សេចក្តីថ្លែងការណ៍អាស៊ាន

សេចក្តីប្រកាសអាស៊ាន ^[១] ឬ សេចក្តីថ្លែងការណ៍ទីក្រុងបាងកក គឺជាឯកសារបង្កើតសមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ (អាស៊ាន)។ វាត្រូវបានចុះហត្ថលេខានៅទីក្រុងបាងកក នៅថ្ងៃទី៨ ខែសីហា ឆ្នាំ១៩៦៧ ដោយសមាជិកស្ថាបនិកអាស៊ាន ទាំងប្រាំគឺ ឥណ្ឌូនេស៊ី ម៉ាឡេស៊ី ហ្វីលីពីន សិង្ហបុរី និង ថៃ ។

 

វាចែងអំពីគោលការណ៍ជាមូលដ្ឋានរបស់អាស៊ាន៖ កិច្ចសហប្រតិបត្តិការ មិត្តភាព និងការមិនជ្រៀតជ្រែក។ ^[២] កាលបរិច្ឆេទនេះត្រូវបានប្រារព្ធជាទិវាអាស៊ាន។ ^[៣]

ទ្រឹស្តីមួយបង្ហាញថា អាស៊ានត្រូវបានបង្កើតឡើងជាការបង្ហាញនៃសាមគ្គីភាពប្រឆាំងនឹង ការពង្រីកកុម្មុយនិស្តក្នុងប្រទេសវៀតណាម និង ការបះបោរ កុម្មុយនិស្ត នៅក្នុងព្រំដែនរបស់ខ្លួន។ យ៉ាង​ណា​ក៏​ដោយ មិន​មាន​អ្វី​ពី​អាស៊ាន​សរសេរ​ថា​ពិត​ជា​និយាយ​បែប​នេះ​ទេ។

បញ្ហាជុំវិញ

កុម្មុយនិស្ត

មុន​ការ​ប្រកាស​នេះ រដ្ឋអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ទាំង​ប្រាំ​បាន​តស៊ូ​ទប់​ឥទ្ធិពលកុម្មុយនិស្ត ។

នៅពេលនោះ រដ្ឋាភិបាលហ្វីលីពីន បានព្យាយាមផ្តល់ការលើកលែងទោស ដល់អតីតពួកសកម្មប្រយុទ្ធហុ៊កបាល្លាហាប់ ដែលបានបង្កជម្លោះប្រដាប់អាវុធនៅលូហ្ស៊ុន ក្នុងអំឡុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ 1950 ដែលស្ទើរតែនាំទៅដល់ការដួលរលំនៃរដ្ឋាភិបាលកណ្តាល។

ជម្លោះរវាងយោធាឥណ្ឌូណេស៊ី និង បក្សកុម្មុយនិស្តឥណ្ឌូណេស៊ី ដែលកំពុងកើនឡើងទំនងជាបានបញ្ចប់នៅចុងឆ្នាំ១៩៦៥ ជាមួយនឹងការផ្លាស់ប្តូរទៅកាន់របបផ្តាច់ការនៃ "លំដាប់ថ្មី" របស់ស៊ូហារតូ បន្ទាប់ពីភាពភ័យរន្ធត់នៃការសម្លាប់រង្គាលឥណ្ឌូនេស៊ីនៅឆ្នាំ១៩៦៥-១៩៦៦ ត្រូវបានអនុវត្ត។ ^[៤]

លទ្ធិកុម្មុយនិស្ត ក៏បាននាំឱ្យមានគំនិតនៃការច្របាច់បញ្ចូលគ្នានៃសហព័ន្ធម៉ាឡាយ៉ា សារ៉ាវ៉ាក សិង្ហបុរី និង បូណេអូខាងជើង ទៅជាអង្គភាពតែមួយ ដែលមានចេតនាលុបបំបាត់លទ្ធភាពដែលសិង្ហបុរីធ្លាក់ចូលទៅក្នុងកុម្មុយនិស្ត។ សិង្ហបុរីត្រូវបានបណ្តេញចេញពីសហព័ន្ធក្នុងឆ្នាំ១៩៦៥ ដោយសារភាពតានតឹងផ្នែកពូជសាសន៍ និងរបៀបដែលសហព័ន្ធគួរតែត្រូវបានគ្រប់គ្រង ប៉ុន្តែនៅតែជាសង្គមប្រជាធិបតេយ្យមូលធននិយមដែលមានទំនាក់ទំនងជិតស្និទ្ធជាមួយប្រទេសជិតខាងថ្មី។

ភាពតានតឹងរវាងអ្នកជិតខាង

បញ្ហាពាក់ព័ន្ធមួយគឺការបង្កើតប្រទេសម៉ាឡេស៊ី។ នៅឆ្នាំ១៩៦១ នាយករដ្ឋមន្ត្រីម៉ាឡាយ៉ា លោកទុនគូ អាប់ដុលរ៉ាម៉ាន់ បានប្រកាសសំណើបង្កើតសហព័ន្ធថ្មីមួយហៅថា ម៉ាឡេស៊ី។ នេះត្រូវបានជំទាស់ដោយឥណ្ឌូណេស៊ី និងហ្វីលីពីន ដោយសារតែឥណ្ឌូនេស៊ីជឿថាការបង្កើតថ្មីនេះគឺជាទម្រង់នៃអាណានិគមនិយម ខណៈពេលដែលហ្វីលីពីនបានទាមទារភាគខាងកើតបូណេអូខាងជើង (សាបា) ជាផ្នែកនៃទឹកដីរបស់ខ្លួន។

ដើម្បី​បំបាត់​ភាព​តានតឹង សហព័ន្ធ​មិន​ប្រកាន់​នយោបាយ​ហៅ​ថា ម៉ាភីលីនដូ ត្រូវ​បាន​បង្កើត​ឡើង។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ នេះមិនជោគជ័យទេ ដោយសារតែការយល់ឃើញថា ម៉ាភីលីនដូ ត្រូវបានបង្កើតឡើងដើម្បីពន្យារ ឬរារាំងការបង្កើតប្រទេសម៉ាឡេស៊ី។

ទោះបីជាមានការប្រឆាំងក៏ដោយ ម៉ាឡេស៊ីត្រូវបានបង្កើតឡើងក្នុងឆ្នាំ១៩៦៣។ នេះបាននាំឱ្យមានការប្រឈមមុខដាក់គ្នារវាងឥណ្ឌូនេស៊ី-ម៉ាឡេស៊ី ។ ហ្វីលីពីន​បាន​ដក​ចំណង​ការទូត​ចេញ ធ្វើ​ឲ្យ​ទំនាក់ទំនង​នៅ​តែ​ជូរចត់​រហូត​ដល់​ការ​បង្កើត​អាស៊ាន។

វាត្រូវបានអ្នកប្រាជ្ញជឿថា ការបង្កើតអាស៊ានបានរារាំងអរិភាពរវាងរដ្ឋអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ។ ^{[៥] [៦]}

សូម​មើល​ផង​ដែរ

• ធម្មនុញ្ញអាស៊ាន
• ទ្រឹស្តីដូមីណូ