub-ti 7,5 milliard AQSH dollarǵa (2023 jılı shama menen 8,96 milliard dollarǵa) satıp alıw niyetin járiyaladı. Kelisim 2018 jıl 26 oktyabrde juwmaqlandı^[33]. GitHub jańadan jańa jámiyetshilik, platforma hám biznes retinde ǵárezsiz jumıs isleydi^[34]. Microsoft korporaciyası qasında xızmetti Xamarin kompaniyasınıń Nat Fridman basqardı, ol Microsoft Cloud hám AI-niń bas direktorı Scott Guthriege esabat berdi. Nat Fridman 2021 jıl 3 noyabrda wazıypasınan ketdi, onıń ornına Tomas Domke keldi^[35].

JavaScript tálim beriwshisi hám avtorı Kyle Simpson hám Open-Xchange kompaniyasınıń bas direktorı Rafael Laguna, Nokia-nıń mobil biznesiniń hám Skype-tiń satıp alınǵanlıǵı tuwralı Microsoft korporaciyasınıń aldınǵı satıp alıwları menen baylanıslı alańlaw kórsetip, Microsoft korporaciyasınıń satıp alıwına alańlawlar bildirdi^[36][37].

Bul satıp alıw Microsoft korporaciyasınıń bas direktorı Satya Nadella basqarmasındaǵı biznes strategiyasına sáykes boldı, ol ashıq kodlı programmalıq támiynattıń rawajlanıwına hám úles qosıw menen birge, bultlı esaplaw xızmetlerine úlken itibar qarattı^[1]. Harvard Business Review Microsoft korporaciyası óziniń basqa islep shıǵarıw ónimlerin hám xızmetlerin paydalanıwdı xoshametlew ushın, paydalanıwshı bazasına qol jetkiziw ushın GitHub-ti satıp alıwdı mápset qılıp atırǵanı haqqında pikir bildirdi.

Satıwǵa baylanıslı alańlawshılıq básekileslerdiń qızıǵıwshılıǵın arttırdı: Bitbucket (Atlassian-  ǵa tiyisli), GitLab hám SourceForge (BIZX, LLC-ge tiyisli) GitHub-tan proektlerdi ózleriniń sáykes xızmetlerine kóshiriwge niyet bildirgen jańa paydalanıwshılar sanınıń ósiwin bayqaǵanın xabarladı^{[38][39][40][41][42]}.

2019 jıl sentyabrde GitHub Semmle kodtı analizlew quralın satıp aldı^[43]. 2020 jıl fevral ayında GitHub Hindistanda GitHub India Private Limited atı menen iske qosıldı^[44]. 2020 jıl mart ayında GitHub ashılmaǵan summaǵa JavaScript paketin jetkiziwshisi npm satıp alatuǵının járiyaladı^[45]. Kelisim 2020 jıl 15 aprelde jabıldı^[46].

2020 jıl iyul ayınıń basında onıń ashıq kodlı kodın máńgilikke arxivlew ushın GitHub arxiv baǵdarlaması shólkemlestirildi^[47].

Mascot

GitHub-tiń tumarı − segizayaq tárizli bes qolı bar, antropomorfizaciyalanǵan «oktokat» bolıp tabıladı^[48][49]. Xarakterdi grafikalıq dizayner Simon Oksli iStock-ta satıwǵa arnalǵan klip art retinde jaratqan^[50]. Dizaynerlerdi royaltisiz cifrlı súwretlerdi satıwǵa imkaniyat beretuǵın veb-sayt. GitHub tańlap alǵan illyustraciya, Oksli tárepinen Octopuss dep atalǵan xarakter edi.^[50] GitHub Octopuss-tı óziniń logotipi retinde qollanǵısı kelgenligi ushın (iStock licenziyasına qarama-qarsı qollanıw) olardıń Oksli menen súwretke eksklyuziv huqıq satıp alıwǵa baylanıslı kelisimdi jasadı.^[50]

GitHub Octopuss-tı Octocat dep qayta atadı^[50], hám xarakterdi jańa at penen birgelikde sawda belgisi retinde dizimge aldı^[48]. Keyinirek, GitHub illyustrator Kameron Makfi-di saytta hám reklama materialları ushın Octocat-ti beyimlew ushın jallanǵan; Makfi hám hár túrli GitHub paydalanıwshıları onnan keyin, Octodex-te qoljetimli bolǵan, júzlegen variantlardı jarattı^[51].

