Термез
Өзбекстанның оңтүстігіндегі қаласы From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Термез (өзб. Termiz, Термиз, орыс. Термез) — Өзбекстанның ең оңтүстігіндегі қаласы, Сұрқандария облысының ең ірі қаласы, әрі әкімшілік орталығы.[1][2]
Remove ads
Сипаттама
Термез қаласы Әмудария өзенінің оң жағалауында, оның суы Сұрқандарияға құятын жерде, Өзбекстанның ең оңтүстігінде орналасқан. Ауғанстанмен шекара Әмудария бойымен өтеді. Термез бен Ташкенттің арасы 490 шақырым. Қала маңында Ауғанстанмен шекарада Термезді Хайратанмен байланыстыратын Достық көпірі бар.
Ең жақын қалалар және оларға дейінгі қашықтық
Термез — үлкен қала. Ол өз елінде (Өзбекстан) халық саны бойынша 16-шы орында, облыста (Сұрқандария облысы) көш бастап тұр. Әлемдегі барлық қалалар арасындағы орны: шамамен 3794 орын.
Ең жақын қалалар және оларға дейінгі қашықтық: Үшқызыл (11 км), Ангор (26 км), Жарқорған (29 км), Халықабат (40 км), Сарық (45 км), Шерабат (52 км), Мазари-Шариф (65 км, Ауғанстан), Бандиқан (67 км), Балх (68 км, Ауғанстан), Құмқорған (68 км), Шаартуз (73 км, Тәжікстан), Шоршы (93 км), Байсын (105 км), Қарлұқ (108 км), Айбак (127 км, Ауғанстан).[3]
Remove ads
Тарихы
Біздің дәуірімізге дейінгі 6 ғасырда елді мекен Ахеменидтер мемлекетінің құрамына енген кезде ол ежелгі қала болып саналды. 329 жылы Термезді Александр Македонскийдің әскері басып алды. Уақыт өте келе қала Деметрис деп аталды. 1-3 ғасырлар аралығында Кушан патшалығының құрамында болған кезінде ол Та-ли-ми деп аталды. Дәл осы кезде қалада буддизм тарай бастады.
Қоныс 5-6 ғасыр бойы Сасанидтер билігінде болды. 705 жылы бұл жерде арабтар жұмыс істеді. 9-12 ғасырлар аралығында қала ғылыми, мәдени, сауда және қолөнер орталығы болды. Оның тұрғын бөлігі ұзындығы 10 шақырымға жеткен қорғаныс құрылыстарымен қоршалған.
Одан кейінгі ғасырларда Термез бірнеше рет әртүрлі мемлекеттердің қол астында болды. 9-12 ғасырлар аралығында қаланы бірте-бірте газневидтер, кейін селжұқтар, кейінірек қараханидтер биледі. Термез 1206 жылы Хорезмшахтардың иелігінде болды. 1220 жылы Шыңғыс хан әскерлерінің шабуылынан кейін гүлденген қала қирады.
13 ғасырдың аяғында Термез Сұрхандарияның оң жағалауында, бұрынғы орналасқан жерінен шығысқа қарай біртіндеп жандана бастады. Ол кезде қала Тимуридтер мемлекетіне қараған, сәл кейінірек шейбанидтер билігіне өткен. 18 ғасырдың екінші жартысында қала құлдырауға ұшырады. Айналадағы ауылдардан тек Паттагисар мен Салават елді мекендері қалды.
1893 жылдың басында Паттагисар және оның төңірегіндегі жерлер патшалық Ресейдің құрамына еніп, онда шекаралық бекініс пункті және өзен порты салынды. Кеңес өкіметі тұсында Кеңес өкіметі кезінде 1928 жылы елді мекен Термез деп өзгертіліп, бір жылдан кейін қала мәртебесіне ие болды. Ауғанстандағы әскери қимылдар кезінде мұнда әскери аэродром салынып, стратегиялық әскери база орналасты.[4]
Экономикасы және инфрақұрылымы
Термезде барлығы 2500-ден астам кәсіпорын, шағын кәсіпкерлік, шағын және орта кәсіпкерлік субъектілері, шетелдік инвестицияның қатысуымен кәсіпорындар бар. Қалада оқушылар сарайы, балалар мен жасөспірімдер спорт мектебі, облыстық тарихи-өлкетану музейі, Термез қаласындағы Хакім сәулет кешеніндегі «Мерос» желілік мұражайы және Термез қаласының 2500 жылдығын көрсететін Сұрқандария археологиялық мұражайы, 4 қалалық кітапхана және 2 желілік кітапхана бар.
Remove ads
Суреттері
-
Термез даласы -
Термезде табылған Буддистік ескерткіш -
Қала маңындағы V-VI ғасырдың бекінісі -
Термез табиғаты -
Ислам Кәрімов атындағы Ташкент мемлекеттік техника университетінің Термездегі филиалы
_5th-6th_cent_CE.jpg)
Дереккөздер
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads