ប្រាសាទក្រវ៉ាន់

ប្រវត្តិប្រាសាទ

ប្រាសាទក្រវ៉ាន់ មានទីតាំងស្ថិតនៅភូមិក្រវ៉ាន់ សង្កាត់នគរធំ ក្រុងសៀមរាប ខេត្តសៀមរាប ខាងកើតប្រាសាទអង្គរវត្ត និង ខាងត្បូងប្រាសាទបន្ទាយក្តី។ប្រាសាទនេះត្រូវបានកសាងនៅឆ្នាំ ៩២១ នៃគ.ស ក្នុងរាជ្យព្រះបាទហស៌វរ្ម័នទី១ (៩១០-៩២៣) ដើម្បីឧទ្ទិសដល់ព្រះវិស្ណុក្នុងព្រហ្មញ្ញសាសនា។ប្រាសាទនេះជាត្រូវបានសាងសង់ដោយមន្ត្រីម្នាក់ឈ្មោះ មហីធរវរ្ម័ន ដែលជាមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ម្នាក់របស់ព្រះបាទហស៌វរ្ម័នទី១នៃសតវត្សរ៍ទី ១០។ទោះបីជាប្រាសាទនេះមានលក្ខណៈតូចតែចម្លាក់នៅលើឥដ្ឋមានលក្ខណៈល្អឥតខ្ទោះ។ប្រាសាទនេះមានតួរប៉មប្រាំដែលបែរមុខទៅទិសខាងកើត^[១]។យោងតាមព័ត៌មាននៅលើស៊ុមនៃក្លោងទ្វាររបស់តួប៉មទី ០២ និងទី ០៣ និងទី ០៥ ដែលបានផ្តល់ព័ត៌មានជាសង្ខេបថាមហីធរវរ្ម័នបានថ្វាយនូវទីសក្ការៈមួយនៅចំកណ្តាលតួប៉មទី ០៣ ទៅដល់អាទិទេពនៃសាសនាហិណ្ឌូ ដែលប្រាសាទនេះតំណាងទីស្ថានរបស់ព្រះវិស្ណុរីឯតួប៉មទី ០៣ ឧទ្ទិសដល់ព្រះម៉ែទាំងប្រាំដែលត្រូវបានកសាងជារូបចម្លាក់ដាក់នៅលើបល្ល័ង្កយើងឃើញមានរូបរបស់ព្រះម៉ែលក្ម្សីនៅលើផ្ទៃជញ្ជាំងផ្នែកខាងក្នុងនៃប៉មនេះ។សិលាចារឹកបានឲ្យដឹងទៀតថាអ្នកមកកសាងប្រាសាទគឺជាប្រជារាស្រ្តដែលរស់នៅជុំវិញប្រាសាទនេះដែលត្រូវបានរៀបរាប់ឈ្មោះនៅក្នុងសិលាចារឹកនេះ^[២]។ដោយប្តូរពីរចនាបទបាក់ខែងទៅតាមរចនាបថកោះកេរ្ដិ៍ដើម្បីឧទ្ទិសដល់ព្រះវិស្ណុក្នុងព្រហ្មណ៍សាសនា។នៅក្នុងអំឡុងពេលនៃការគ្រប់គ្រងរបស់ព្រះបាទហស៌វរ្ម័នទី១នៅរាជធានីនៃតំបន់អង្គរគេឃើញមានរាជធានីថ្មីមួយទៀតដែលកសាងដោយឪពុកមាររបស់ព្រះអង្គព្រះនាមព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៤។ការកសាងប្រាសាទក្រវ៉ាន់និងប្រាសាទធំនៅកោះកេរ្តិ៍ត្រូវបានកសាងនៅពេលតែមួយ^[៣]។

អំពីឈ្មោះប្រាសាទ

តាមសៀវភៅបរទេសភាគច្រើនដែលស្តាប់ពុំច្បាស់នូវសម្ដីនៃអ្នកស្រុកដើមនិយាយទៅជាសរសេរ ក្រវាញ តែតាមការណ៍ពិតប្រជាជនហៅប្រាសាទនេះថា ក្រវាន់ (អានថា ក្រវ៉ាន់) ព្រោះប្រជាជនយល់ថាក្រវាន់នេះជាឈ្មោះដើមឈើដែលសម្បូរដុះនៅម្ដុំនោះ^[៤]។ ក្រវាន់ជាឈ្មោះឈើមួយប្រភេទមានផ្កាក្រអូបឈ្ងុយ ស្រដៀងនឹងក្លិនចេកនួនទុំ។ប្រាសាទក្រវ៉ាន់មានឈ្មោះដើមថា ត្រៃលោក្យថាថ រីឯប្រាសាទធំ នៅរាជធានីកោះកេរមានឈ្មោះថា ត្រីភុមនេស្វរៈ^[៥]។

