និកាយនៃព្រះពុទ្ធសាសនា

ភិក្ខុមង្គលរក្ខិតោ ឃឹម សាលីម និស្សិតឆ្នាំទី១នៃមហាវិទ្យាល័យមហាបញ្ញា

---

អាស៊ីបូនឈ្មោះដែលគេស្គាល់គឺ មហាយាន១ ប្រពៃណីទីបេ (សាសនាឡាមៈ ឬលទ្ធិឡាមៈ ឬវជរយាន ដែលក្រោយមបានរាប់បញ្ចូលទាំងនិកាយហ្សិង្គង់របស់ជប៉ុន)១។

ចំណាត់ថ្នាក់

អត្ថបទ (ព្រះពុទ្ធសាសនា) និង (និកាយនៃព្រះពុទ្ធសាសនា) ដែលបានផ្សព្វផ្សាយតាមប្រព័ន្ធអ៊ីនធើណេត (សព្វវចនាធិប្បាយនៃសាសនា) ចំណែកចេញជា៣ប្រភេទផ្សេងៗគ្នា៖

• ចលនា៖
  • ហីនយាន
  • មហាយាន
  • វជរយាន
• ទាំង៣និកាយនេះនៅមានទល់សព្វថ្ងៃ។
  • ថេរវាទ, នៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍
  • ធម្មគុត្តកៈ, ក្នុងប្រទេសចិន កូរ៉េ និង​វៀតណាម
  • មូលស៌វស្តិវាទ, ក្នុងប្រពៃណីទីបេ
• ធម្មិកនិកាយ

សមោធានស័ព្ទ

យោងតាមសមោធានស័ព្ទក្នុងបំនែងចែកព្រះពុទ្ធសាសនាអាចមានភាពស្មុគស្មាញបន្តិចបន្តួចដូចជាការបែងនិកាយនៃព្រះពុទ្ធសាសនាដោយពួកអ្នកប្រាជ្ញនិង​អ្នកបដិបត្តិធម៌ទាំង

ឡាយទៅតាមកម្រិតនៃការយល់ដឹងមិនថាដោយទស្សនវិទ្យា ឬប្រវត្តិសាស្ត្រ និងតាមតំបន់ដែលខ្លួនរស់នៅនោះទេ ហើយព្រមជាមួយនឹងការដាក់ឈ្មោះផ្សេងៗគ្នានិងជាញឹកញាប់

ត្រូវបានប្រើក្នុងបរិបទផ្សេងៗគ្នាទៀតផង។ ខាងក្រោមនេះអាចមានការប៉ះពាល់ដល់ការពិព៌ណនានូវការបែងចែកជានិកាយធំៗទាំងឡាយនៃព្រះពុទ្ធសាសនាផងដែរ៖ និកាយអភិរក្ស

និយម បានដល់ពួកដែលរក្សាទុកនូវធម៌វិន័យដូចដើមគឺពួកវិភជ្ជវាទី​(មានឈ្មោះហៅឆ្លាស់គ្នាសម្រាប់និកាយដំបូងៗនៃព្រះពុទ្ធសាសនា។

បឋមនិកាយនៃព្រះពុទ្ធសាសនា

និកាយដំបូងៗក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនាដែលបានបែកញែកជទៅតាមប្រទេសមួយចំនួនខ្លះនោះ មានតែមួយនិកាយប៉ុណ្ណោះដែលនៅមានទល់សព្វថ្ងៃគឺនិកាយថេរវាទ។

ព្រះពុទ្ធសាសនាក្នុងអាស៊ីបូព៌ា

ឈ្មោះដែលពួកអ្នកប្រាជ្ញទាំងឡាយប្រើប្រាសនោះ បានគ្រប់ដណ្តប់ទាំងប្រពៃណីព្រះពុទ្ធសាសនានៅជប៉ុន កូរ៉េ សិង្ហបូរី និងភាគច្រើននៅប្រទេសចិននិងប្រទេសវៀតណាម។

ព្រះពុទ្ធសាសនាបូព៌ា

ការដាក់ឈ្មោះឲ្យពួកអភិរក្សនិយមដោយអ្នកប្រាជ្ញទាំងឡាយចំពោះព្រះពុទ្ធសាសនាអាស៊ីបូព៌ា ជូនណាគេប្រើដោយយោងទៅលើទម្រង់វប្បធម៌ប្រពៃណីនៃព្រះពុទ្ធសាសនាថា

