Демократия

Демократия (грек. δημοκρατία — «халкъны оноуу», грек. δῆμος — «халкъ» эмда грек. κράτος — «оноу», «власть») — къралда властны къайнагъы джангыз халкъ танылгъан кърал оноуну неда политика системаны тюрлюсюдю. Демократияда къралны оноуун халкъ ачыкъдан (тюз демократия), неда келечилени юсю эмда сюд оноула бла этеди^[1] (келечилик демократия). Бусагъатдагъы политика илмуда «демократия» термин бла теорияда идеал моделни да эмда бу моделге эм бек келишген керти болгъан кърал системаланы да белгиленеди.^[2]

Кърал оноуну формалары
Анархия Аристократия Геронтократия Деспотизм Джамахирия Диархия Клептократия Корпоратократия Меритократия Милитократия Нетократия Ноократия Бир партиялы система Олигархия Охлократия Плутократия Теократия Технократия Тимократия Тирания
кёр • сюз • тюр.

Демократияны баш ышаны - гражданланы, закон бла баджарылгъан, властда келечиликни сайлар хакъларыды эмда оюм азчылыкъланы кёбчюлюк бла тенг хакълагъа ие болуууду.

Тарих

Демократияны ал формасы тюз демократия болгъанды, ол форма буруннгу Грецияны гитче кърал-шахарларында джайылгъанды (Афин демократия). Демократияны хыртха уруу, аллынданда башлагъанды, Платонну къралны теориясында огъунакъда барды, ол демократияны эм джетмеген заты, кесини къоруулаялмагъаныды, андан авторитар, кючге таяннган къралланы аллында аскер джаны бла кърыусуз болгъаны. Платонну оюму бусагъатдагъы демократиялагъада келишеди, алай а техника прогресс бла бирге демократияныда джашау кючю кючленнгенди.

Алай а кърал системаны ёсюую бла, аллында сорууланы къыйынлашыуу бла тюз демократия болгъан джердеда кърал оноуну монархиялыкъ формаларына ауушдурулгъанды.

Бусагъатда демократ кърал оноу кюнбатыш европалы келечилик демократияны формасын джюрютеди, аны башха аты «либерал демократияды». Аны теориясыны тамалын салгъанланы ичинде Жан Жак Руссо (1712—1778), Джон Локк (1632—1704) эмда Монтескьёню (1689—1755) чертирге боллукъду. Кёбчюлюк информацияны амалларыны айныуу, информацияны автомат халда джаращдырылыуу, технологияланы ёсюую эмда келечилик демократияны тындырыуда табсызлыкъла себебли, арт джыллада демократияны ачыкъ, тюз формаларына адамланы интереслери ёсгенди.

Демократияны бусагъатдагъы теорилары

• Партисипациялыкъ
• Плебисцит демократия
• Плюралист
• Сауда
• Социалист
• Полиархия
• Информацион
• Электрон демократия
• Делиберат демократия

Дагъыда къарагъыз

• Буржуа демократия
• Либерал демократия
• Социал-демократия
• Демократизация

Караңыз

• Кърал оноуну формасы