ប្លង់ និងសំណង់ស្ថាបយ្យកម្ម

ប្រាសាទក្រវ៉ាន់កសាងអំពីឥដ្ឋសាងសង់នៅលើខឿនមួយជាន់មានតួប៉មឈរតម្រៀបជួរគ្នា តួប៉មកណ្តាលមានទំហំធំជាងគេ និងខ្ពស់ជាងគេ។ តួប៉មទាំងប្រាំបែរមុខទៅទិសខាងកើត ដែលមានទ្វារមួយបើចំហ និងទ្វារបីទៀតជាទ្វារបញ្ឆោត សរស និងផ្តែរធ្វើអំពីថ្មភួក។នៅខាងមុខនៃតួប៉មទាំងប្រាំមានទីលានមួយនិងខឿនមួយប្រហែលជាហោត្រៃ។ នៅតាមជញ្ជាំងមានចម្លាក់រូបព្រះវិស្ណុ ព្រះនាងលក្ស្មី ព្រះម៉ែធរណី និងរឿងព្រាហ្មតឿជាដើម។ នៅក្នុងតួប៉មប្រាសាទក្រវ៉ាន់មានចម្លាក់ជាច្រើន ដែលរៀបរាប់អំពីរឿងទេវកថា របស់អាទិទេពព្រះវិស្ណុ និងក្រុងពាលី។ មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះ ប្រាសាទក្រវ៉ាន់ក៏នៅមានចម្លាក់អំពីអាពាហ៍ពិពាហ៍របស់ព្រះវិស្ណុ និងព្រះនាងលក្ម្សីផងដែរ។ នៅលើជញ្ជាំងនៃប្រាង្គធំនៃប្រាសាទក្រវ៉ាន់ ដែលត្រូវបានជួសជុលដោយ លោកហ្គ្រោលីយេ ជាជនជាតិបារាំង យើងឃើញមានចម្លាក់មួយតំណាងឲ្យព្រះអាទិទេពមួយអង្គស្ថិតក្នុងឥរិយាបទ ប្រថាប់ឈររាំយ៉ាងសង្ហាដោយមានព្រះបាទមួយប្រថាប់លើបល្ល័ង្គ ហើយចម្លាក់មួយទៀតដែលគួរឱ្យភ្ញាក់អារម្មណ៍ជាងគេនោះនៅលើផ្កាឈូករីកក្រពុំមួយគួរឲ្យគយគន់ណាស់។ រីឯព្រះហត្ថទាំង៤វិញប្រដាប់ដោយកេតនភណ្ឌដូចជា កងចក្រទិព្វ ខ្យងសង្ខ ដំបងសិល្ប៍ និងដុំមូលតំណាងឱ្យពិភពផែនដី។ នៅផ្នែកខាងក្រោមព្រះបាទរបស់ព្រះអាទិទេពអង្គនេះ គេឃើញមានស្ត្រីម្នាក់កំពុងភាវនាវធម៌ ដែលដៃកាន់ទងផ្កាឈូក គឺព្រះនាងលក្ម្សី ដែលជាព្រះជាយា ឬទេពីរបស់ទ្រង់។ អ្វីដែលគួរឲ្យកត់សម្គាល់ជាងនោះទៀត គឺនៅក្រោយខ្នងរបស់ព្រះនាង គេឃើញមានគំនូសរាងអង្គាញ់ៗតំណាងឲ្យទឹកសមុទ្រ។ ឥរិយាបទរាំរបស់ព្រះវិស្ណុបែបនេះ ត្រូវបានគូសបញ្ជាក់តាមរយៈគម្ពីរតៃត្តិរីយាសម្ហិតា និងវាជសនេយិ សម្ហិតា ដែលសិក្សាដោយលោក កោម ស្វាមី អ្នកប្រាជ្ញជាតិឥណ្ឌា និងសិលាចារឹកខ្មែរផងដែរ^[៦]។ ដូចនៅក្នុងវិស័យបដិមាកម្មនៅប្រទេសកម្ពុជាដែរ គេក៏បានជួបប្រទះនូវចម្លាក់បុរាណជាច្រើននៅប្រទេសថៃ និងលាវ ដែលតំណាងព្រះវិស្ណុក្នុងឥរិយាបទដូចគ្នានេះដែរ ទោះបីយើងពុំទាន់មានការសិក្សាលំអិតក្តី។ ដូចករណីចម្លាក់នៅហោជាងនៃប្រាសាទភិមាយប្រាសាទភ្នំរុង និងសិរភូមិ ឬក៏ប្រាសាទវត្តភូជាដើម។ តាមពិតទៅតាមរយៈចម្លាក់ព្រះវិស្ណុត្រីវិក្រមខាងលើនេះ វិចិត្រករខ្មែរចង់បង្ហាញឲ្យសាសនិកជន ដឹងនូវជម្រៅឥទ្ធិពលពិសិដ្ឋរបស់ទ្រង់ ក្នុងការថែរក្សាលោកយើងនេះឲ្យបានគង់វង្សជានិច្ចនិរន្ត ពីព្រោះលោកយើងនេះ ពីកប្បមួយទៅកប្បមួយរមែងតែងត្រូវបំផ្លាញវិនាសមហន្តរាយ ហើយក៏ត្រូវបង្កើត ដោយមហិទ្ធិរិទ្ធិរបស់ព្រះអាទិទេពអង្គនេះឡើងវិញ។ ព្រះអង្គបង្កើតលោកឡើងវិញ ដោយបំផ្លាញរាល់ឥទ្ធិពលអាក្រក់ តាមរយៈ “ការរាំវក់” នេះដែលជាមធ្យោបាយ ឬមាគ៌ាមួយសម្រាប់ទៅកាន់ទីរំលត់សភាវៈអាក្រក់ ឬទុក្ខ^[៧]។

