ಇಟಲಿ
ಇದು ದಕ್ಷಿಣ ಯುರೋಪ್ನಲ್ಲಿರುವ ಒಂದು ದೇಶ / From Wikipedia, the free encyclopedia
ಇಟಲಿ ಅಥವಾ ಇತಾಲಿಯ (ಇಟಾಲಿಯನ್: ಇತಾಲಿಯ), ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಗಣರಾಜ್ಯ[1][2] ಅಥವಾ ಇತಾಲಿಯದ ಗಣರಾಜ್ಯ,[3][4] ಇದು ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಯೂರೋಪಿನ ಒಂದು ದೇಶ.[5][6][7][8]
ಇತಾಲಿಯನೀಯ ಗಣರಾಜ್ಯ Repubblica Italiana ರೆಪುಬ್ಬ್ಲಿಕ ಇತಾಲಿಯಾನ | |
---|---|
Anthem: Il Canto degli Italiani (also known as Fratelli d'Italia) | |
Capital and largest city | ರೋಮ್ |
Official languages | ಇಟಲಿಯನ್ ಭಾಷೆ1 |
Government | ಗಣರಾಜ್ಯ |
• ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ | ಜಿಯಾರ್ಜಿಯೊ ನಪೊಲಿಟಾನೊ |
• ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ | ರೊಮನೊ ಪ್ರೊಡಿ |
ಸ್ಥಾಪನೆ | |
• ಏಕೀಕರಣ | ಮಾರ್ಚ್ ೧೭ ೧೮೬೧ |
• ಗಣರಾಜ್ಯ | ಜೂನ್ ೨ ೧೯೪೬ |
• Water (%) | 2.4 |
Population | |
• 2006 estimate | 58,751,711 (22nd) |
• ಅಕ್ಟೊಬರ್ ೨೦೦೧ census | 57,110,144 |
GDP (PPP) | 2005 estimate |
• Total | $1.668 trillion (8th) |
• Per capita | $28,760 (21st) |
HDI (2004) | 0.940 very high · 17th |
Currency | ಯುರೊ (€)2 (EUR) |
Time zone | UTC+1 (CET) |
• Summer (DST) | UTC+2 (CEST) |
Calling code | 39 |
Internet TLD | .it3 |
1 French is co-official in the Aosta Valley; ಜರ್ಮನ್ is co-official in Trentino-South Tyrol. 2 Prior to 2002: Italian Lira. 3 The .eu domain is also used, as it is shared with other European Union member states. |
ಖ್ಯಾತ ರೋಮಕ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ಮಾತೃಸ್ಥಾನವಾದ ಇಟಲಿ ಮೆದಿತೆರನೀಯ ಸಾಗರದಲ್ಲಿ ಚಾಚಿ ನಿಂತಿರುವ ಬಹು ಸಣ್ಣ ಪರ್ಯಾಯದ್ವೀಪವಾಗಿದೆ. ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಚಿಕ್ಕದಾದರೂ ಹಿಂದಿನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಇದು ಹೊಂದಿದ್ದ ವ್ಯಾಪ್ತಿ ಅಚ್ಚರಿಗೊಳಿಸುವಂಥದು. ರೋಮಕ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಕ್ಕಿದ್ದ ವಿಸ್ತಾರ ಮತ್ತು ಅಚ್ಚುಗಟ್ಟು ಬೇರಾವ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಕ್ಕೂ ಬರಲಾರದು. ರೋಮ ತನ್ನ ಉಚ್ಛ್ರಾಯಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಅಂದಿನ ನಾಗರಿಕ ಪ್ರಪಂಚವನ್ನೆಲ್ಲ ಏಕಚ್ಛತ್ರದಡಿ ಸಂವರಿಸಿ ಆಳಿತು. ಅದರ ವೈಭವ ಅನನ್ಯವಾದುದು; ಶಕ್ತಿ ಅದಮ್ಯವಾದುದು. ವಿಸ್ತಾರವಾದ ತನ್ನ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಅದು ಏರ್ಪಡಿಸಿದ ಆಡಳಿತ ವ್ಯವಸ್ಥೆ, ನ್ಯಾಯ, ಜೀವನಕ್ರಮ-ಇವು ಇಡೀ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಐಕ್ಯಕ್ಕೆ ಸಹಾಯಕವಾದುವು. ರೋಮದಿಂದ ನಡೆದ ಈ ಬೃಹತ್ ವ್ಯವಹಾರಕ್ಕೆ ಇಟಲಿಯ ಭೂಮಿ ಆಶ್ರಯ ಕೊಟ್ಟಿತು. ರೋಮಕರ ಚರಿತ್ರೆ, ನಾಗರಿಕತೆ, ಸಂಸ್ಕೃತಿ, ಕಲೆ ಮೊದಲಾದ ವಿಷಯಗಳು ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿ ಬಂದಿವೆ. ಇಲ್ಲಿ ಇಟಲಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಬಂದಿರುವ ಲೇಖನಗಳಲ್ಲೂ ಆ ವಿಷಯಗಳ ಸಂಗ್ರಹ ನಿರೂಪಣೆ ಇದೆ. ಇಲ್ಲಿನ ಲೇಖನಗಳ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಹೀಗಿದೆ. ಇಟಲಿ ಎಂಬ ಲೇಖನದಲ್ಲಿ ಅದರ ಭೌಗೋಳಿಕ, ವಾಣಿಜ್ಯ ವಿಷಯಿಕ ವಿವರಗಳಿವೆ. ಇಟಲಿಯ ಇತಿಹಾಸ, ಕಲೆ, ಛಂದಸ್ಸು, ಭಾಷೆ, ಸಂಗೀತ, ಸಾಹಿತ್ಯ, ಸಾಹಿತ್ಯ ವಿಮರ್ಶೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಶೀರ್ಷಿಕೆಗಳಿವೆ. ಇಟಲಿಯ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಾಸ್ತಾವಿಕವಾಗಿ ಕೆಲ ವಿಷಯಗಳು ಈ ಹರಹಿನಲ್ಲಿ ಬಂದಿವೆಯಾದರೂ ಅವರ ಜೀವನ ಮತ್ತು ಸಾಧನೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ವಿವರಗಳನ್ನು ಆಯಾ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಕುರಿತ ಲೇಖನಗಳಲ್ಲಿ ಕೊಟ್ಟಿದೆ.
ಇಟಲಿಯು ೩೦೧೨೩೦km2 (೧೧೬೩೧೦ ಚದರ ಮೈಲಿ) ವಿಸ್ತೀರ್ಣವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಸುಮಾರು ೬೦ ಮಿಲಿಯನ್ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.[9] ಇದು ಯುರೋಪಿ ಒಕ್ಕೂಟದ ಮೂರನೇ-ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಹೊಂದಿರುವ ಸದಸ್ಯ ರಾಷ್ಟ್ರವಾಗಿದೆ. ಯುರೋಪ್ನಲ್ಲಿ ಆರನೇ-ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಹೊಂದಿರುವ ದೇಶವಾಗಿದೆ.
