ប្រាសាទព្រះធាតុធំ

មានទីតាំងនៅបន្ទាយព្រៃនគរ នៅភូមិអង្គរក្នុងឃុំដូនតីស្រុកពញាក្រែក ខេត្តត្បូងឃ្មុំ។

ប្រាសាទនេះមានតួរប៉មចំនួន២មានរូបរាងខុសគ្នា។

ប្រាសាទនៅខាងត្បូងកសាងក្នុងរាជ្យស្ដេចភវវម៌្មទី១ ប្រាសាទនេះមានរាងបួនជ្រុងបែមុខទៅទិសខាងកើត ប្រាសាទនេះមានរាងដូចប្រាសាទនៅតំបន់សំបូរព្រៃគុក(N8,N9,N10,N12,N13,N19,C3,C4,C5)ប្រាសាទព្រះគោនៅថាឡាបរិវ៉ាត់។ល។

ចំណែកខាងជើងប្រហែលជាកសាងក្នុងរាជស្ដេចជ័យវម៌្មទី១ឬស្ដេចជ័យវម៌្មទី២។ គេរកឃើញផ្ដែរចំនួន២ ផ្ដែរមួយក្នុងរចនាបថសំបូរព្រៃគុគនិងមួយទៀតរចនាបថព្រៃក្មេង តាមរយៈការរៀបរាប់ខាងលើ យើងបានដឹងអំពីលក្ខណៈស្ថាបត្យកម្មនិងសិល្បៈជាទូទៅ​របស់តួប៉មទាំងពីរខាងលើ និងបានដឹងអំពីការស្នើឡើងពីអាយុកាលរបស់អ្នកស្រាវជ្រាវមុនៗ។ ទោះបីជាយ៉ាងណា តួប៉មខាងត្បូងដែលអ្នកស្រាវជ្រាវមុនយល់ថា ជាសំណង់សាងឡើងក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទភវវរ្ម័នទី១ (គ.ស.៥៩៨ – ៦០៦) ពុំមានតឹងតាងរឹងមាំណាមួយដែលអាចបញ្ជាក់​បានឡើយ ព្រោះសំណង់ដែលមានជញ្ជាំងលាត និងមានក្បាច់គុឌុបែបនេះ យើងឃើញមានទាំង​រចនាបថសំបូរព្រៃគុក រចនាបថព្រៃក្មេង និងកំពង់ព្រះ។ ប៉ុន្តែ ប្រសិនបើផ្តែរដែលតម្កល់នៅសារមន្ទីរជាតិភ្នំពេញ គឺជាផ្តែរតួប៉មខាងត្បូងវិញនោះ យើងអាចទាញសេចក្តីសន្និដ្ឋានថ្មីមួយថា សំណង់នេះអាចសាងឡើងនៅក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទឦសានវរ្ម័នទី១ (គ.ស.៦១៦ – ៦៣៧) ព្រោះ​ដូចវាអាចដូចករណីប្រាសាទមួយចំនួននៅសំបូរព្រៃគុក ដូចជា តួប៉ម N8, N9, N10, N12, N13 ហើយជើងទម្រវិញដូចនៅតួប៉ម N14-2។ ចំណែក តួប៉មខាងជើងវិញ អាចដូចការសន្និដ្ឋានរបស់​លោកស្រី Mireille Bénisti ប្រសិនបើផ្តែរទ្វារមួយផ្ទាំងទៀតជារបស់តួប៉មខាងជើង ពោល គឺជាសំណង់ចុងរចនាបថព្រៃក្មេង ដើមរចនាបថកំពង់ព្រះ (រវាងពាក់កណ្តាលស.វ.ទី៧ដល់ដើមស.វ. ទី៨) ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី១ ដល់ដើមរាជ្យព្រះនាងជ័យទេវី។ ពោល គឺដូចការលើកឡើងរបស់លោក Michael Vickery ដែលយល់ថាក្រុងបុរាណនៅបន្ទាយព្រៃនគរនេះអាចជាអតីតក្រុង “វ្យាធបុរ” ដែលមានសកម្មភាពតាំងពីរាជ្យ​ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី១ ហើយចំណែកឯ ទីក្រុងឥន្រ្ទបុរ លោកយល់ថាអាចស្ថិតនៅម្តុំកំពង់ធំ នៅជិតតំបន់ប្រាសាទសំបូរព្រៃគុក ដោយយោងទៅលើសិលាចារឹកស្រីគ្រប់ល័ក្ខណ K.151 រៀបរាប់ថា មានស្តេចត្រាញ់ម្នាក់ឈ្មោះ “នរសិង្ហគុប្ត” ជាអ្នកគ្រប់គ្រងក្រុងឥន្រ្ទបុរ បម្រើឱ្យស្តេចបីអង្គចាប់ពីរាជ្យព្រះបាទភវវរ្ម័នទី១ ដល់ព្រះបាទឦសានវរ្ម័នទី១។ តែយ៉ាងណា តួប៉មខាងជើងនេះ ក៏អាចមានការបន្ថែមនៅសម័យអង្គរទៀតក៏អាចទៅ រួច៕