ដូចជាការញែកខ្លួនចេញពីបែបពួកបស្ចិមនោះ។

ព្រះពុទ្ធសាសនាបែបបរមត្ថធម៌

ជាធម្មតាគេបានចាត់ទុកនូវភាពស្រដៀងគ្នានេះទៅនឹងនិកាយវជរយាន។ ពួកអ្នកប្រាជ្ញទាំងឡាយបានឲ្យឈ្មោះស្របទៅនឹងការប្រព្រឹត្តបដិបត្តិនូវធម៌វិន័យតាមបែបថេរវាទ ដោយចំពោះ

គឺព្រះពុទ្ធសាសនាក្នុងប្រទេសកម្ពុជាហ្នឹងឯង។

ហីនយាន

យានតូច​ ឬនិកាយអន់ថយដែលពួកនិកាយមហាយានបានបន្ថោកបន្ទាបចំពោះដៃគូរប្រកួតគឺនិកាយថេរវាទហ្នឹងឯង។ ពេលខ្លះត្រូវបានគេហៅដោយផ្អែកទៅលើនិកាយដំបូងបង្អស់នៃ

ព្រះពុទ្ធសាសនារួមទាំងនិកាយថេរវាទក្នុងពេលស្របគ្នា ហេតុដូច្នេះសូម្បីតែនិកាយថេរវាទមានភាពត្រឹមត្រូវទៅនឹងធម៌វិន័យដែល ចងក្រងដោយព្រះអរហន្ត៥០០អង្គមានព្រះមហាកស្សប

ព្រះអានន្ទ និងព្រះឧបាលីជាដើមហើយក៏ដោយ ក៏ត្រូវបានគេបង្ករវិវាទនាពេលក្រោយផងដែរ។ ជាពិសេសគោលបំណងនៃការផ្សព្វផ្សាយព្រះពុទ្ធសាសនានិកាយមហាយានដោយពួកអ្នក

ប្រាជ្ញទាំងឡាយទៅតាមតំនង់ទាំងឡាយមានប្រទេសចិន កូរ៉េ ទីបេ និងជប៉ុនក៏គឺវាទប្បដិវាទហ្នឹងឯង ដែលក្រោយមកនិកាយមហាយាននេះស្ទើរតែមិននៅសល់ភាពដើមពោលគឺពុទ្ធវចនៈ

ដើមៗ ឬមិនមានសោះក៏ថាបាន។ មានក្រុមខ្លះគោរពប្រតិបត្តិធម៌វិន័យដែលកាត់បំផ្លែងពីពុទ្ធវចនៈផ្ទាល់ព្រះឱស្ឋ ដែលគេស្គាល់ថាជាពួកនិកាយអាស៊ីបូព៌ា និងប្រពៃណីទីបេដែលជាពួក

អាស្រ័យចិត្តវិញ្ញាណជាធម៌វិន័យហើយមិនត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជានិកាយណាទេ។

លទ្ធិឡាមៈ

ឬព្រះពុទ្ធសាសនានិកាយឡាម គឺមានពាក្យតាំងពីបរមបូរាណមកហើយដែលត្រូវបានគេថាឡាមៈៗដូច្នេះ និងមានភាពប្រហាក់ប្រហែលទៅនឹងព្រះពុទ្ធសាសនាទីបេ ហើយដោយរួម

ត្រូវបានគេមើលដោយទស្សនៈអវិជ្ជមាន។

មហាយាន

ជាចលនាថ្មីមួយដែលបានញែកខ្លួនចេញពីបឋមនិកាយរួមទាំងពួកជំនាន់ក្រោយៗបានដល់ពួកនិកាយអាស៊ីបូព៌ា និងពុទ្ធសាសនាទីបេ។ ពេលខ្លះគេចាត់ទុកនិកាយវជរយានក្នុងបញ្ជី

ដោយឡែកពីគេឯង។ ធម៌វិន័យគ្រឹះរបស់ពួកនិកាយអាស៊ីបូព៌ានិងទីបេគឺអាស្រ័យចិត្តវិញ្ញាណជាគោល។

