Бельцы

Бельцы (Бэлць; рум. Bălți) — Молдова Республикасындағы қала және муниципалитет, Кишинев пен Тираспольден кейінгі үшінші ірі қала.^[1] 2025 жылы Бельцы қаласының тұрғындарының саны 144 960 адамды құрады.^[2]

Қала
Бельцы
Бэлць; рум. Bălți
Ту Логотипі
Әкімшілігі
Ел	МолдоваМолдова
Тарихы мен географиясы
Координаттары	47°45′42″ с. е. 27°55′44″ ш. б.47.76167° с. е. 27.92889° ш. б. / 47.76167; 27.92889 (G) (O) (Я)
Алғашқы дерек	1620
Қала статусы	1803
Жер аумағы	78,01 км²
Орталығының биiктігі	102 м
Уақыт белдеуі	UTC+2:00
Тұрғындары
Тұрғыны	144 960 адам (2025)
Тығыздығы	1883 адам/км²
Ұлттық құрамы	молдовандар, орыстар, украиндар
Сандық идентификаторлары
Телефон коды	+373(231)
Пошта индексі	MD-3100
Бельцы
Бельцы шекарасы

Географиялық орналасуы

Бельцы Молдованың солтүстігінде, Кишиневтен солтүстік-батысқа қарай 105 км жерде, қыратты жазықта (Бельцы даласы), Реут және Реуцель өзендерінің түйіскен жерінде орналасқан. Реуттің салалары Копачанка және Флэмындэ өзендері де қала арқылы ағып өтеді.^[3]

Тарихы

Қазіргі Бельцы орнында елді мекеннің болғандығы туралы алғашқы деректі жазба 1421 жылдан басталады. Бұл жыл қаланың қаланған жылы болып саналады.

1766 жылы Молдова қожайыны Александр Гика Реут өзенінің бойындағы жерлерді ірі көпес ағайынды Александр, Константин және Иордакия Панаитаға сыйға тартты. Панаити кешенінде Бельцы ауылының құрылысы басталды, ол XVIII ғасырдың аяғы мен XIX ғасырдың басында шағын сауда орнына айналды. 1779 жылы түрік пашасының шақыруымен Бельцыйға еврей көпестері қоныстанды.

1812 жылы Бессарабия Ресейдің юрисдикциясына өтті, ал 1818 жылы Бессарабия облысының құрылуымен Бельцы Ясск уезінің уездік қаласы болып тағайындалды.

1887 жылы Яссы ауданы Белецкий (яғни Бельцы) болып өзгертілді. 1894 жылы Балти-Унгени-Кишинев және Рыбница-Бельцы-Окница теміржолдары салынған кезде Бельцыдың маңызы одан да арта түсті. XX ғасырдың басында Бельцы сауда секторы жақсы дамыған, көптеген фабрикалар мен зауыттары бар өнеркәсіптік қалаға айналды. Қаланың экономикалық дамуы Бессарабия 1918 жылы Румынияға қосылғаннан кейін де жалғасты.

Молдованың көптеген қалалары сияқты Бельцы да Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде қатты зардап шекті. Қалада қалған еврей халқының көпшілігі жойылды. Кеңес өкіметі кезінде Бельцы республикалық бағынысты қала мәртебесі бар ірі өнеркәсіп орталығына айналды.

1991 жылы Молдавияның тәуелсіздігі жарияланды. КСРО-ның ыдырауынан туындаған экономикалық дағдарыс жағдайында қала кәсіпорындарының көпшілігі өмір сүру шегіне жетті. Жұмыссыздық пен өмір сүру деңгейінің күрт төмендеуі тұрғындардың едәуір бөлігін қаладан кетуге мәжбүр етті. 1989 жылдан 2004 жылға дейін Бельцы тұрғындары 20%-ға қысқарды.

1994 жылы Бельцы қаласына муниципия мәртебесі берілді.

1998 жылы әкімшілік-аумақтық реформа нәтижесінде Белцы уезі құрылып, орталығы Бельцы қаласы болды. Алайда, 2003 жылғы кері реформадан кейін (уездердің жойылуы және округтерге қайта бөлінуі) Бельцы қайтадан бірде-бір округке кірмейтін жеке әкімшілік бірлік мәртебесіне ие болды.^[4]

Өндіріс орындары

Бельцы – ірі өнеркәсіп орталығы. Қалада 4 ірі индустриялық аймақ бар. Қалада 40 ірі кәсіпорын бар: тамақ және жеңіл өнеркәсіп, электротехника және ауылшаруашылық машина жасау, құрылыс материалдарын өндіру және т.б.

Жеңіл өнеркәсіпке келесі кәсіпорындар кіреді: «Moaraа» АҚ, «Falutex» АҚ, «Bălțeanca» АҚ, «Rada» АҚ және т.б.

2010 жылы Бельцыда «Bălţi» еркін экономикалық аймағы құрылды, оның құрамына ауданы шамамен 12 га болатын екі жер учаскесі кіреді және темір жолдар мен халықаралық автомобиль жолдарына шығу мүмкіндігі бар.

Бельцыдағы құрылыс материалдары өнеркәсібінде жұмыс істейтін ең ірі зауыт - гипс қоспаларын шығаратын «CMC-Knauf».^[5]

Тарихи және сәулет ескерткіштері

Бельцыде 42 ескерткіш бар, оның 10-ы тарихи, 18-і сәулеттік, 7-уі археологиялық, 7-уі мәдени ескерткіштер. Қолданыстағы ескерткіштердің көпшілігі қаланың орталық бөлігінде орналасқан.

• Әулие Николай соборы (1795));
• "Бессарабия" қонақ үйінің ғимараттар кешені (XIX ғасыр);
• "Хаги Маркаров" үйі (XIX);
• "Бодеску" үйі (XX ғасыр, қазіргі уақытта АХАЖ сарайы);
• Әскери казарма кешені (1902-1904);
• Әулие Григорий шіркеуі (Армян шіркеуі) (1916);
• Қасиетті Апостолдар Петр мен Павел шіркеуі (1929);
• Бельцидегі классика аллеясы;
• "Әулие Паращева" шіркеуі (1933);
• Қасиетті императорлар Константин мен Елена соборы (1933);
• Хотин Епархиясы (1934);
• "Алеку Руссо" университетінің ғимараттар кешені (1924-1938);
• Бұрынғы еврей гимназиясының ғимараты;
• Муниципалды мэрия ғимараты (1958);
• Ұлы Стефан Мүсіні (2003).^[6]

Галерея

• 
  Орталық алаң
• 
  Қалалық әкімшілік
• 
  Жаңа құрылыстар
• 
  Тәуелсіздік көшесі
• 
  Темір жол вокзалы