Xızmetler

GitHub-taǵı proektlerge standart Git buyrıq qatarı interfeysi arqalı kiriwge hám basqarıwǵa boladı; barlıq standart Git buyrıqları onıń menen jumıs isleydi. GitHub sonıń menen bir qatarda paydalanıwshılarǵa sayttaǵı jámiyet repozitoriyaların sholıwǵa imkaniyat beredi. Kóplegen jumıs stolı klientleri hám Git plaginleri de qoljetimli. Bunnan basqa, sayt jeke áńgimeler, izlewshiler, wikilardi (Gollum dep atalatuǵın wiki programmalıq támiynatın paydalanıw arqalı) hám baǵdarlamashılardıń óz versiyalarında (repozitoriydiń «filialları») qalay jumıs isleytuǵının hám qaysı filial (hámde sol filial ishindegi qaysı tarmaq) eń jańa ekenin kórsetiw ushın sociallıq tarmaq grafigin usınadı.

Hárkim jámiyet repozitoriyaların sholıwǵa hám júklep alıwǵa boladı, biraq tek dizimge alınǵan paydalanıwshılar ǵana repozitoriyalarǵa kontent qosıwǵa boladı. Dizimge alınǵan paydalanıwshı akkauntı menen paydalanıwshılar pikir almasıwǵa, repozitoriyalardı basqarıwǵa, basqalardıń repozitoriyalarına úles qosıwǵa hám kodtaǵı ózgerislerdi qarawǵa boladı. GitHub 2019 jıl yanvarda (proekt ushın úsh qatnasıwshıǵa shekleniwi múmkin) biypul sheklewli jeke repozitoriyalar usına basladı. Aldında, tek jámiyet repozitoriyaları biypul boldı^[52][53][54]. 2020 jıl 14 aprelde GitHub «ulıwma GitHub imkaniyatların» hámmege biypul qılıp, onıń ishinde «sheklewsiz qatnasıwshıları bar jeke repozitoriyalar» qosıldı^[55].

GitHub-tiń tiykarǵı programmalıq támiynatı, Linux jaratıwshısı Linus Torvalds jazǵan Git bolıp tabıladı. GitHub paydalanıwshı interfeysin támiyinleytuǵın qosımsha programmalıq támiynat GitHub, Inc. baǵdarlamashıları Wanstrath^[56], Xeyett hám Preston-Werner tárepinen Ruby on Rails hám Erlang járdeminde jazılǵan.

Qollanıw sheńberi

GitHub-tiń tiykarǵı maqseti - programmalıq támiynattı islep shıǵarıwdıń versiyalardı basqarıw hám máselelerdi baqlaw aspektlerin jeńilletiw bolıp tabıladı. Máselelerdi baqlaw ushın belgiler, basqıshlar, juwapkershilikti tayınlaw hám izlew sisteması bar. Versiyalardı basqarıw ushın Git (hám keńeytpe boyınsha, GitHub) derek kodqa ózgerisler usınıw ushın pull sorawlarına imkaniyat beredi. Usınıs etilgen ózgerislerdi qarawǵa ruqsat berilgen paydalanıwshılar soralǵan ózgerisler menen túsinikli ayırmashılıqtı kóre aladı hám olardı maqullay aladı. Git terminologiyasında bul háreket «minnetlew» dep ataladı hám onıń bir mısalı «commit» (minnet) bolıp tabıladı. Barlıq commitlerdiń tariyxı saqlanadı hám keyinirek kórsetiwge boladı.

Bunnan basqa, GitHub tómendegilerdi qollaydı:

• Hújjet^[57], onıń ishinde avtomat túrde kórsetilgen README faylları Markdown tárizli hár túrli fayl formatları (README § GitHub saytında qarań)
• Wikiler^[58], tek wiki kontentinen ibarat ayırım repoziytoriyları bar. Olarǵa ájayıp dizimler retinde belgili bolǵan usınılǵan programmalıq támiynattıń tańlanǵan dizimleri kiredi^[59][60].
• GitHub Actions^[61], ol úshinshi tárep veb-saytların/platformaların paydalanbay programmalıq támiynattı testten ótkeriw, shıǵarıw hám jaylastırıw ushın úziliksiz integraciya menen úziliksiz jaylastırıw qubırların qurıwǵa imkaniyat beredi.
• GitHub Codespaces,paydalanıwshılarǵa kodtı dúziw hám testten ótkeriw ushın jumıs ortalıǵı bolıwǵa arnalǵan virtual mashinanı usınatuǵın onlayn IDE^[62][63][64]
• Grafikler: pulse, contributors, commits, code frequency, punch card, network, members
• Integraciyalar katalogı^[65]
• Elektron poshta xabarlandırıwları^[66]
• Talqılawlar^[67]
• Birewdi atap ótiw arqalı xabarlandırıwlarǵa jazılıw opciyası^[68].
• Emodziler^[69]
• Fayllar ishindegi ornatılǵan wazıypalar dizimleri
• Geokeńislik maǵlıwmatlardı vizualizaciyalaw
• 3D kórsetiw faylların "3D canvas" fayllardı kórsetetuǵın biriktirilgen STL fayldı qaraw quralı arqalı aldınnan qarawǵa boladı^[70] TQaraw quralı WebGL hám Three.js arqalı jumıs isleydi.
• Kóplegen ulıwma súwret formatların, sonıń ishinde Photoshop PSD faylların aldınnan qarawdı qollap-quwatlaw
• PDF hújjetin qaraw quralı
• Hár túrli paketlerdegi belgili ulıwma kemshilikler menen tásirler tuwralı qáwipsizlik eskertiwleri

