МКС (ёлчелеу биримлени системасы)

МКС — ёлчелеу биримлени системасыды, анда тамал биримле узунлукъну метр, массаны бирими килограмм эм заманны бирими секундду. МКС Халкъла арасы биримле системагъа (ЁС) къурамлы кесек болуб киреди, эмда бусагъатда айры магъанасы джокъду^[1].

СССР-де МКС-ни асламысы бла механикалыкъ уллулукълагъа ГОСТ 7664-55 эм ГОСТ 7664-61 «Механикалыкъ биримле» тамалларында хайырландыргъандыла. Аны тышында акустикада баш система болуб ГОСТ 8849-58 «Акустикалыкъ биримле» тамалында хайырландырылгъанды^[1][2].

МКС-ни андан ары айныуунда МКСА бла МКСК системала чыгъадыла, ала 1970-чи джыллагъа ЁС системагъа къурам кесеклери болуб киредиле.

МКСА

МКСА — электрикалыкъ эмда магнит уллулукъланы ёлчелеуню биримле системасыды, анда МКС-ни тамал биримлерине тёртюнчю тамал бирим — электрикалыкъ токну кючюню бирими ампер къошулгъанды.

Системаны къурулушуну принциплерин 1901 джылда итальян инженер Джованни Джорджи^[en] теджегенди. Кечирек, 1934 джылда аны Халкъла арасы электротехникалыкъ комиссия сюзгенди эмда тамамы бла 1950 джылда мюкюл этилгенди. 1958 джылда комиссия аннга «Джорджини системасы» атны бергенди, алай а ол ат уллу джайылмагъанды^[3][4].

МКСА-да ол бегитилгинчи джайылгъан электрикалыкъ биримле эмда ЁС-деги биримле хайырландырыладыла: вольт, кулон, ом эм башхала. СССР-де МКСА система официал халда ГОСТ 8033—56 «Электрикалыкъ эм магнит биримле» бла бегитилгенди^[1].

МКСК

МКСК (КСГ) — джылыу уллулукъланы ёлчелеу биримлериди, анда МКС-ни тамал биримлерине тёртюнчю тамал бирим — термодинамикалыкъ температураны бирими кельвин къошулгъанды. 1967 джылгъа дери температураны биримине «Кельвинни градусу» дегендиле, биримлени системасына уа — МКСГ. СССР-де МКСК ГОСТ 8550—61 «Джылыу биримле» бла бегитилгенди ^[1][5].

Дагъыда къара

• МСК (ёлчелеу биримлени системасы)
• МКСЛ (ёлчелеу биримлени системасы)