នទីពុទ្ធសាសនា

ព្រះពុទ្ធសាសនាប្រៀបដូចប្រភពទឹកស្ទឹងបានដល់ការឲ្យឈ្មោះដោយពួកអ្នកប្រាជ្ញទៅលើនិកាយដំបូងៗ ឬបឋមនិកាយនៃព្រះពុទ្ធសាសនា។

មន្រ្តយាន

ជាធម្មតាគេចាត់ទុកថាជានិកាយវជរយាន។ និកាយតេនដៃនៃប្រទេសជប៉ុនត្រូវបានគេអធិប្បាយថាបានជះឥទ្ធិពលមកពីនិកាយមន្ត្រយាន។

និកាយក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា

ពាក្យ ឬឈ្មោះប្រើសម្រាប់ហៅពួកបឋមនិកាយ (បឋមនិកាយនៃព្រះពុទ្ធសាសនា)។

មិនមែនមហាយាន

ពាក្យ ឬឈ្មោះប្រើសម្រាប់ហៅពួកបឋមនិកាយ (បឋមនិកាយនៃព្រះពុទ្ធសាសនា)។

ឧត្តរពុទ្ធសាសនា ព្រះពុទ្ធសាសនាប៉ែកខាងជើង

ពាក្យ ឬឈ្មោះសម្រាប់ហៅព្រះពុទ្ធសាសនាទីបេ មានពាក្យបូរាណដែលពេលខ្លះសំដៅយកទាំងនិកាយអាស៊ីបូព៌ានិងនិកាយទីបេរួមគ្នា​ តែពេលខ្លះទៀតសម្រាប់ហៅតែនិកាយ

អាស៊ីបូព៌ាមិនសំដៅដល់ពួកនិកាយទីបេទេ។

ពុទ្ធសាសននិកាយ

ពាក្យ ឬឈ្មោះសម្រាប់ហៅពួកបឋមនិកាយ (បឋមនិកាយនៃព្រះពុទ្ធសាសនា)។

ព្រះពុទ្ធសាសនាអាស៊ីអាគ្នេយ៍

ពាក្យ​ ឬឈ្មោះសម្រាប់ហៅដោយពួកអ្នកប្រាជ្ញសំដៅយកនិកាយថេរវាទ។

ព្រះពុទ្ធសាសនាទក្សិណនិកាយ

ពាក្យ​ ឬឈ្មោះសម្រាប់ហៅដោយពួកអ្នកប្រាជ្ញសំដៅយកនិកាយថេរវាទ។

សាវកយាន

ពាក្យ ឬឈ្មោះសម្រាប់ហៅពួកបឋមនិកាយ (បឋមនិកាយនៃព្រះពុទ្ធសាសនា)។

តន្រ្តយាន ឬព្រះពុទ្ធសាសនានិកាយតន្រ្តៈ

និកាយនេះមានភាពស្រដៀងគ្នាទៅនឺងនិកាយវជរយាន ហើយគេបានចាត់ទុកថាជានិកាយនេះឯង។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ពួកអ្នកប្រាជ្ញបានពណ៌នាថានិកាយតន្ត្រៈ

ជាផ្នែកមួយនៃគម្ពីរសាសនាខាងទីបេរួមបញ្ចួលទាំងគម្ពីសាវកយាន មហាយាន និងវជរយាន។ អ្នកប្រាជ្ញខ្លះបានប្រើពាក្យថាតន្រ្តិកថេរវាទដោយសំអាងទៅលើការគោរព

ប្រតិបត្តិដែល បានគេរកឃើញ ជាពិសេសគឺព្រះពុទ្ធសាសនាក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។

ថេរវាទ

ប្រពៃណីព្រះពុទ្ធសាសនានៃប្រទេសស្រីលង្កា ភូមា ថែឡង់ដ៍ ឡាវ កម្ពុជា និងមួយផ្នែកនៅប្រទេសវៀតណាម ចិន ឥណ្ឌា បង់ក្លាដេស និងម៉ាឡេស៊ី។ នេះជានិកាយដែល

នៅរស់រាន មានជីវិតទល់សព្វថ្ងៃនៃប្រវត្តិសាស្ត្រពុទ្ធសាសននិកាយ (បឋមនិកាយនៃព្រះពុទ្ធសាសនា)។ ពាក្យថាថេរវាទ ជាទូទៅប្រើសម្រាប់ហៅនិកាយដំបូងហ្នឹងឯង។

