ម៉ាដាហ្កាស្កា

ប្រទេសម៉ាដាហ្កាស្កា ដោយមានឈ្មោះជាផ្លូវការថា សាធារណរដ្ឋម៉ាដាហ្កាស្កា គឺជាប្រទេសកោះមួយស្ថិតនៅក្នុងមហាសមុទ្រឥណ្ឌា ដែលមានចម្ងាយប្រមាណ ៤០០ គីឡូម៉ែត្រពីឆ្នេរតំបន់អាហ្រ្វិកខាងកើត។ ដោយមានក្រឡាផ្ទៃសរុប ៥៩២,៨០០ គីឡូម៉ែត្រការ៉េ ម៉ាដាហ្កាស្កាគឺជាប្រទេសកោះធំជាងគេទីពីរនៅលើពិភពលោកបន្ទាប់ពីប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ី។

សាធារណរដ្ឋម៉ាដាហ្កាស្កា

Repoblikan'i Madagasikara (ម៉ាឡាហ្កាស៊ី) République de Madagascar (បារាំង)
ទង់ជាតិ វរលញ្ឆករ
បាវចនា Fitiavana, Tanindrazana, Fandrosoana (ម៉ាឡាហ្កាស៊ី) Amour, Patrie, Progrès (បារាំង) ក្ដីស្រឡាញ់ មាតុភូមិ វឌ្ឍនភាព[១]
ភ្លេងជាតិ Ry Tanindrazanay malala ô! (ម៉ាឡាហ្កាស៊ី) Ô Terre de nos ancêtres bien-aimés! (បារាំង) "ឱ ទឹកដីនៃបុព្វបុរសរបស់យើង!"
ទីតាំងប្រទេសម៉ាដាហ្កាស្កា (ក្រហម) នៅលើភូគោល
រដ្ឋធានី និង ទីក្រុងធំបំផុត	អង់តាណាណារីវ៉ូ 18°55′S 47°31′E
ភាសាផ្លូវការ	ភាសាម៉ាឡាហ្កាស៊ី • ភាសាបារាំង
ក្រុមជនជាតិ (ឆ្នាំ ២០០៤)[២]	២៦% មេរីណា ១៥% បេតស៊ីមីសារ៉ាកា ១២% បេតស៊ីលេអូ ៧% ត្ស៊ីមីហេធី ៦% សាកាឡាវ៉ា ៥% អង់តៃសាកា ៥% អង់តាដ្វា ២៤% ជនជាតិផ្សេងៗទៀត
សាសនា (ឆ្នាំ ២០២០)[៣]	៨៤.៧% គ្រិស្តសាសនា —៤៥.៨% ប្រូតេស្តង់ —៣៨.១% កាតូលិក —០.៨% និកាយផ្សេងៗទៀត ៧.៣% គ្មានជំនឿសាសនា ៤.៧% ជំនឿប្រពៃណី ៣.១% ឥស្លាមសាសនា ០.៣% សាសនាផ្សេងៗទៀត
រដ្ឋាភិបាល	ឯកត្តរដ្ឋ សាធារណរដ្ឋនិយមពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី
- ប្រធានាធិបតី	អង់ឌ្រី រ៉ាចូអែលីណា
- នាយករដ្ឋមន្ត្រី	គ្រីស្ទាន អ៊ិនត្សេ
នីតិបញ្ញត្តិ	សភាតំណាងរាស្ត្រ
- សភាជាន់ខ្ពស់	ព្រឹទ្ធសភា
- សភាជាន់ទាប	រដ្ឋសភា
និម្មិតកម្ម
- ព្រះរាជាណាចក្រ[៤]	១៥៤០
- ធ្លាក់ក្រោមអាណានិគមបារាំង[៥]	៦ សីហា ១៨៩៦
- ប្រកាសជាសាធារណរដ្ឋ	១៤ តុលា ១៩៥៨
- ប្រកាសឯករាជ្យ	២៦ មិថុនា ១៩៦០
ក្រឡាផ្ទៃ
- ផ្ទៃសរុប	៥៨៧,០៤១ គ.ម២   (ទី៤៦)
- ផ្ទៃទឹក	៥៥០១ គ.ម២
- ផ្ទៃទឹក (%)	០.៩
ប្រជាជន
- ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០២២)	២៨,១៧២,៤៦២[៦] (ទី៥២)
- ដង់ស៊ីតេ	៣៥.២ នាក់/គ.ម២
GDP (PPP)	ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០២២)
- សរុប	៥១.៨ ពាន់លានដុល្លារ[៧] (ទី១១៧)
- ក្នុងម្នាក់	១,៧៩០ ដុល្លារ[៧] (ទី១៨២)
GDP (ចារឹក)	ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០២២)
- សរុប	១៥.១០ ពាន់លានដុល្លារ[៧] (ទី១៣៩)
- ក្នុងម្នាក់	៥២២ ដុល្លារ[៧] (ទី១៨៨)
ជីនី (២០១២)	៤២.៦[៨] មធ្យម
HDI (២០២១)	០.៥០១[៩] ទាប · ទី១៧៣
រូបិយវត្ថុ	អារីអារី (MGA)
ល្វែងម៉ោង	UTC+៣ (EAT)
- រដូវក្តៅ (DST)	UTC+៣ (មិនសង្កេត[១០])
ទម្រង់កាលបរិច្ឆេទ	ថ្ងៃ/ខែ/ឆ្នាំ dd/mm/yyyy
ទិសបើកបរ	ស្ដាំ
កូដហៅទូរស័ព្ទ	+២៦១[១០]
កូដ ISO 3166	MG
ដែនកម្រិតខ្ពស់	.mg

