ទីរ៉ាណា

ទីក្រុង ទីរ៉ាណា (ភាសាអាល់បានី៖ Tirona ឬ Tiranë) គឺជារដ្ឋធានី និងទីក្រុងធំបំផុតនៃប្រទេស អាល់បានី។ វាមានទីតាំងស្ថិតនៅភាគកណ្តាលនៃប្រទេស ហើយត្រូវព័ទ្ធជុំវិញដោយភ្នំដូចជា ភ្នំដៃទីនៅប៉ែកខាងកើត និងជ្រលងភ្នំរាងទាបមួយនៅភាគពាយព្យដែលមាន សមុទ្រអាទ្រីអាទិក នៅម្ខាងទៀត។ ទីរ៉ាណាគឺជាទីក្រុងដ៏សើមបំផុត និងមានពន្លឺថ្ងៃខ្លាំងបំផុតនៅអឺរ៉ុប ដែលទទួលពន្លឺព្រះអាទិត្យប្រមាណ ២,៥៤៤ ម៉ោងក្នុងមួយឆ្នាំ។^{[១១][១២]}

ទីរ៉ាណា Tirona
រដ្ឋធានី និងទីប្រជុំជន
វិសាលដ្ឋានស្កន់ឌែប៊ែក មជ្ឈមណ្ឌលតុបតានី សុសានកាបផ្លានប៉ាស្យា មហាវិហារអូស្សូដក់ប្រោះ ព្រះវិហារណាម៉ាសហ្កា ប្រាសាទពីទ្រីលី ប៉មនាឡិកា
ទង់
ប្រទេស	អាល់បានី
តំបន់	អាល់បានីមជ្ឈិម
ស្រុក	ទីរ៉ាណា
ទីប្រជុំជន	ទីរ៉ាណា
ស្ថាបនា	១៦១៤
រដ្ឋាភិបាល
• ប្រភេទ	ក្រុមប្រឹក្សា–អភិបាល
• អភិបាលក្រុង	អេរីអន វេលីអាជ[១] (គ.ស.)
• ក្រុមប្រឹក្សា	ក្រុមប្រឹក្សាក្រុងទីរ៉ាណា
• ប្រធាន	តូនី ហ្កូហ្គូ[២]
ផ្ទៃក្រឡា[៣][៤]
• សរុប	១១១០ គម2 (០.៤២៩ ម៉ាយ ការ)
• ខ្នាត	៤១.៨ គម2 (១៦.១ ម៉ាយ ការ)
រយៈកំពស់	១១០ m (៣៦០ ft)
ប្រជាជន
• ទីប្រជុំជន	៥៩៨,១៧៦[ស ១]
• ទីប្រជុំជន Density	៥០២/km2 (១៣០០/sq mi)
• ខ្នាត	៤១៨,៤៩៥[ស ២]
ផសស
• សរុប	១៥.១ ពាន់លានអឺរ៉ូ (២០២៣)[៩]
• ក្នុងម្នាក់	៨.៦៤២ អឺរ៉ូ (២០២៤)[១០]
ល្វែងម៉ោង	CET (ម.ស.ស.+១)
• រដូវក្តៅ (DST)	CEST (UTC+២)
កូដប្រៃសណីយ៍	១០០០-១០៥៤
កូដតំបន់	+៣៥៥ (០) ៤
អាកាសយានដ្ឋាន	អាកាសយានដ្ឋានណឺណឺតេរ៉េហ្សា
ផ្លូវល្បឿនលឿន
មហាវិថី
ប័ណ្ណចុះបញ្ជីរថយន្តបើកបរ	TR
គេហទំព័រ	tirana.al

