Сүрме
From Wikipedia, the free encyclopedia
Сүрме (лат. Stіbіum; Sb) — элементтердің периодтық жүйесінің V тобындағы химиялық элемент, атомдық нөмірі 51, атомдық массасы 121,75. Шығыс елдерінде бұдан 3000 жыл бұрын ыдыс жасауда қолданылды.
| |||||||||||||||
Жай заттың сыртқы бейнесі | |||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
күміс жылтыр сұр металл
| |||||||||||||||
Атом қасиеті | |||||||||||||||
Атауы, символ, нөмірі |
Сүрме, 51 | ||||||||||||||
Топ типі |
Металлоидтар | ||||||||||||||
Топ, период, блок |
15, 5, p | ||||||||||||||
Атомдық масса (молярлық масса) | |||||||||||||||
Электрондық конфигурация |
[Kr] 4d105s25p3 | ||||||||||||||
Қабықшалар бойынша электрондар |
2, 8, 18, 18, 5 | ||||||||||||||
Атом радиусы |
140 пм | ||||||||||||||
Химиялық қасиеттері | |||||||||||||||
Ковалентті радиус |
139±5 пм | ||||||||||||||
Ван-дер-Ваальс радиусы |
206 пм | ||||||||||||||
Ион радиусы |
(+5e)62 (−3e)245 пм | ||||||||||||||
Электртерістілігі |
2,05 (Полинг шкаласы) | ||||||||||||||
Электродты потенциал |
0 | ||||||||||||||
Тотығу дәрежелері |
−3, −2, −1, 0, +1, +2, +3, +4, +5 | ||||||||||||||
Иондалу энергиясы |
1-ші: 834 кДж/моль (эВ)
| ||||||||||||||
Жай заттың термодинамикалық қасиеттері | |||||||||||||||
Термодинамикалық фаза | |||||||||||||||
Тығыздық (қ.ж.) |
6,691 г/см³ | ||||||||||||||
Балқу температурасы |
903,9 K | ||||||||||||||
Қайнау температурасы |
1908 K | ||||||||||||||
Балқу жылуы |
20,08 кДж/моль | ||||||||||||||
Булану жылуы |
195,2 кДж/моль | ||||||||||||||
Молярлық жылусыйымдылық |
25,2 Дж/(K·моль) | ||||||||||||||
Молярлық көлем | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Жай заттың кристаллдық торы | |||||||||||||||
Тор құрылымы |
Тригональды | ||||||||||||||
Тор параметрлері |
ahex=4,307; c Å | ||||||||||||||
c/a қатынас |
2,62 | ||||||||||||||
Дебай температурасы |
200 K | ||||||||||||||
Басқа да қасиеттері | |||||||||||||||
Жылуөткізгіштік |
(300 K) 24,43 Вт/(м·К) | ||||||||||||||
Юнг модульі |
55 ГПа | ||||||||||||||
Жылжу модульі |
20 ГПа | ||||||||||||||
Моос қаттылығы |
3.0 | ||||||||||||||
Бринеллий қаттылығы |
294–384 МПа | ||||||||||||||
CAS нөмірі |
7440-36-0 |
Мысырда б.з.б. XIX ғасырда сүрме жылтырының ұнтағын әйелдер қасын бояуға пайдаланған. Сүрменің алу жолын және қасиеттерін алғаш сипаттап жазған алхимик В.Валентин (1604) болды. 1789 ж. Антуан Лавуазье сүрмені “antіmoіne” деген атпен химиялық элементтер тізіміне енгізді.