ប្រទេសនេះមានប្រជាជនសរុបប្រមាណ ៣០ លាននាក់ដែលភាគច្រើនរស់នៅលើកោះម៉ាដាហ្កាស្កា (កោះធំជាងគេទីបួននៅលើពិភពលោក) និងរួមទាំងកោះតូចៗជាច្រើនទៀត។ បន្ទាប់ពីមហាទ្វីបហ្កុងដ្វាណាបានបែកបាក់ ទឹកដីម៉ាដាហ្កាស្កាបុរាណក៏បានបំបែកចេញពីឧបទ្វីបឥណ្ឌានៅប្រហែល ៨៨ លានឆ្នាំមុន^[១១] ដែលជាហេតុនាំឱ្យពពួករុក្ខជាតិ និងសត្វទាំងឡាយនៅលើទឹកដីនេះមានការវិវត្តក្នុងលក្ខណៈឯកោ។ អាស្រ័យហេតុនេះហើយទើបប្រទេសម៉ាដាហ្កាស្កាសំបូរទៅដោយជីវចម្រុះ ដោយទឹកដីខ្លួនជាង ៩០% ជាទីជម្រករបស់សត្វព្រៃគ្រប់ប្រភេទ។

វត្តមានរបស់មនុស្សនៅម៉ាដាហ្កាស្កាដំបូងបានកើតឡើងក្នុងកំឡុង ឬមុនពាក់កណ្តាលសហវត្សទី ១ នៃគ.ស.^[១២] ដោយការចូលមក តាំងទីលំនៅរបស់ជនជាតិអូស្ត្រូណេស៊ី ដែលអ្នកជំនាញបានសន្មតថាមនុស្សទាំងនោះមានដើមកំណើតមកពីឥណ្ឌូណេស៊ី។^[១៣] នៅប្រហែលសតវត្សទី ៩ នៃគ.ស. ជនចំណាកស្រុកបង់ធូបានឆ្លងច្រកសមុទ្រម៉ូសំប៊ិកពីអាហ្វ្រិកខាងកើតដើម្បីតាំងទីលំនៅថ្មីលើដែនកោះម៉ាដាហ្កាស្កា។^[១៤] ក្រុមជនជាតិផ្សេងៗទៀតក៏បានមកតាំងលំនៅលើកោះម៉ាដាហ្កាស្កាជាបន្តបន្ទាប់ដោយក្រុមនីមួយៗតែងចូលរួមចំណែកលើកតម្កើនជីវិតវប្បធម៌ម៉ាឡាហ្កាស៊ី។ ក្រុមជនជាតិម៉ាឡាហ្កាស៊ីជារឿយៗត្រូវបានបែងចែកទៅជាក្រុមរងចំនួន ១៨ ឬច្រើនជាងនេះដែលក្រុមធំជាងគេគឺ មេរីណា នៃតំបន់ខ្ពង់រាបកណ្តាល។