ព្រះពុទ្ធសាសនាទីបេ

រាប់បញ្ចូលទាំងព្រះពុទ្ធសាសនានៃប្រទេសទីបេ មង់គូល ភូតាន និងផ្នែកផ្សេងៗនៃចិន ឥណ្ឌា និងរុស្ស៊ីដែលគោរពតាមប្រពៃណីទីបេ។

វជរយាន

ជាចលនាមួយបានវិវឌ្ឍន៍ចេញពីនិកាយមហាយានរបស់ឥណ្ឌារួមទាំងនិកាយក្រោយៗផង។ មានភាពមិនចុះសម្រុងគ្នាតាមភាពជាក់ស្តែងទៅនឹងបំនែកនិកាយទាំងនេះ។

ព្រះពុទ្ធសាសនាទីបេ បានទទួលស្គាល់ជាសកលថាមានការបែងចែកដូច្នេះ ភាគច្រើនដែលរាប់បញ្ចូលទាំងនិកាយស្ហិង្គង់របស់ជប៉ុន។ ខ្លះទៀតសំដៅយកទំនៀមមិលគ្យោ

របស់កូរ៉េដែលមិនបានបំបែកជានិកាយទេ។ អ្នកប្រាជ្ញម្នាក់បានមានប្រសាសន៍ថា ក្រៅពីភាពប្រឹងប្រែងរបស់ពួកជនជំនាន់ក្រោយនៃពុទ្ធសាសនិកផ្លាល់ វានៅតែមានភាព

លំបាកយ៉ាងខ្លាំងចំពោះការឲ្យឈ្មោះដោយចំៗថានិកាយវជរយាន ជាផ្នែកមួយដែលបែកចេញពីនិកាយណាមក។

បឋមនិកាយ

An image of Gautama Buddha with a Manji, traditionally a Buddhist symbol of infinity, on his chest. Ananda, the Buddha's disciple, appears in the background. This statue is from Hsi Lai Temple.

Main articles: Nikaya Buddhism and បឋមនិកាយនៃព្រះពុទ្ធសាសនា

Numerous attempts have been made to tabulate these schools. Here is one. ^{[ប្រភព?]}

• ស្ថាវិរវាទ
  • បុគ្គលវាទ ('បុគ្គលនិយម') (២៨០ឆ្នាំមុនគ្រឹស្តសករាជ)
  • ស៌វស្តិវាទ
    • វិភជ្ជវាទ (អំឡុង២៤០ឆ្នាំមុនគ្រឹសសករាជក្នុងសម័យរជ្ជកាល ព្រះបាទអសោកមហារាជ)
      • ថេរវាទ (២៤០ឆ្នាំមគស)
        • បំនែកនិកាយនៃថេរវាទ (មើលៈ ខាងក្រោម)
      • មហីសាសកៈ (after 232 BCE)
        • ធម្មគុត្តកៈ (after 232 BCE)
      • កស្សបិយៈ (after 232 BCE)
      • វជ្ជីបុត្រិយៈ (ក្នុងសម័យ ព្រះបាទអសោកមហារាជ) ក្រោយមកឈ្មោះ​ សម្មិតិយៈ
        • ធម្មុត្តរិយៈ
        • ភទ្រយានីយៈ
        • ឆន្នគិរិកៈ
    • មូលស៌វស្តិវាទ (third and fourth centuries)
    • សុត្តន្តិកៈ (ចន្លោះ៥០ឆ្នាំមុនគ្រឹស្តសករាជទៅ១០០ឆ្នាំនៃគ្រឹស្តសករាជ)
• មហាសង្ឃិកៈ ('Majority', c. 380 BCE)
  • ឯកព្យាហារិកៈ (រជ្ជកាល ព្រះបាទអសោកមហារាជ)
    • លោកុត្តរវាទ
  • គោលុលិកៈ (រជ្ជកាល ព្រះបាទអសោកមហារាជ)
    • ពហុសុត្តិយៈ (late third century BCE)
    • បញ្ញប្បតិវាទ (ក្នុងរយៈពេលក្រោយៗប្រមាណសតវត្សទី៣មុនគ្រឹស្តសករាជ)
      • ចេតិយវាទ
  • ចិត្តកៈ (ពាក់កណ្តាល-សតវត្សទី១មុនគ្រឹស្តសករាជ)
    • អបរសីល
    • ឧត្តរសីល

