Programmist (Baǵdarlamashı)

Programmist, kompyuter baǵdarlamashısı yamasa koder - kompyuter programmalastırıwda uqıplıǵı bar kompyuter dáslepki kodınıń avtorı.

Programmalıq támiynattı islep shıǵıwshı hám programmalıq támiynat injeneri kásiplik ataqları baǵdarlamashını talap etetuǵın jumıs orınlarında qollanıladı.

Ulıwma, baǵdarlamashı kompyuter tilinde kod jazadı hám qanday da bir maqsetke erisetuǵın programmalıq támiynattı jaratıwshı.

Identifikaciya (Sáykeslendiriw)

Geyde baǵdarlamashı yamasa jumıs ornında qollanılatuǵın til yamasa maqset platforma arqalı anıqlanadı. Mısalı, islep shıǵıwshı programmist, veb-baǵdarlamashı.

Lawazım

Programmalastırıw tapsırmaların qamtıytuǵın jumıs atları kompyuter sanaatında hám hártúrli adamlar ushın hártúrli konnotaciyalarǵa iye. Tómende dıqqatqa ılayıq anıqlamalar berilgen.

Programmalıq támiynat islep shıǵıwshısı eń dáslep texnikalıq xarakteristikalarǵa tiykarlanǵan programmalıq quraldı engizedi hám qátelerdi dúzetedi. Basqa minnetlerge kod ózgerislerin qaraw hám teslew kiriwi múmkin. Jumısqa kerekli kónlikpelerge erisiw ushın olar informatika yamasa docent dárejesin alıwı, programmalastırıw kursına qatnasıwı yamasa ózbetinshe bilim alıwı múmkin.

Programmalıq támiynat injeneri ádette islep shıǵıwshı menen birdey tapsırmalarǵa, sonıń menen qatar jańa imkaniyatlar menen qosımshalardı kórkemlew menen proektlestiriwdi, jańa platformalardı maqsetli etiwdi, programmalıq támiynattı islep shıǵıwdıń ómirlik ciklın basqarıwdı (dizayn, engiziw, testlew hám jaylastırıw) qosqanda, programmalıq támiynat injeneriyasınıń keńirek juwapkershiligine juwap beredi. Tutınıwshılar menen, menedjerler menen hám basqa injernerler menen baylanısatuǵın, sistemanıń turaqlılıǵı menen sapasın qarastıratuǵın hám programmalıq támiynattı jaratıw metodologiyaların izertleytuǵın baǵdarlamashılar komandası.

Geyde programmalıq támiynat injenerinen programmalıq támiynat injiniring, kompyuter injiniringi yamasa informatika tarawında bilimi bolıwı kerek. Ayırım mámleketler nızamlı túrde injiniringi dep atalıw ushın injener dárejedin talap etedi. ^[1][2][3]

Tariyxı

Kóplegen adamlar Ada Lavleysti dáslepki kompyuter baǵdarlamashısı dep esaplaydı^[4].

Britaniyalı grafinya hám matematik Ada Lavleys kóbinese dáslepki baǵdarlamashı (programmist) bolıp esaplanadı. Ol 1842 jılı oktyabrde Charlz Bebbidj analitikalıq dvigatelinde Bernulli sanların esaplawǵa arnalǵan algoritmniń avtorı boldı^[4]. Qurılma onıń ómirinde tamamlanbaǵanlıqtan, ol algoritmdi hárekette heshqashan kórmegen.

1941 jılı nemis qurılıs injeneri Konrad Zuze jumıs isleytuǵın, programma menen basqarılatuǵın, elektron kompyuterde programmanı orınlaǵan birinshi adam boldı.^[5]. 1943 jıldan 1945 jılǵa shekem kompyuter alımı Volfgang K. Giloy menen jasalma intellekt professorı Raul Roxas h.t.b., Zuse birinshi, joqarı dárejeli programmalastırıw tilin Plankalkul jarattı.  

^[6][7].

Key MakNalti, Betti Djennings, Betti Snayder, Marlin Ueskoff, Fren Bilas hám Rut Lixtermannıń 1945 jılǵı ENIAC programmalastırıw toparınıń aǵzaları sonnan berli dáslepki kásiplik kompyuter programmistleri retinde tanıldı^[8][9].

Programmalıq támiynat sanaatı

Programmalıq támiynat ónimleri menen xızmetlerin támiyinlew ushın arnawlı shólkemlestirilgen birinshi kompaniya 1955 jılı Computer Usage kompaniyası edi. Usı waqıtqa shekem kompyuterlerdi tutınıwshılar yamasa Sperry Rand hám IBM sıyaqlı sol gezdegi birneshe kommerciyalıq kompyuter islep shıǵarıwshıları programmalastırǵan^[10].

Programmalıq támiynat sanaatı 1960 jıllardıń basında, kompyuterler dáslepki ret ǵalabalıq islep shıǵarılǵan mólsherde satılǵannan keyin birden keńeydi. Universitetler, húkimetler hám biznesler programmalıq támiynatqa talap payda etti. Bul programmalardıń kópshiligin shtatlıq programmistler óz ishine jazǵan; ayırımları belgili bir mashinanı paydalanıwshılar arasında biypul tarqatıldı, al basqaları kommerciyalıq tiykarda satıldı. Computer Sciences Corporation (1959 jılı tiykar salınǵan) sıyaqlı basqa firmalar da óse basladı. Kompyuter islep shıǵarıwshıları sońınan operacion sistemalardı, sistemalı programmalıq quraldı hám programmalastırıw ortalıqların mashinalar menen biriktire basladı; IBM 1620 1620 simvollı programmalastırıw sisteması menen hám FORTRAN^[11].

Sanaat 1970 jıllardıń ortasında jeke kompyuterdiń (JK) payda bolıwı menen aytarlıqtay keńeydi, bul ápiwayı keńse xızmetkerlerine esaplawdı ákeldi. Keyingi jılları JK oyınlar, qosımshalar hám xızmetlik programmalıq támiyinlew ushın bárqulla ósip kiyatırǵan bazardı shólkemlestiriwge járdemlesti. Bul sol waqıt aralıǵında programmalıq támiynattı islep shıǵarıwshılarǵa talaptıń artıwına ákeldi^[12].