ಇಟಾಲಿಯನ್ ಪರ್ಯಾಯ ದ್ವೀಪವು ಐತಿಹಾಸಿಕವಾಗಿ ಹಲವಾರು ಪ್ರಾಚೀನ ಜನರ ಸ್ಥಳೀಯ ಸ್ಥಳವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಇತಿಹಾಸದುದ್ದಕ್ಕೂ ವಲಸೆ ಬಂದ ಅಸಂಖ್ಯಾತ ಜನರು ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳ ತಾಣವಾಗಿದೆ.[10] ಪ್ರಾಚೀನ ರೋಮಕ ರಾಜ್ಯವು ಲ್ಯಾಟಿಯಮ್ನಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡಿತು ಮತ್ತು ರೋಮಕೀಕರಣದ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯ ಮೂಲಕ ಪೆನಿನ್ಸುಲ ಮತ್ತು ಮೆದಿತೆರನೀಯ ಜಲಾನಯನ ಪ್ರದೇಶದ ಸುತ್ತಲಿನ ಪ್ರದೇಶಗಳಾದ್ಯಂತ ವಿಸ್ತರಿಸಿತು.[11] ಮೊದಲ ಶತಮಾನದ ಬಿಸಿಯ ಹೊತ್ತಿಗೆ, ರೋಮನ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಯುರೋಪ್, ಉತ್ತರ ಆಫ್ರಿಕಾ ಮತ್ತು ಸಮೀಪದ ಪೂರ್ವದಾದ್ಯಂತ ತನ್ನ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಿತು, ಪ್ಯಾಕ್ಸ್ ರೊಮಾನಾವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿತು.[12] ಆರಂಭಿಕ ಮಧ್ಯಯುಗದಲ್ಲಿ, ಪಶ್ಚಿಮ ರೋಮಕ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಕುಸಿಯಿತು, ಕ್ರೈಸ್ತ ಇಗರ್ಜಿಯು ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡಿತು ಮತ್ತು ಇಟಲಿಯು ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಬುಡಕಟ್ಟುಗಳಿಂದ ಆಂತರಿಕ ವಲಸೆಯನ್ನು ಅನುಭವಿಸಿತು. ೧೧ ನೇ ಶತಮಾನದ ವೇಳೆಗೆ, ಇಟಾಲಿಯನ್ ನಗರ-ರಾಜ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಕಡಲ ಗಣರಾಜ್ಯಗಳು ವಿಸ್ತರಿಸಿದವು, ವಾಣಿಜ್ಯದ ಮೂಲಕ ನವೀಕೃತ ಸಮೃದ್ಧಿಯನ್ನು ತಂದವು ಮತ್ತು ಆಧುನಿಕ ಬಂಡವಾಳಶಾಹಿಗೆ ಅಡಿಪಾಯವನ್ನು ಹಾಕಿದವು.[13][14] ಇಟಾಲಿಯನ್ ನವೋದಯವು ೧೫ ಮತ್ತು ೧೬ ನೇ ಶತಮಾನಗಳಲ್ಲಿ ಫ್ಲಾರೆನ್ಸ್ನಲ್ಲಿ ಪ್ರವರ್ಧಮಾನಕ್ಕೆ ಬಂದಿತು ಮತ್ತು ಯುರೋಪಿನ ಉಳಿದ ಭಾಗಗಳಿಗೆ ಹರಡಿತು. ಇಟಾಲಿಯನ್ ಪರಿಶೋಧಕರು ದೂರದ ಪೂರ್ವ ಮತ್ತು ಹೊಸ ಪ್ರಪಂಚಕ್ಕೆ ಹೊಸ ಮಾರ್ಗಗಳನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿದರು, ಇದು ಯುರೋಪಿಯನ್ ಏಜ್ ಆಫ್ ಡಿಸ್ಕವರಿಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದರು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಇತರ ಅಂಶಗಳ ನಡುವೆ ಇಟಾಲಿಯನ್ ನಗರ-ರಾಜ್ಯಗಳ ನಡುವಿನ ಶತಮಾನಗಳ ಪೈಪೋಟಿ ಮತ್ತು ಒಳಜಗಳಗಳು ಆಧುನಿಕ ಅವಧಿಯ ಅಂತ್ಯದವರೆಗೂ ಪರ್ಯಾಯ ದ್ವೀಪವನ್ನು ಹಲವಾರು ರಾಜ್ಯಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗಿದೆ.[15][16] ಇಟಲಿಯ ವಾಣಿಜ್ಯ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ಶಕ್ತಿಯು ೧೭ನೇ ಮತ್ತು ೧೮ನೇ ಶತಮಾನಗಳಲ್ಲಿ ಕ್ಯಾಥೋಲಿಕ್ ಚರ್ಚ್ನ ಅವನತಿ ಮತ್ತು ಮೆಡಿಟರೇನಿಯನ್ ಅನ್ನು ದಾಟಿದ ವ್ಯಾಪಾರ ಮಾರ್ಗಗಳ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯೊಂದಿಗೆ ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿ ಕ್ಷೀಣಿಸಿತು.[17]