និកាយទាំង២០នៃព្រះពុទ្ធសាសនា

ខាងក្រោមនេះគឺជាឈ្មោះនៃនិកាយហិនយាន ហើយខ្លះទៀតជានិកាយមហាយាន៖

ស្ថាវិរវាទ ត្រូវបានបំបែកចេញជា១១និកាយគឺ៖

(ស៌វស្តិវាទី)១ (ហេមវ័ត)១ (វជ្ជីបុត្រិយៈ)១ (ធម្មុត្តរៈ)១ (ភទ្រយនិយៈ)១ (សម្មិតិយៈ)១ (ឆន្នគិរិកៈ)១ (មហិសាសកៈ)១ (ធម្មគុត្តកៈ)១ (កស្សបិយៈ)១ (សុត្តន្តិកៈ)១.

 ស្ថាវិរវាទ─┬─ ហេមវ័ត────────────────────────────────────────────
              └─ ស៌វស្តិវាទី─┬───────────────────────────────────
                               ├ វជ្ជីបុត្រិយៈ ─┬────────────────────
                               │               ├ ធម្មុត្តរៈ───────
                               │               ├ ភទ្រយនិយៈ─────
                               │               ├ សម្មិតិយៈ──────── 
                               │               └ ឆន្នគិរិកៈ─────
                               ├ មហិសាសកៈ─┬─────────────────────
                               │            └ ធម្មគុត្តកៈ──────
                               ├ កស្សបិយៈ────────────────────────
                               └ សុត្តន្តិកៈ──────────────────────

មហាសង្ឃិកៈ ត្រូវបានបំបែកចេញជា៩និកាយគឺ៖

(ឯកព្យាហារកៈ)១ (លោកុត្តរវាទី)១ (កុក្កុតិកៈ)១ (ពហុសុតិ្តយៈ)១ (បញ្ញប្បតិវាទ)១ (ចិត្តិកៈ)១ (អបរសីល)១ (ឧត្តរសីល)១.

មហាសង្ឃិកៈ─┬──────────────────────┬─────
             ├ ឯកព្យាហារកៈ         ├ ចិត្តិកៈ
             ├ លោកុត្តរវាទី       ├ អបរសីល
             ├ កុក្កុតិកៈ           └ ឧត្តរសីល
             ├ ពហុសុត្តិយៈ
             └ បញ្ញប្បតិវាទី

ឥទ្ធិពលក្នុងអាស៊ីបូព៌ា

និកាយក្រោយៗខាងក្រោមនេះប្រតិបត្តិវិន័យនៃ ធម្មគុត្តកៈ៖

• ព្រះពុទ្ធសាសនាចិន ជាពិសេសគឺវិនយនិកាយ
• ព្រះពុទ្ធសាសនាកូរ៉េ ជាពិសេសគឺ គ្យេ ឧល
• ព្រះពុទ្ធសាសនាវៀតណាម
• ព្រះពុទ្ធសាសនាជប៉ុន ឫត្សុ

ខាងក្រោមនេះជាប់ទាក់ទិននឹងឥទ្ធិពលទស្សនវិជ្ជា

• ជោជិត្សុរបស់ជប៉ុនគេពិចារណាឃើញថាគឺជាមែកធាងនៃសុត្តន្តិកវាទ ហើយដទៃទៀតថាបានពីការផ្លាស់ប្តូរនៃពួកពហុសុត្តិយៈ។
• និកាយកុសារបស់ចិន និងជប៉ុនគឺជាមែកធាងនៃស៌វស្តិវាទដែលមានឥទ្ធិពលដោយវស្សុពន្ធុ។

ថេរវាទនិកាយ

និកាយផ្សេងៗនៃថេរវាទបានឲ្យទម្ងន់យ៉ាងខ្លាំងទៅលើចំណុចផ្សេងៗ ឬផ្នែកផ្សេងៗនៃព្រះត្រ័យបិដក ហើយក្រោយមក្នុងគម្ពីរអដ្ឋកថា

ឬផ្សេងពីធម្មបតិបត្តិពិតៗ។ មានភាពខុសគ្នាសំខាន់ៗជាច្រើនអន្លើនៃការប្រព្រឹត្តរឹង ឬធូររលុងចំពោះវិន័យ។