ទីតាំងនៃទីក្រុងទីរ៉ាណាបច្ចុប្បន្ននេះត្រូវបានមនុស្សចូលមកតាំងទីលំនៅនៅចាប់តាំងពីយុគសម័យដែកមកម៉្លេះ ហើយត្រូវបានគេចាត់ទុកជាទីតាំងស្នូលនៃអាណាចក្រអ៊ីលីរីរបស់កុលសម្ព័ន្ធទូឡុងធី។ បន្ទាប់ពីសង្គ្រាមអ៊ីលីរីបានបញ្ចប់ ទីក្រុងមួយនេះក៏ត្រូវបានកាត់បញ្ចូលទៅក្នុងទឹកដីនៃចក្រភពរ៉ូម ហើយបានក្លាយជាទីក្រុងដ៏សំខាន់មួយនៃចក្រភពនោះ។ បន្ទាប់ពីចក្រភពរ៉ូម៉ាំងខាងលិចបានដួលរលំនៅក្នុងសតវត្សរ៍ទី៤ ទឹកដីប្រទេសអាល់បានីបច្ចុប្បន្នភាគច្រើនបានធ្លាក់នៅក្រោមការគ្រប់គ្រងនៃចក្រភពប៊ីហ្សង់តាំងខាងកើត ដូចដែលបានឃើញនៅក្នុងភស្តុតាងជាប្រាសាទឈ្មោះពីទ្រីលី ដែលបានសាងសង់ឡើងនៅក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទជូស្ទីនានទី១។ ទីរ៉ាណាត្រូវបានស្ថាបនាជាផ្លូវការនៅក្នុងឆ្នាំ១៦១៤ ដោយឧត្តមសេនីយ៍អូតូម៉ង់-អាល់បានីម្នាក់ឈ្មោះស៊ូលីម៉ាន​ បាងជីនី។ ទីក្រុងនេះមិនសូវមានសារៈសំខាន់ប៉ុន្មានទេសម្រាប់អាណាចក្រអូតូម៉ង់តួកគី ប៉ុន្តែមកដល់សតវត្សរ៍ទី២០ សមាជលូស្យនីក៏បានប្រកាសវាជារដ្ឋធានីរបស់ប្រទេសអាល់បានីដែលទើបតែទទួលឯករាជ្យថ្មីៗនៅក្នុងឆ្នាំ១៩១២។

ទីរ៉ាណាត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាទីក្រុងពិភពលោក^[១៣] ខណៈក្នុងប្រទេស វាគឺជាមជ្ឈមណ្ឌលសេដ្ឋកិច្ច ហិរញ្ញវត្ថុ នយោបាយ និងពាណិជ្ជកម្មដ៏សំខានក៏ព្រោះតែទីតាំងរបស់វាស្ថិតនៅចំកណ្តាលនៃប្រទេស ហើយមានប្រព័ន្ធដំណឹកជញ្ជូនផ្លូវអាកាស ផ្លូវសមុទ្រ ផ្លូវដែក និងផ្លូវគោកទាន់សម័យ។^[១៤] ក្នុងនាមជាទីអាសនៈនៃរដ្ឋាភិបាលអាល់បានី ទីរ៉ាណាគឺជាទីក្រុងនិវាសដ្ឋានផ្លូវការរបស់ប្រធានាធិបតី និងនាយករដ្ឋមន្ត្រីអាល់បានី និងសភាតំណាងរាស្ត្រប្រទេសអាល់បានី។ ទីក្រុងនេះត្រូវបានគេប្រកាសថាជាធានីយុវជនអឺរ៉ុបសម្រាប់ឆ្នាំ២០២២។​

កំណត់សម្គាល់

1. The municipality of Tirana consists of the administrative units of Baldushk, Bërzhitë, Dajt, Farkë, Kashar, Krrabë, Ndroq, Petrelë, Pezë, Shëngjergj, Vaqarr, Zall-Bastar, Zall-Herr and Tirana.^{[៣][៥][៦]} The population of the municipality results from the sum of the listed administrative units in the former as of the 2023 Albanian census.^[៣][៧]
2. The estimation for the administrative unit of Tirana, which is from the 2011 Albanian census, is to be taken into consideration.^[៨]