Канзас

Канзас (ағылш. Kansas) — штат Америка Құрама Штаттарының орталығында орналасқан. Халқы — 2 871 238 адам (2011). Астасы— Топика қаласы. Ірі қаласы — Уичито. Штат тағы «Американың астық қоры» деп аталады: ол астық өсіруші штаттар арасында көшбасшылық етеді. Штат гүлі — күнбағыс, штат ағашы — терек.

 Басқа мағыналар үшін Канзас деген бетті қараңыз.

АҚШ штаты
Канзас ағылш. State of Kansas
Канзас туы Канзас мөрі
Штат ұраны	«Күнбағыс штаты» (ресми); Бидай штаты
Астанасы	Топика
Ең ірі қаласы	Уичито
Тұрғыны	2 904 000 (2014 жыл) 33−орын (АҚШ б-ша)
- тығыздығы	13,47 адам/км²
Ауданы	15−орын
- барлығы	213 096 км²
- су беті	1,196 км² (0,56 %)
- ендік	37°0' с. е. бойынша 40°0' с. е., 645 км
- бойлық	94°38' б. б. бойынша 102°1,6' б. б., 340 км
Теңіз деңгейінен биіктігі
- максимал биіктігі	1232 м
- орташа биіктігі	600 м
- минимал биіктігі	207 м
Штат статусын иеленуі	29 қаңтар 1861 34 ретпен
- штат болмай тұрып	Канзас территориясы
Губернаторы	Лора Келли
Вице-губернаторы	Линн Роджерс
Заң шығару органы	Канзас легислатурасы
- жоғарғы палатасы	Канзас сенаты
- төменгі палатасы
Уақыт белдеуі	Орталық уақыт: ГМУ-6/-5; Таулы жерлер уақыты: ГМУ-7/-6
Ресми сайты:	http://www.kansas.gov/

Штаттың көп бөлігі Ұлы жазықтықта орналасқан, солтүстігінде Небраскамен, шығысында Миссури, оңтүстігінде Оклахомамен және батысында Колорадо штаттарымен шекараласады. Өңірдің ірі өзендері Миссури және Арканзас Солтүстік Американың ең ірі өзені — Миссисипи өзені алабына жатады.

Тарихы

1541 жылы Канзас территориясы испандық конкистадор Коронадоның қарауына өтті, кейін француз зерттеушісіне қарады. 1803 жылы АҚШ-қа қабылданды. Канзас АҚШ-тың 34-штаты болды. Азаматтық соғыс жылдары Канзас^[1] құлдыққа қарсылар және жақтаушылар жалдауында болды. Темір жол құрылысы азаматтық соғыстан кейін салына бастады.

Географиясы және климаты

Канзас шығысында Миссури штатымен, батысында — Колорадо, солтүстігінде — Небраска, оңтүстігінде — Оклахома штаттарымен шекараласады. Ауданы — 213 096 км².

Канзастың климаты континентальды, салқын қысты (кейде суық) және ыстық жазды. Штаттың солтүстік және солтүстік-батыс жағы Канаданың суық, ал оңтүтік бөлігі Мексика шығанағының жылы ауа әсерінде болады, соған байланысты температураның ауытқууы анық байқалады. Осы ауа массаларының соқтығысуынан өте қарама-қарсы атмосфералық фронттар туындайды, соның әсерінен торнадо пайда болады (Канзас "аллее торнадо" атты дауыл аймағында орналасқан). Штаттың орташа жылдық температурасы +13 °C. 1936 жылы 24 шілдеде Элтонда (Alton) абсолюттық максимум +49 °C көрсеткішті анықталған . 1905 жылы 13 ақпанда абсолютті минимум -40 °C Ливандада байқалған (Lebanon). Қаңтардың орташа температурасы -2..-4 °C (орташа күндізгі максимум +2..+6 °C, түңгі минимум -6..-9 °C). Шілдедегі орташа температура +26..+27 °C (орташа күндізгі максимум +32..+34 °C, түңгі минимум +19..+21 °C). Жылдық орташа жауын-шашын мөлшері оңтүстік-шығыстан 1000 мм батысқа 400 мм кемиді (Уичита (Wichita) қаласында жылына 772 мм жауады). Кейбір жылдары қуаңшылық болады. Жауын-шашынның жылдық мөлшерінің 3/4-бөлігіне жуығы сәірден қыркүйек айлары аралығында түседі. Додж-Сити (Dodge City) АҚШ-тың ең желді орындарының бірінен есептеледіс - орташа желдің жылдамдығы сағатына 14 миль (6,4 м/с).

Әртүрлі Канзас қалаларының айлық қалыпты, жоғары және төмен температуралары
Қала	Қаң	Ақп	Нау	Сәу	Мам	Мау	Шіл	Там	Қырк	Қаз	Қар	Желт
Конкордия	36/17	43/22	54/31	64/41	74/52	85/62	91/67	88/66	80/56	68/44	51/30	40/21
Додж-Сити	41/19	48/24	57/31	67/41	76/52	87/62	93/67	91/66	82/56	70/44	55/30	44/22
Гудлэнд	39/16	45/20	53/26	63/35	72/46	84/56	89/61	87/60	78/50	66/38	50/25	41/18
Топека	37/17	44/23	55/33	66/43	75/53	84/63	89/68	88/65	80/56	69/44	53/32	41/22
Уичита	40/20	47/25	57/34	67/44	76/54	87/64	93/69	92/68	82/59	70/47	55/34	43/24
[1] [2] [3] [4] [5]

Халқы

Канзастың жастық-жыныстық пирамидасы

Канзастың халық тығыздығы картасы

АҚШ халық санағы бюросының дерегі бойынша 2011 жылдың 1 маусымында Канзас халқы 2 871 238 адам; 2010 жылғы санақпен салыстырғанда 0,64 %-ке өскен.^[2] 2010 жылғы санақ бойынша штаттың нәсілдік үлесі келесідей: ақ нәсіл (91,91 %), афроамерикандықтар (6,41 %), байрғы американдықтар (1,78 %), азиаттар (2,1 %), гавайлықтар және мұхиттық аралдардың байырғы халықтары (0,12 %). Ақ нәсілді халықтар негізгі рөлде немістер (33,75 %), ирландықтар (14,4 %), ағылшындар (14,1 %), француздар (4,4 %), шотландтар (4,2 %), голланддықтар (2,5 %) және швед (2,4 %) тектілер.^[3]

2004 жылғы дерек бойынша 149 800 жуық адам (Канзас халқының 5,5 %-і ) АҚШ ішінде туылғандар.

Халық санының динамикасы:

• 1950: 1 905 299 адам.
• 1960: 2 178 611 адам.
• 1970: 2 246 578 адам.
• 1980: 2 363 679 адам.
• 1990: 2 477 574 адам.
• 2000: 2 688 418 адам.
• 2010: 2 853 116 адам.^[4]