Dengdar

Dengdar (li gorî hin zimannasan wekî bêdeng û bêdenganî ^[1] jî tê naskirin), di dengnasiya bilêvkirinê da, dengekî axivtinê ye ko bi girtina tivav an nîveşkan ya riya deng a jorîn dihêt bêjkirin. Riya deng a jorîn derên jorî ya qirqirik anko hencereyê vedigirit. Bervajî dengdaran dengdêr in.

Hema bibêje di hemî zimanên cîhanê da hijmara dengdaran ji dengdêran zêdetir e. Dengên mîna Ş, Ç, R, K û P'ê di zimanê kurdî da dengdar in. Dengên mîna Î, Ê, O jî dengdêr in.

Dengdarên zimanê kurdî

Di zimanê kurdî de 23 dengdar hene. Dengdar bi sê awayan ji hev vediqetin: li gorî cihderka dengan (bo mînak, dengdarên lêvî, diranlêvî, diranî û hwd), li gorî awayê derketina dengan (yên girtî, yên fîzekî û hwd) û li gorî asta derketinê. Bo nîmune, dengdara b, dengdareke lêvî ya girtî ya nerm e; ya c jî dengdareke pêşesmandevî ya nîvgirtî ya bixişîn e û nerm û sist e.

Dengdarên zimanê kurdî

Dengdarên...	lêvî	diranlêvî	diranî	esmandevî	paşesmandevî	qirikî yên xidîkê (ûvûlar)	qirikî yên hefikê (farîngal)	qirikî yên hûkirinê (larîngal)
Girtiyên difinî	m [m]		n [n]		-ng [ŋ], wekî reng, bang
Girtiyên hişk û nerm	p [p] b [b]		t [t] d [d]		k [k] g [ɡ]	q [q]		-/'/h [ʔ], wekî saet, sa'et, sahet
Nîvgirtiyên bixişîn ên hişk û nerm				ç [t͡ʃ] c [d͡ʒ]
Fîzekên hişk û nerm		f [f] v [v]	s [s] z [z]	ş [ʃ] j [ʒ]	x [x] ẍ [ɣ]		ḧ [ħ] ÿ [ʕ]	h [h]
Herikiyên rexkî			l [l] l/ll [ɫ], l'ya qelew, lama qellew
Herikiyên lerzokî yên nerm			r [ɾ]
Herikiyên lerzokî yên hişk			r/rr [r], r'ya xurt yan tûj
Nîvdengdêr		w [ʋ]		y [j]
n g b