![cover image](https://wikiwandv2-19431.kxcdn.com/_next/image?url=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/62/Starsinthesky.jpg/640px-Starsinthesky.jpg&w=640&q=50)
Itri
D tifekkiwin yettfejjijen deg igenni, ttilin d iɣbula n teẓɣelt yakk d tfasa / From Wikipedia, the free encyclopedia
Itri (Asget: itran) d tafekka tagnnawt n plasma, Meqqer, yetfejjij, yettwaṭṭef s tmentilt n teldayt, dɣa asfijjej-is ittekkes-it-id seg tfasa taɣisant i d-ittlalen deg-s, Anda ibelkimen n uhidṛujin ttenṭaṭen gugar-asen ayen i d-igellun s iferdisen iẓẓayen ugar n uhidṛujin am uhilium d ulitium d kra n iferdisen yefsusen am wuzzal, Tasedmirt-a tasengamt tettusemma s wezday aɣisan.
Itri yudsen (iqerben) yakk ɣer tegnit d tafukt, Acku d nettat i d aɣbalu n tfasa d tafat akken daɣen id tettaweṭ tfasa-ines ɣer yimtiwgen n iṭen i d-tgin udud anafuk, Kra n yetran d wid id ittbinen deg yiṭ mi ara ad iba (ad iɣab) ayen iten-itteffren am usigna neɣ tafat.
Deg umezruy, itran ssalɣen-d tigrawin yettwasemman tizedmin yakk d isurya deg igenni. Amdan amzik (aqbur) yefka ismawen i yitran ilan (yesɛan) affaw ussis akken i yefka ismawen i tzedmin d isurya, dɣa aɣref n imuhaɣ d yiwen seg iɣerfan yeggunin ɣef yitran i wakken ad as-nemlem iberdan deg wuṭan imsullsen n tneẓruft akken illan iɣerfan niden yeggunin ɣef yitran i wakken ad akzen (ad ɛeqlen) iberdan n yillan d igarawen, ɣef wanecta llan waṭas n yitran yettfejjijen lan (sɛan) ismawen s Tmaziɣt.
Imusnawen n tesnallunt sgerwen-d agbur ummid igebren ismawen n yitran ixataren amedya deg tajrit n Musier d tajurt n imazellawen d iguza imazallawen. S usnulfu n umsaddas, imesnullanen uɣalen zemren ad seked w ad snirmen itran ur nli ara (ur nesɛi ar) affaw uddis neɣ itran ur nettwaẓray ara s wallen[1].
![Thumb image](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/62/Starsinthesky.jpg/640px-Starsinthesky.jpg)
Itri d tafekka i d-ittaken tafat s usrag n wezday aɣisan aẓeɣlaw n uhidṛujin i wfaris n uhilium deg wul n yitri ɣas ma deg kra n wamur meẓẓiyen kan seg tudert-is, s wanecta ad yebru i tfasa i keččmen ɣer wul n yitri w ad teffeɣ d izenzaren ɣer tallunt tuffiɣt. Srid mi ara ad ifakk uhidṛujin seg yitri, iferdisen yakk i d-isnulfan seg wezday aɣisan n uhidṛujin ttilin ẓẓay-it ugar n uhilium i d-yettwafarasen daɣen ama sɣur tamugri taɣisant tatrawt neɣ s tamugri taɣisant deg usupernuva mi ara ad ṭṭerṭqen itran icafcalen s waṭas. Mi ara ad yaweṭ yitrr ɣer taggara n waddar-is (leɛmeṛ-is), yezmer ad yegber kra n ufimidi n tnegwa timafsayin akken i zemren imesnallunen ad akzen takura-ines d waddar-is d tsuddest-is takrurant d waṭas n teskanin niden s wannay n unwiwel-is d umussu-ines deg tallunt d waffaw-is yakk d waylalẓer-is, dɣa d takura tuɣridt n yitri i d amakaz agejdan n temhazt-is d twenza-ines deg taggara, ma d tiskanin niden am ukdu-ines, tuzzya-ines, amussu-ines d teẓɣelt-ines ttwakzen-d s umezruy-is, anda taẓɣelt n waṭas n yitran d tin i d-ittilin d a emgal n usfijjej-is, asesmel-a d win yettusemman s umeskan n Hertzsprung–Russell yettakez-d addar d waddad anamhaz n yitri[2].
![Thumb image](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/The_Sun_by_the_Atmospheric_Imaging_Assembly_of_NASA%27s_Solar_Dynamics_Observatory_-_20100819.jpg/640px-The_Sun_by_the_Atmospheric_Imaging_Assembly_of_NASA%27s_Solar_Dynamics_Observatory_-_20100819.jpg)
Talallit n yitri tbeddu-d am usigna i d-itteɣlayen seg tnegwa tisagnawin igebren send n kra yellan seg uhidṛujin d uhilium d kra n yiferdisen iẓayanen niden. Mi ara ad yettwaẓenẓa wul atraw imir-nni kan ad yuɣal uferdis n uhidṛujin ɣer uhilium kra kra s temhalt n wezday aɣisan yerna ad iberru i tfasa.[3], Ayen i d-igran seg wul n yitri ittaddam tafasa ɣer wuggug (lebɛid) n wul n yitri sɣur n urway n temhalin tizanzarin. Adad agensaw atraw ur t-ittaǧǧa ara ad yernu ad yeɣli ugar s ddaw n teldayt-is,mi ara ad tfakk yakk tfasa n uhidṛujin deg wul n yitri ad yennulfu yitri s tkura yugaren 0.4 n tikkal n tkura n tfukt[4] sin akin ad yettihriw alamma yuɣal d acafcal azeggaɣ, ma deg kra n tikwal yettili-d usefsi n iferdisen iẓayanen deg wul d tissi tamaggaẓt i d-izzin i wul-is w ad yemhez seg yitri ɣer talɣa yefsin.[5]
Deg wakeden-a, ul-nni yettuɣal d ayen i d-igran seg yitri ama d agezlan amellal neɣ d itri aneutronan neɣ ma meqqren s waṭas yezmer ad yuɣal d amruj aberkan
itran imisinen d yigtatrawen ttmagen-d seg sin neɣ ugar n yitran yeqqnen gugar-asen s teldayt, anda ttnwiwlen wa ɣef wayeṭ deg tmezziyin irekden. mi ara sin deg yitran-a ur tlun ara (ur seɛɛun ara) timezzit yudsen, yettili-d usemdu meqqren n tsedmirt n teldayt ɣef temhazt-is i tlallit n tmuski s teldayt meqqren am yiguza itrawen d imazellawen[6].