សិលាចារឹក

សិលាចារឹកប្រាសាទក្រវ៉ាន់លេខ K-២៦៩ ចុះកាលបរិច្ឆេទឆ្នាំ៨៤៣សករាជត្រូវនឹងឆ្នាំ៩២១នៃគ្រិស្តសករាជបាននិយាយថា ស្តែងអញស្រីវីរេន្ទ្រាធិបតីវម្ម៌(បុគ្គលការពារដោយក្លាហានជាម្ចាស់គេ)បានស្ថាបនាបដិមាព្រះវិស្ណុនាម ស្រីត្រីភូវនេស្វាមិ(ភាសាបាលី ឬសំស្រឹ្កតមានន័យថា ទេពជាម្ចាស់នៃឋានទាំងបី) ចំណែកស្តែងអញ មហីធរវម្ម៌(បាលីឬសំស្រ្កឹតមានន័យថា បុគ្គលការពារដោយអ្នកទ្រទ្រង់ផែនដីគឺព្រះវិស្ណុ) និងស្តែងអញ ជ័យវីរវម្ម៌ (បុគ្គលការពារដោយជ័យជំនះនិងភាពក្លាហាន)រួមគ្នាកសាងបដិមាព្រះវិស្ណុនាម ស្រីត្រៃលោក្យនាថ(ទេពជាម្ចាសើនៃលោកទាំងបី)^[៨]។លើសពីនេះគេបានប្រទះឃើញឈ្មោះ មហីធរបុរៈ ដំបូងក្នុងសិលាចារឹកក្រវ៉ាន់លេខ K.២៦៩ ចុះកាលបរិច្ឆេតឆ្នាំ៨៤៣សក (ឆ្នាំ៩២១គ.ស) ដែលមន្ត្រីឈ្មោះកម្រងតេងមហីធរវម្ម័ និងជ័យវិរវម្ម័ ផ្តល់ដង្វាយពីភិមបុរៈ ត្រង់ប្រាសាទភិម៉ាយដោយសិលាចារឹកលេខK.៣៩៧^[៩]។

រូបភាព

• 
• 
  ផ្តែរទ្វារប្រាសាទ
• 
  ព្រះវិស្ណុព្រះហស្ថ ០៨
• 
  ព្រះវិស្ណុ
• 
  ព្រះវិស្ណុជិះលើគ្រុឌ
• 
  ព្រះរាជអគ្គមហេសីរបស់ព្រះវិស្ណុ