Черкеслиле

Черкеслиле — къабартылылагъа, черкеслилеге^[7], убыхлагъа, адыгейлилеге эм шапсыгълагъа бёлюннген миллетни орта атыды. Кеслерини тиллеринде атлары — адыгэ (бирлик санда), адыгэхэр (кёблюк санда).

Черкеслиле Адыгэхэр
Черкеслилени Шимал Кавказда джашагъан джерлери
Миллетни саны
Миллетни бютеулей саны	~ 5 млн
Джашагъан джерлери
2,5 — 3 млн[1][2] 712 000[3] 120 000[4] (багъа бериу) 70 000 [5] 50 000 (багъа бериу) 5 000 (багъа бериу) 15 000[1] (багъа бериу) 7 000 (багъа бериу) 4 000[4] (багъа бериу) 1 000 (багъа бериу) 1 000 (багъа бериу) 600 (багъа бериу) ~ 40 000 (багъа бериу) 100 (багъа бериу)
Башха билгиле
Тиллери	черкес тил
Расалары	европеоид раса
Динлери	ислам (суннитле) эм православие[6]
Джууукъ миллетле	хачыпсылыла, абазалыла, убыхла.
Къуралгъанлары	зихледен, меотладан, керкетледен.
Археология культуралары	майкоп культура, меот культура
тюрлендириу

Санлары эм диаспоралары

2002 джылгъы санаугъа кёре черкеслилени Россия Федерацияда бютеулей санлары 712 мин адам бола кетеди, ала кёб санда къралны алты субъектинде джашайдыла: Адыгеяда, Къабарты-Малкъарда, Къарачай-Черкесияда, Краснодар крайда, Шимал Тегейде, Ставрополь крайда.

Тыш къраллада эм уллу черкес диаспора Тюркдеди, бир-бир багъа бериулеге кёре Тюркдеги диаспораны саны 2,5 млн-дан 3 млн адамгъа дери джетеди^[1]. Израилдеги черкес диаспора 4 минг адам чакълы бир барды. Дагъыда Сирияда, Мисирде, Иорданияда черкес диаспорала бардыла, андан сора да черкеслиле Европаны къралларында, АБШ-да эм Джууукъ Кюнчыгъышны башха къралларында да джашайдыла, алай а бу къралланы кёбюсюню статистикалары черкес диаспораны саныны юсюнден тюз билгиле бермейдиле. Сириядагъы черкеслилени саны бир багъа бериуге кёре — 80 минг адам чакълы бирди^[8].

Бираз черкесли БКъБ-ни къралларында да джашайды, сёз ючюн, Къазахстанда.

Черкеслилени бусагъатдагъы тиллери

Бусагъатха дери черкес тилни эки литература диалекти сакъланнганды: шималкавказ тил юйюрню хачыпсы-черкес къауумуна кирген адыгей эм къабарты-черкес тилле.

Черкеслилени кёбюсю экитиллиди, ана тиллеринден сора да джашагъан джерлерини кърал тилин биледиле: Россияда — орус тилни, Тюркде — тюрк тилни, д. а. к.

Черкеслилени этнонимлери

Антиклик замандан башлаб, черкеслилени ата-бабалары тюрлю-тюрлю атла бла (этнонимле бла) танылгъандыла, аланы ичинде: зихле, меотла, синдле, дандарийле, досхла, керкетле, касогла, каскала эм башхала.

XIII ёмюрден башлаб, башха атланы орнуна «черкес» деген экзоэтноним келеди^[9].

Бусагъатдагъы этнонимлери

Бусагъат заманда черкес субэтносланы белгилеген быллай атла джюрюйдюле:

• Къабартылыла
• Черкеслиле (Къарачай-Черкесияны черкеслилери)
• Убыхла
• Адыгейлиле

Адыгейлилени санына дагъыда бу субэтнонимлени къошадыла: абадзехле, адамийле, бесленейле, бжедугла, егерукайла, мамхегле, махошла, гемиргеуле (кIэмгуй), натухайла, шапсыгъла (аланы ичинде — хакучла), хатукайла, хегайкла, жанейле (жанэ), гуайеле, чебсинле (цопсынэ), адалеле.

Этногенезлери

Черкеслилени ата-бабалары — зихле, меотла, керкетле эм башхала бизни эрагъа дери VI ёмюрден башлаб тарихге чыкъгъандыла^[10], буруннгу грек тарихчиле бла суратланнгандыла, аланы культураларыны кёче барыуун а уа майкоп, дольмен, меот эм башха археология культураланы эсгертмелери керти этиб чыгъарадыла.