• ប្រទេសបង់ក្លាដេស:
  • សង្ឃរាជនិកាយ
  • មហាស្ថាវិរនិកាយ
• ប្រទេសភូមា:
  • សុធម្មនិកាយ
    • វិបស្សនា សំណាក់នៃមហាសិ សេយ្យទោ និងបរិស័ទខ្លួន។
  • ស្វេក្យិននិកាយ
  • ទ្វាយនិកាយ ឬ ទ្វារនិកាយ (មើលៈ Mendelson, ព្រះសង្ឃ និងរដ្ឋាភិបាលភូមា, Cornell University Press, Ithaca, New York, 1975)
• ប្រទេសស្រីលង្កា:
  • ស្យាមនិកាយ
    • វតុរវីល (ឬ មហាវិហារ វង្សិកៈ ស្យាមោបាលិ វនាវាស និកាយ)
  • អមរបុរៈ និកាយ
    • កន្ទុពោទ (ឬ ស្វេជិន និកាយ)
    • តបោវន (ឬ កល្យាណវង្ស)
  • រាមញ្ញនិកាយ
    • គល្ទុវៈ (ឬ លក្យាណ យោគស្រមយៈ សំស្ថាវ)
    • ទេល្ទុវៈ
  • អរញ្ញនិកាយ
• ប្រទេសថៃឡង់ដ៍
  • មហានិកាយ
    • ចលនាវត្តធម្មកាយ
  • ធម្មយុត្តិកនិកាយ
    • ប្រពៃណីអរញ្ញិកភិក្ខុថៃ
      • ប្រពៃណីរបស់ ព្រះគ្រូឆា

និកាយមហាយាន

Chinese Glazed stoneware of a Buddhist monk, or Future Buddha, dated to the 20th year of the យុគចេនឡា, or 1468 AD.

• មជ្ឈិមកៈ
  • ប្រាសង្គកៈ
  • សុតន្តិកៈ
  • Sanlunសានលន់ (Three Treatise school)
    • សានរន់
  • មហាមជ្ឈិមកៈ (ជោនម្បៈ)
• យោគាចារៈ
  • ចិត្តមាត្រា ក្នុងប្រទេសទីបេ
  • វេ សិ (ចិត្តនិកាយ) ឬ ហ្វាសាំង (និកាយ ធម្មលក្ខណ៍)
    • ពស្សាង្គ
    • ហោស្សូ
• Tathagatagarbha
  • Daśabhūmikā (absorbed in to Huayan)
  • Huayan (Avataṃsaka)
    • Hwaeom
    • Kegon
• Chan / Zen / Seon / Thien
  • Caodong
    • Soto
  • Linji
    • Rinzai
    • Ōbaku
    • Fuke
    • Won Buddhism: Korean Reformed Buddhism
• Pure Land (Amidism)
  • Jodo
  • Jodo Shin
• Tiantai (Lotus Sutra School)
  • Cheontae
  • Tendai (also contained Vajrayana elements)
• Nichiren
  • Nichiren Shū
  • Nichiren Shōshū
  • Nipponzan Myōhōji
  • Soka Gakkai

និកាយតន្រ្តិកៈ

see also: វិជ្រយាន Subcategorised according to predecessors

• Tibetan Buddhism
  • Nyingma
  • New Bön (synthesis of Yungdrung Bön and Nyingmapa)
  • Kadam
  • Sakya
    • Jonang
  • Gelug
  • Kagyu
    • Shangpa Kagyu
    • Rechung Kagyu
    • Dagpo Kagyu
      • Karma Kagyu (or Kamtshang Kagyu)
      • Tsalpa Kagyu
      • Baram Kagyu
      • Pagtru Kagyu (or Phagmo Drugpa Kagyu)
        • Taglung Kagyu
        • Trophu Kagyu
        • Drukpa Kagyu
        • Martsang Kagyu
        • Yerpa Kagyu
        • Yazang Kagyu
        • Shugseb Kagyu
        • Drikung Kagyu

• • Rime movement (ecumenical movement)
• Japanese Mikkyo
  • Shingon
  • Tendai (derived from Tiantai but added tantric practices)

មើលបន្ថែម

• ព្រះពុទ្ធសាសនាតាមតំបន់
• ពុទ្ធសាសនានៃមនុស្សជាតិ
• ពុទ្ធសាសនាទិសឧត្តរ និងទក្សិណ
• បឋមនិកាយនៃព្រះពុទ្ធសាសនា