GitHub Xızmet Kórsetiw Shártnamasında GitHub-ta xosting etilgen jámiyet programmalıq proektleri Ashıq Kod Anıqlamasına sáykes keliw kerekligi kórsetilmegen. Xızmet kórsetiw shártnamasında: «Repozitoriyańızdı jámiyetke kóriw ushın ornatıw arqalı, siz basqalardıń repozitoriyańızdı kóriwge hám onı kóshiriwge ruqsat beretuǵınıńızdı maqullaysız» delingen^[71].

GitHub Enterprise

GitHub Enterprise −  ulıwma  funkcionallıǵı bar, ózin-ózi basqarılatuǵın GitHub versiyası. Onı shólkemniń apparatlıq támiynatında yamasa bult provayderinde iske qosıwǵa boladı hám 2011 jıl noyabrde [jańalaw] qoljetimli boldı. 2020 jıl noyabrde GitHub Enterprise Server derek kodı YouTube-dlniń DMCA-ǵa sáykes toqtatılıwına qarsı protest retinde onlaynda aǵıp ketken. GitHub maǵlıwmatları boyınsha derek kodı GitHub-tıń Enterprise-tiń  klentlerine kóshiriwde  juwmaqlanǵan qáteliktiń sebebi bolıp, GitHub serverlerine hújimniń sebebi emes^[72][73].

GitHub betleri

2008 jılı GitHub, bloglar, proekt hújjetleri^[74][75] hám kitaplar^[76] ushın statikalıq veb-xosting xızmeti bolǵan GitHub Pages-ti engizdi. Barlıq GitHub Pages mazmunı  GitHub penen biriktirilgen Jekyll statikalıq veb-sayt hám blog generatorı hám GitHub úziliksiz integraciyalaw qubırları arqalı, veb-sayttaǵı kórip shıǵıwshılarǵa sózbe-sóz  yamasa Markdown formatında beriletuǵın fayllar retinde Git repozitoriyasında saqlanadı. Hárbir qayta islew barısında, kontent derek kodı jańalanǵan sayın, Jekyll veb-sayttı qayta jaratadı hám  GitHub Pages infrastrukturası arqalı avtomat túrde usınadı^[77].

GitHub-tiń qalǵan bólimi sıyaqlı, ol biypul hám tólenetuǵın xızmet dárejelerin qamtıydı. Usı xızmet arqalı jaratılǵan veb-saytlar github.io domeniń subdomenleri retinde xosting etiledi yamasa úshinshi tárep domen atı registrleri arqalı satıp alınǵan individulyalıq domenlerge baylanıstırıwǵa boladı^[78]. GitHub Pages HTTPS shifrlawdı qollaydı^[79][80].

GitHub qáwenderleri

GitHub qáwenderleri paydalanıwshılardıń GitHub-ta xosting etilgen (jaylastırılǵan) proektlerge ay sayın aqshalı qayırqomlıq etiwine imkaniyat beredi^[81]. 2019-jıl 23 mayda ǵalabalıq beta-versiyası járiyalandı hám proektke kútiw dizimine jazılıwlar qabıl etiledi. The Verge saytı GitHub qáwenderleri "Patreonǵa anıq uqsas jumıs isleydi", óytkeni "baǵdarlamashılar hár túrli premiyalar menen birge keletuǵın bir neshe qarjılandırıw dárejelerin usına aladı, hám olar baǵdarlamanı paydalanıw ushın «nollik komissiyalardan» basqa, olarǵa eriskisi keletuǵın qollap-quwatlawshılardan turaqlı tólemler alıwǵa boladı" dep málimledi. Sonıń menen bir qatarda, GitHub birinshi jıldaǵı erte qabıl etiwshiler ushın stimullar usınadı: ol tólemdi qayta islew shıǵınların qaplawǵa hám hárbir baǵdarlamashıǵa 5 000 dollarǵa shekemgi qáwenderlik tólemlerdi sáykeslendiriwge wáde beredi. Sonıń menen qatar, paydalanıwshılar Patreon hám Open Collective sıyaqlı uqsas xızmetlerdi paydalana aladı hám olardıń veb-saytlarına silteme bere aladı^[82][83].