Kölsch (Sprooch)

Kölsch (ussjesproche: [kœɫːɕ]), och Kölsch Platt ([kœɫːɕ pɫat]) ess en Variant vun de ripuarische Dialekte, die en Kölle un em Land dröm eröm jesproche, un noh Anzahl an Minsche, die et kalle, ess et Kölsche die jrößte Variant vum Ripuarische. Zesamme mem Mosellfränkische un mem Luxemburjische jehööt et Ripuarische un deshalv et Kölsche zom Mettelfränkische, dat sich en Düsseldorf vum Nidderfränkische avjrenz.

Hee di Sigg_is_op Kölsch
(mieh kölsche Sigge)
unn jeshrivve wii_mer_t_shprish
(mieh Sigge jeshrivve wii_mer_t_shprish)

Ähnlichkeite jitt et selvsverständlich zwesche dem Kölsche un dem Deutsche, ävver och dem Franzüsische un Wallunische (vör allem phonetisch), dem Englische, dem Pälzische, un dem Holländische (vör allem in dä Kattejrie jrammatisch). Obwohl Kölsch vum Minsch zom Minsch e bessje ändere kann, dä et kallt, ess et mieh odder winnijer mööchlich ze sage, ov mer Kölsch kallt odder nit, weil et en de miehste Aspekte jenau bestemmp es.

Wie et Kölsche entstande es

Am Aanfang wor et Latein

Ie dat Kölle jejründt un en Stadt wor, han de Minsche, wo dann Kölsche druss jewoode sin als ens de Schnüs jeschwadt. De Römer han dann de Stadt jejründt, un eets en oppidum ubiorum, un dann en Colonia (Kollenie) met Aldaa druss jemaat. Domet kome e paar Wööt Lateinisch en dä Kölsche ihr Sproch erin, die mer en Kölle bes hück bruche deit. Dä Dürpel (durus postis), de Muur (murus), de Pooz (porta), e ne Pohl (palus), de Pösje (procuratiunculæ), un de Trallije (trichilæ) sen e paare Beispillscher. Lutter Saache, die de jermanische Ubier zevür ja nit jekannt hann, ävver och dä Jux (jokus), de Moleste (molestia), un dä Wing (vinum), die kannten se bestimp add, wann och de Jernmane em Norde vum Reich nit e su jään Wing drinke dääte.

Dann kome de Franke

Em fünfte Johrhundert noh Christus kome dann de Franke aan d'r Rhing, un drüvver. Dat wohr e ne Stamm vun de Jerrmane, un die hann et et eetste Mohl vun zwei Mohl en aachzehnhondert Johr jeschaff, Kölle enzenämme, esu lang, wie Kölle noch en Stadtmuur hatt. Vun doh aan wood en Kölle ens Altfränkisch jeschwadt, un do hät sich bes hück nur winnisch draan jeändert. Ävver de Kölsche han ier Sproch fuffzehnhundert Johr lang immer e besje moderniseet, un uss alle häre Länder et ein ov andere opjenumme. Esu es allmählich dat Kölsch vun hückzedaachs druss jewoode.

Kölsch hück

Et Vatterunser op Kölsch

Vatterunser

 Leeve Herrjott, hellich ess Dinge Name.
Vum Himmel us rejeers Do et janze Weltall
noh Dingem Welle.
Wie ne Vatter sorgs Do för de Minschheit,
die he op de Äd Di Rich erwaden deit.
Vill Nut es en der Welt, döm bedde mer:
maach doch, dat keine Minsch mieh muss
Hunger ligge.
Nemm vun uns alle Sündeschold,
domet och jederein ess jnädich de eije
Schöldner.
Helf Do uns, dat meer alle Versökunge
widderstonn,
un halt alles vun uns fähn, wat unsem
iwije Heil schade künnt.

Amen.^[1]

Luur och ens he

• de Swadesch Less vör et Kölsche
• de Wenker Sätz op Kölsch
• de Sigge op Kölsch

• Hochdeutsche Naame (un ier kölsche Översätzung)
• Rudkäppche op kölsch