Сапармұрат Атаұлы Ниязов

Сапармұрат Атаұлы Ниязов (19 ақпан 1940 жыл, Ахал уәлаяты – 21 желтоқсан 2006 жыл, Ашхабад; Түрікменбашы лақап аты болған) — кеңестік және түрікменстандық саясаткер, Түрікменстанның тұңғыш президенті.

Сапармұрат Атаұлы Ниязов түрікм. Saparmyrat Ataýewiç Nyýazov
Ниязов 1998 жылы
Лауазымы
Ту Түрікменстанның 1-Президенті Ту
27 қазан 1991 — 21 желтоқсан 2006
(Лақап аты Түрікменбашы)
Премьер-Министр	Хан Ахмедов (1990—1992) Өзі (Түрікменстан Министрлер Кабинетінің Төрағасы ретінде)
Ізашары	лауазым құрылды, Түрікмен КСР Президенті ретінде өзі
Ізбасары	Құрбанқұлы Бердімұхамедов
Ту Түрікменстан Демократиялық партиясының 1-төрағасы
16 желтоқсан 1991 — 21 желтоқсан 2006
Ізашары	лауазым құрылды
Ізбасары	Құрбанқұлы Бердімұхамедов
Ту Түрікмен КСР Президенті
27 қазан 1990 — 21 қазан 1991
Ізашары	лауазым ұйымдастырылды
Ізбасары	лауазым өзгертілді, өзі (Түрікменстан Президенті ретінде)
Ту КОКП ОК саяси бюросының мүшесі Ту
14 шілде 1990 — 6 қараша 1991
Президент	Михаил Горбачёв
Ту Түрікменстан Коммунистік партиясының 13-төрағасы
21 желтоқсан 1985 — 16 желтоқсан 1991
Ізашары	Мұхамедназар Гапуров
Ізбасары	лауазымы жойылды
Өмірбаяны
Партиясы	КОКП (1962—1991) ТДП (1991—2006)
Білімі	1) М.И.Калинин атындағы Ленинград политехникалық институты 2) КОКП орталық комитетінің Жоғарғы партия мектебі
Мамандығы	инженер-энергетик
Дүниеге келуі	19 ақпан 1940 (1940-02-19) Гыпджак ауылы, Рухабат атырабы, Ашхабад облысы, Түрікмен КСР, КСРО (қазіргі Багтыярлык атырабы, Ахал уәлаяты)
Қайтыс болуы	21 желтоқсан 2006 (2006-12-21) (66 жас) Ашхабад, Түрікменстан
Жерленді	Түрікменбашы Рухы мешіті маңындағы Сапармұрат Ниязов кесенесі
Туған кездегі есімі	Сапармұрат Атаевич Аннаниязов
Әкесі	Атамұрат Ниязов
Анасы	Құрбансұлтан Ниязова (Құрбансолтан Әже)
Жұбайы	Муза Алексеевна Ниязова
Балалары	ұлы: Мұрат қызы: Ирина
Әскери қызметі
Құрамында болды	Түрікменстан
Әскер түрі	Түрікменстан Қарулы Күштері
Атағы	Армия генералы
Басқарды	Жоғарғы Бас Қолбасшы
Марапаттары	Түрікменстан: Үлгі:Рухубелент ордені КСРО: Шетел мемлекеттері:
өңдеу

Балалар үйінде тәрбиеленіп, 1967 жылы Санкт-Петербург политехникалық интернатын бітірген. 1970–1985 жылы Түрікменстанда түрлі партиялық қызметтерде болды. 1985 жылы Түрікмен КСР Министрлер Кеңесінің төрағасы, сол жылдың желтоқсан айында Түрікменстан КП ОК-нің 1-хатшысы болып сайланды. 1990 жылдың қаңтарынан бастап республика Жоғарғы Кеңесінің төрағасы қызметін қоса атқарды. 1992 жылғы сайлау нәтижесінде тәуелсіз Түрікменстанның тұңғыш президенті болды. Республика ақсақалдар құрылтайында (1994) оған «Түрікменстанның құрметті ақсақалы» деген атақ берілді.

Ниязовтың билігі диктаторлық^[1], тоталитаристік және авторитаристік болып сипатталған.^[2][3] Президенттігі жылдарында Ниязовқа 14,000 ескерткіш салынды, түрікмен тіліндегі ай атаулары өзі мен анасының есіміне өзгертілді, зейнетақы, Интернет, опера, балет, цирк, алтын тіс және макияжға тыйым салынды.^[2]

Түрікменстандағы 1 қала және 100 деген кәсіпорындар мен ұйымдар Ниязовтың есімімен аталады. Ниязовтың бейнесі ұлттық ақша, манатқа басылған. Оның жазған «Рухнама» кітабы білім беру орындарында жеке пән болған.

Дереккөздер

1. Құлаған метеоритті өз атымен атаған диктатор  (қаз.) (6 тамыз 2017).
2. Запретил СПИД, цирк и золотые зубы: 15 реформ Сапармурата Ниязова  (орыс.). ВЕСТИ (28 декабря 2013). Тексерілді, 11 маусым 2023.
3. [https://www.britannica.com/biography/Saparmurad-Niyazov Saparmurad Niyazov president of Turkmenistan]  (ағыл.). Britannica. Тексерілді, 11 маусым 2023.