ជនជាតិឦសាន

ជនជាតិឦសាន ឬ ជនជាតិឥសាន​ (ថៃ: คนอีสาน, ព.ប.ប.ស.ថ: Khon Isan, ការបញ្ចេញសំឡេងសៀម: [kʰōn ʔīːsǎːn]; លាវ: ຄົນອີສານ, ភូមា: အီသန်လူမျိုး) ឬ ជនជាតិថៃឦសាន ជាក្រុមជនជាតិភាគតិចដែលមានដើមកំណើតពីប្រទេសថៃភាគឦសាន (ឥសាន/អ៊ីសាន)^[២] ជាមួយនឹងចំនួនប្រជាជនប៉ាន់ស្មានប្រហែល 22 លាននាក់^[១][៣] ពាក្យជំនួសសម្រាប់ក្រុមនេះគឺថៃអ៊ីសាន/ថៃឦសាន/ថៃឥសាន^[១][៤], ថៃឡាវ/ថៃលាវ^[៥], ឡាវឦសាន/លាវឥសាន,^[១][៦] ឬ​ ឦសានឡាវ/ឥសានលាវ ដូចជាជនជាតិថៃ (សៀម) និងឡាវ ពួកគេជាកម្មសិទ្ធិរបស់គ្រួសារភាសាវិទ្យារបស់ជនជាតិតៃ

ជនជាតិឦសាន/ជនជាតិឥសាន (អ៊ីសាន)

នារី​ជនជាតិឦសាន​ស្លៀក​ប្រពៃណីស៊ីននៅពិធីបុណ្យទៀនខេត្តឧប្បលរាជធានី
ចំនួនប្រជាជនសរុប
22 លាន[១]
តំបន់ដែលមានចំនួនប្រជាជនសំខាន់ៗ
ថៃ (តំបន់ភាគឦសាន និងមហានគរបាងកក)
ភាសា
ភាសាឦសាន (ភាសាឡាវ), ភាសាថៃ
សាសនា
លើសលុប: ពុទ្ធសាសនាថេរវាទ
ក្រុមជនជាតិដែលពាក់ព័ន្ធ
ផ្សេងទៀត: ជនជាតិតៃ

ក្នុងន័យទូលំទូលាយ​ អ្នក​រាល់​គ្នា​ដែល​មក​ពី​ខេត្ត​ភាគ​ឦសាន​ទាំង​២០​នៃ​ប្រទេស​ថៃ​អាច​ត្រូវ​បាន​គេ​ហៅថា คนอีสาน (ខុនអ៊ីសាន) ក្នុងន័យតូចចង្អៀត ពាក្យ​នេះ​សំដៅ​លើ​តែ​ជាតិសាសន៍ឡាវ​ដែល​មាន​ចំនួន​ប្រជាជន​ភាគ​ច្រើន​ក្នុង​តំបន់​ភាគ​ច្រើន​របស់តំបន់​​ បន្ទាប់ពីការបះបោរឡាវបរាជ័យក្នុងឆ្នាំ 1826 តំបន់​នេះ​បាន​ឃើញ​ការ​ផ្លាស់​ប្តូរ​ប្រជាជន​ដោយ​បង្ខំ​ជា​ច្រើន​របស់​ជនជាតិ​ភាគតិចឡាវចូលទៅក្នុងឦសាន បន្ទាប់ពីការបំបែកខ្លួនរបស់ឦសានពីប្រវត្តិសាស្ត្រអាណាចក្រឡាវ​ ការធ្វើសមាហរណកម្មទៅក្នុងរដ្ឋប្រជាជាតិថៃ និងគោលនយោបាយរបស់រដ្ឋាភិបាលកណ្តាលរបស់ "ប្លែកជាថៃ (การแผลงเป็นไทย, Thaification)" ពួកគេបានបង្កើតអត្តសញ្ញាណតំបន់ដាច់ដោយឡែក ដែលខុសពីអាស៊ីជនជាតិលាវរបស់ឡាវនិងជនជាតិថៃរបស់ថៃកណ្តាល^{[២][៧][៨]}​ ការរួមបញ្ចូលអត្តសញ្ញាណនេះទៅក្នុងអត្តសញ្ញាណជាតិថៃបានចាប់ផ្តើមនៅប្រហែលឆ្នាំ 1900^{[៩][១០][១១]} បង្កើនល្បឿនក្នុងសម័យហ្វាស៊ីស^[១២] ត្រូវបានដេញតាមយ៉ាងខ្លាំងក្លាកំឡុងសង្គ្រាមត្រជាក់^[២] ហើយ​ត្រូវ​បាន​រក្សា​នៅ​ថ្ងៃ​នេះ បើ​ទោះ​បី​ជា​ឆ្នាំ 2011 ប្រទេសថៃបានទទួលស្គាល់អត្តសញ្ញាណឡាវជាផ្លូវការទៅកាន់អង្គការសហប្រជាជាតិ^{[៣][១៣]} សូម្បីតែក្នុងអំឡុងពេលនៃសង្រ្គាមត្រជាក់កម្រិតនៃការរួមបញ្ចូលនេះគឺខ្ពស់ណាស់^[២] តាម​ការ​វាស់វែង​ដោយ​ការ​បញ្ចេញ​អារម្មណ៍​ជាតិ​និយម^[១៤] សូម្បីតែ​ថ្ងៃនេះ ជនជាតិឦសានជា​អ្នក​ជាតិ​និយម​បំផុត​នៅ​ប្រទេស​ថៃ ពួកគេជាអ្នកជាតិនិយមជាងថៃកណ្តាល^{[១៥][១៦]} ដូច​នេះ ក្នុង​អំឡុង​ពេលរបស់សង្គ្រាម​ពណ៌​របស់​ប្រទេស​ថៃ​នៅ​ចុង​ទសវត្សរ៍​ឆ្នាំ 2000 និង​ដើម​ទសវត្សរ៍​ឆ្នាំ 2010 ជាចម្បងក្រុម​អាវ​ក្រហម​ដែល​មាន​មូលដ្ឋាន​នៅ​ឦសាន​មិន​បាន​អំពាវនាវ​ឲ្យ​មាន​ការ​បំបែក​ខ្លួន​ទេ ប៉ុន្តែ​ការ​វិល​ត្រឡប់​ទៅ​រក​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ​វិញ​ ក្នុង​ការ​គាំទ្រ​គណបក្សដើម្បីថៃ (พรรคเพื่อไทย)^[១៧]

ប្រជាជនស្ទើរតែទាំងអស់នៃភាគឦសានរបស់ប្រទេសថៃគឺជាជនជាតិថៃ ប៉ុន្តែភាគច្រើនរបស់ពួកគេ (ប្រហែល 80%)^[១៨] ជាជាតិសាសន៍ជនជាតិលាវនិងបំរែបំរួលនៃភាសាឡាវពេលនៅផ្ទះ (គ្រាមភាសាឡាវសំខាន់ៗចំនួនបីដែលនិយាយនៅប្រទេសថៃភាគឦសានត្រូវបានសង្ខេបជាភាសាឦសាន)^[១៩] ដើម្បី​ចៀសវាង​ការ​ទទួលរង​នូវ​ការ​មើលងាយ​និង​ការយល់ឃើញ​ដែល​ទាក់ទង​នឹង​ប្រជាជន​និយាយ​ឡាវ ភាគច្រើនចូលចិត្តហៅខ្លួនឯងថា​ ខុនអ៊ីសាន^{[២០][២១]}