Рышканы
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Рышканы (Рышкань; рум. Rîşcani) — Молдовадағы қала, Рышканы ауданының орталығы. Қала құрамына Новый Балан және Рамазан ауылдары кіреді.[1] 2025 жылы Рышканы қаласының халқы 14 548 адамды құрайды. Рышканы Молдовада 59 қаланың ішінде халық саны бойынша 25-ші орында.[2]
Remove ads
Географиялық орналасуы
Рышканы қаласы Копачанка өзенінің бойында (Раут өзенінің саласы), Молдова Республикасының астанасы – Кишиневтен 166 км, Дрокия темір жолынан 22 км және Бельцы муниципиясынан 45 км қашықтықта орналасқан.[3]
Тарихы
Қаланың тарихы 1602 жылы Молдова билеушісі Иеремия Мовиле өзінің адал қызметшілеріне жерлер мен ауылдарды беру туралы жарлық шығарған кезде басталды, олардың арасында бүгінгі Рышканидың да бір бөлігі болды. 1779 жылға қарай үш ауыл - Копечени, Иванушка және Нагорень біріктіріліп, кейінірек Рышканы деп аталатын бір жаңа ауылды құрады.
«Рышканы» топонимі Рышканый-Дерожинский боярларының тегінен шыққан. 1818 жылы император кеңесшісі Егор Рышкану Ресей императоры Александр I-ге қарсы шығып, оны Бессарабияға, жоғарыда аталған ауылдар орналасқан иелікке жер аударды. Ришканы-Дерожинскидің боярлар отбасы Рысканиде 100 жылдан астам уақыт (1818–1930) өмір сүріп, елді мекеннің дамуы үшін көп жұмыс жасады, білім мен мәдениетті қолдады. 1856 жылы мұнда жерді игеру үшін неміс отаршылары шақырылып, оларға жер телімдері берілді.
1869 жылы Рышканиде ұлдар мектебі ашылды. 1871 жылы бояр Рискани-Дерожинский сыйлаған үйде 10 төсектік аурухана орналасты. 1884 жылы қалада кәсіптік-техникалық училище құрылды.
1919 жылы Рышканиде ұлдар мен қыздарға арналған бастауыш мектеп жұмыс істей бастады. Ол екі қабатты ғимаратта болды - қаланың ең жақсы жерінде орналасқан бояр Матвей Рышканидің үйі. Бүгінде бұл сәулет ескерткішінде Ливиу Дамиан атындағы лицейі орналасқан.
1907 жылы қалада 305 үй және 1925 тұрғын, орыс тілінде оқытатын приход мектебі, кәсіптік-техникалық училище және 20 төсектік аурухана болды.
1942 жылы Рышканы ауылдық коммунасы Бельцы уезіндегі аттас ауылдың және коммунаның орталығы болды.[4]
Remove ads
Өндіріс орындары
Жергілікті экономиканың негізгі салалары – өңдеу және жеңіл өнеркәсіп, құрылыс материалдарын өндіру.
Табиғи жағдайлар мен құнарлы қара топырақтың болуы ауыл шаруашылығының, соның салдарынан өңдеуші кәсіпорындардың дамуына ықпал етеді. Соңғы уақытта экспорт бойынша ең перспективалы ретінде осы салалардағы бизнес мүмкіндіктерін дамытуға ерекше көңіл бөлінуде.[5]
Инфраструктурасы
Елді мекендегі жолдардың жалпы ұзындығы 101,4 шақырым болса, оның 27,8 шақырымы асфальтталған жолдар. Қалада орталықтандырылған су құбыры бар, су құбырының ұзындығы 43,5 км. Орталықтандырылған су жүйесіне қосылған халық 31 пайызды құрайды. Су құбыры жүйесіндегі су көзі 17 артезиан ұңғымасынан тұрады.
Қаланың білім беру жүйесі жалпы білім беретін орта мектеп, екі лицей, көпсалалы мектеп және агроөнеркәсіптік колледжден тұрады.
Денсаулық сақтау жүйесін емдеу-профилактикалық орталығы, қалалық аурухана және емхана қамтамасыз етеді.
Сонымен қатар, қалада 6 дәріхана жұмыс істейді. Қалада 2 қоғамдық кітапхана, мәдениет үйі, мұражай және мерекелер сарайы бар. Қалада спорт мектебі мен өнер мектебі де жұмыс жасайды.
Remove ads
Көрікті жерлері
Қаланың ең таңғажайып көрікті жерлерінің бірі Рышканы монастырының аумағында орналасқан бірегей саябақ. Саябақта серуендеп, табиғаттың сұлулығынан ләззат алуға, ерекше өсімдіктер мен құстармен танысуға, сондай-ақ ежелгі храмдар мен монастырь ғимараттарына баруға болады.
Рышканыдың тағы бір танымал көрікті жері XIII ғасырда құрылған және ұлттық сәулет ескерткіші болып табылатын Рышканы крепостной ауылы. Оның тар көшелерімен серуендеу арқылы орта ғасыр халқының өмірі мен дәстүрлері туралы білуге болады. Мұндағы тас ғимараттар ежелгі өрнектермен және оюлармен безендірілген, сондай-ақ Рышканы крепостной ауылының мұражайынан артефактілер мен тұрмыстық заттар коллекциясымен танысуға болады.[6]
Remove ads
Галарея
-
Қаланың 80-жылдардағы көрінісі -
Мәдениет үйі -
Орталық стадион -
Ливиу Дамиан теориялық орта мектебі
._(8081973850).jpg)
Дереккөздер
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads