From Wikipedia, the free encyclopedia
Боли́вия' (исп. Bolivia, кечуа Buliwya, аймара Wuliwya, гуар. Volívia), официал аты — Кёб Миллетли Кърал Боли́вия (исп. Estado Plurinacional de Bolivia [esˈtaðo pluɾinasjoˈnal de βoˈliβja]) — Къыбыла Американы арасында къралды. Боливия шималы бла шимал-кюнчыгъышында Бразилия бла, къыбыла-кюнчыгъышында — Парагвай бла, къыбылада — Аргентина бла, къыбыла-кюнбатыш бла кюнбатышда — Чили эм Перу бла чеклешеди. Тенгизге чыгъышы джокъду, алай а 2010 джыл Перу бла 99 джылгъа тенгиз джагъасы болгъан бир кесек джерни бегендге алыргъа деб кесамат этилгенди, Боливия анда порт ишлер муратлыды[3].
Кёб Миллетли Кърал Боливия
исп. Estado Plurinacional de Bolivia
кечуа Buliwya Achka nasyunkunap Mama llaqta
аймара Wuliwya Suyu
гуар. Tetã Volívia
Девиз | ¡La unión es la fuerza! («Къарнашлыкъ кюч береди!») |
---|---|
Гимн | Bolivianos, el hado propicio |
Президент Вице-президент |
Эво Моралес Альваро Гарсиа Линера |
---|---|
Тил(лер)и | Испан тил, кечуа, аймара, гуарани , дагъыда 33 тил. |
Ара шахары | Сукре [i 1] |
Уллу шахар(лар)ы | Санта-Крус-де-ла-Сиерра, Эль-Альто, Ла-Пас |
---|---|
Бютеу территориясы | 1 098 581 км2 (дунияда 27) |
Сууну юсю | 1,29 % |
Сагъат бёлгеси | UTC -4 |
Эркинлиги | 6 август 1825 |
---|
Бютеу халкъы (2010) | ▲10 907 778[1] адам (дунияда 77) |
---|---|
Къалынлыгъы | 9,9 адам/км2 |
БИП (номинал) (2008) | $ 43,570 млрд[2] (101) |
---|---|
БИП (ном.) адам башына | $ 4345[2] |
Валютасы | Боливиано |
Домен(лер)и | .bo |
---|---|
Телефон коду | +591 |
Республикады. Къралны эмда правительствону башчысы — президентди, аны халкъ 5 джыллыкъ болджалгъа сайлайды. 2006 джылны 22-чи январындан бери — Хуан Эво Моралесди. Президент правительствогъа башчылыкъ этеди, министрлени кабинетин бегитеди, сауутлу кючлени башчсыды.
Чёб атылыуда тюз кёбчюлюк алгъан кандидат сайланнганнга саналады (50%-ден аслам). Хорлагъан белгиленмесе, парламент эки палатасыны да ортакъ олтуруунда эм кёб чёб алгъан эки кандидатдан президент сайлайды.
Эки палаталы парламенти — 36 сенатор бла 130 депутат, 5 джыллыкъ болджалгъа сайланадыла.
2002 джылны декабрында сайлауланы эсеблерине кёре:
Аны тышында Боливияда, парламентге кирмеген 6 легал партия барды.
Боливия 9 департаментге юлешинибди, ала хар бири провинциягъа юлешинедиле.
Боливияны майданы 1 098 580 км². Дунияда 27-чи орунну алады.
Боливияны территориясында бек кёб экологиялыкъ зона барды. Къралны кюнбатыш таулу бёлгеси Андлады, аны ичинде Альтиплано джалпакъ. Кюнчыгъыш алаша тюзлени къурамында амазон тропика чегетле бла Чако барды. Къралны эм мийик нохтасыСахама тауду (6542 м), ол Оруро департаментдеди. Титикакакёл Боливия бла Перуну чегиндеди. Дунияда эм уллу Уюни тузтопракъ къралны къыбыла-кюнбатыш кесегинде, Потоси департаментдеди.
Эм уллу шахарлары: Ла-Пас, Эль-Альто, Санта-Крус-де-ла-Сьерра эм Кочабамба.
Боливияны беш кърал бла къара чеги барды: Аргентина бла — 832 километр, Бразилия бла — 3423 километр, Чили бла — 860 километр, Парагвай бла — 750 километр, эм Перу бла — 1075 километр.
Боливия табигъат къайнакъла бла байды — тутурукъ, газ, нефть, цинк, вольфрам, сурьма, кюмюш, темир, литий[9], къоргъашин, алтын, чегет, гидроэнергетика къайнакъла. Алай болсада Боливия Латин Американы эм джарлы эмда экономика айныуунда артха къалгъан къралларыны бириди.
Адам башына БИП 2010 джылда — 4,8 минг долл. (дунияда 150-чи орун). Ишсизлик — 8,5 % (2009), джарлылыкъ дараджадан энишге — халкъны 60 % (2006).
Эл мюлк (БИП-ни 11 %, ишлегенлени 40 %) — соя, кофе, кока, мамукъ, нартюх, шекер къамиш, принч, гардош; агъач кесиу.
малчылкъ: тууар мал, къойчулукъ
Индустриясы (БИП-ни 37 %, ишлегенлени 17 %) — тутурукъ бла нефтни чыгъарыу, азыкъ индустрия, тютюн, къол санагъатла, кийим.
Джумуш сфера — БИП-ни 52 %, ишлегенлени 43 %.
Экспорт — 6,1 млрд долл. (2010) — газ, соя, чий нефть, цинк магъадан, тутурукъ.
Алыучула — Бразилия 41 %, АБШ 14 %, Япония 6 %.
Импорт — 5,0 млрд долл. (2010) — нефть продуктла, азыкъ, автомобилле.
Сатыучула — Бразилия 27 %, Аргентина 16 %, АБШ 13 %, Чили 9 %, Перу 7 %.
Адам саны — 9,9 млн (2010).
Джылгъа къошулгъаны — 1,7 % (фертиллиги тиширыугъа — 3,1 туууу).
Джашауну орта узунлугъу — эркишиледе 64 джыл, тиширыулада 70 джыл.
Этно-раса къурамы — индейлиле 55 % (асламысында кечуа бла аймара), метисле 30 %, акъла 15 %.
Тилле — 3 официал тил: испан 60,7 %, кечуа 21,2 %, аймара 14,6 %; башха тилле 3,6 % (2001 джылны тергеуюне кёре).
Динле — католикле 59 %, протестантла 11 %, Атеистле бла агностикле 12 %, Инканизм 15 %, Буддизм эмда башхала 3 %.
Къара таныу — эркишиледе 93 %, тиширыулада 81 % (2001 джылны тергеуюне кёре).
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.