រហូតមកដល់ចុងសតវត្សទី ១៨ កោះម៉ាដាហ្កាស្កាត្រូវបានគ្រប់គ្រង ហើយត្រូវបែងចែកជាចំណែកៗដោយសម្ព័ន្ធភាពសង្គមនយោបាយថ្មី។ ចាប់ផ្ដើមនៅដើមសតវត្សទី ១៩ ដែនដីភាគច្រើនត្រូវបានបង្រួបបង្រួម និងស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ព្រះរាជាណាចក្រម៉ាដាហ្កាស្កា ដែលមានក្រុមអភិជនមេរីណានៅពីក្រោយ។ របបរាជានិយមនៅម៉ាដាហ្កាស្កាបានបញ្ចប់នៅឆ្នាំ ១៨៩៧ នៅពេលដែលកោះនេះត្រូវបានបារាំងចូលមកត្រួតត្រាបញ្ចូលទៅក្នុងចក្រភពអាណានិគមបារាំង ប៉ុន្តែនៅឆ្នាំ ១៩៦០ កោះនេះក៏ទទួលបានឯករាជ្យពេញលេញមកវិញ។ តាំងពីទទួលបានស្វ័យភាពមក រដ្ឋម៉ាដាហ្កាស្កាបានផ្លាស់ប្ដូររដ្ឋធម្មនុញ្ញចំនួនបួនលើក។ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០០៩ ម៉ាដាហ្កាស្តាបានជួបនូវវិបត្តិនយោបាយដ៏ធំមួយ និងជាលទ្ធផល ប្រធានាធិបតីម៉ាក រ៉ាវ៉ាឡូម៉ាណាណាត្រូវបានបង្ខំឱ្យលាលែងពីតំណែង ហើយអំណាចប្រធានាធិបតីត្រូវបានផ្ទេរទៅ អង់ឌ្រី រ៉ាចូអែលីណានៅខែមីនា ឆ្នាំ២០០៩។ រដ្ឋាភិបាលអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញត្រូវបានស្ដារឡើងវិញនៅក្នុងខែមករា ឆ្នាំ២០១៤ នៅពេលដែលលោកហេរី រ៉ាចាអូណារីមាំព្យានីណាបានជាប់ឆ្នោតជាប្រធានាធិបតីនៅក្នុងការបោះឆ្នោតនាឆ្នាំ ២០១៣ ដែលសហគមន៍អន្តរជាតិចាត់ទុកថាជាការបោះឆ្នោតប្រកបដោយយុត្តិធម៌ និងតម្លាភាព។ ម៉ាដាហ្កាស្កាគឺជា សមាជិកនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ សហភាពអាហ្វ្រិក (AU) សហគមន៍អភិវឌ្ឍន៍អាហ្វ្រិកខាងត្បូង (SADC) និងអង្គការអន្តរជាតិដឺឡាហ្រ្វង់កូហ្វូនី។

ម៉ាដាហ្កស្កាស្ថិតនៅក្នុងចំណោមប្រទេសអភិវឌ្ឍន៍តិចតួច បើយោងតាមអង្គការសហប្រជាជាតិ។^[១៥] ភាសាម៉ាឡាហ្កាស៊ី និងបារាំង គឺជាភាសាផ្លូវការរបស់រដ្ឋ។ គ្រិស្តសាសនាគឺជាសាសនាដ៏និយមបំផុតនៅក្នុងប្រទេស ខណៈដែលជនជាតិភាគតិចមួយចំនួននៅតែបន្តអនុវត្តជំនឿប្រពៃណី។ អេកូទេសចរណ៍ និងកសិកម្ម ផ្គួបផ្សំជាមួយនឹងការវិនិយោគបន្ថែមក្នុងវិស័យអប់រំ សុខាភិបាល និងសហគ្រាសឯកជន គឺជាធាតុសំខាន់នៃយុទ្ធសាស្ត្រអភិវឌ្ឍន៍របស់ប្រទេសម៉ាដាហ្កាស្កា។ នៅក្រោមការដឹកនាំរបស់លោករ៉ាវ៉ាឡូម៉ាណាណា រាល់ការវិនិយោគទាំងឡាយបាននាំឱ្យមានកំណើនសេដ្ឋកិច្ចយ៉ាងខ្ពស់ ប៉ុន្តែអត្ថប្រយោជន៍ពីការវិនិយោគមិនបានចែកទៅប្រជាជនស្មើៗគ្នានោះឡើយ ដែលជាហេតុនាំឱ្យកើតមានភាពតានតឹងជុំវិញតម្លៃជីវភាពប្រចាំថ្ងៃ និងការធ្លាក់ចុះកម្រិតជីវភាពក្នុងចំណោមប្រជាជនក្រីក្រ និងវណ្ណៈកណ្ដាលមួយភាគ។ សេដ្ឋកិច្ចជាតិបានធ្លាក់ចុះជាដំណំនៅក្នុងឆ្នាំ ២០០៩ ដោយសារវិបត្តិនយោបាយ ហើយនៅឆ្នាំ ២០០៧ គុណភាពនៃជីវិតនៅតែមានកម្រិតទាបនៅឡើយសម្រាប់ប្រជាជនភាគច្រើន។ បច្ចុប្បន្ន ម៉ាដាហ្កាស្កាកំពុងជួបប្រទះនឹងគ្រោះទុរ្ភិក្ស ដែលអ្នកជំនាញអះអាងថា ការប្រែប្រួលអាកាសធាតុជាមូលហេតុចម្បង។^[១៦]