Graz

Graz (bilêvkirina almanî: [gʁat͡s]; bi slovenî: Gradec, bi mecarî: Grác) paytexta Steiermarkê ye û piştî bajarê Viyanayê duyem bajarê herî mezin ê Awistiryayê ye. Li gorî 1ê çileya 2025an de nifûsa Grazê 306.068 e.^[1] Di sala 2023an de, nifûsa herêma bajarî ya mezin a Grazê (LUZ) gihîştibû 660.238 kesan.^[2] Graz bi çar zanîngeh û kolejên cuda wekê bajarekî xwendina bilind tê zanin. Li hemî zanîngehan bi giştî li bajêr 63.000 xwendekar hene.^[3] Navenda wê ya dîrokî (Altstadt) yek ji navendên bajêr ên herî baş parastî li Ewropaya Navendî ye.^[4]

Graz
Şaredariya Awistriyayê Paytexta Çandî ya Ewropayê
Dimîneke ji Grazê ji Qesra Eggenbergê Graz City Hall Mala hunerî a Grazê Girava Mûrê Zanîngeha Grazê
Ala Coat of arms
Graz li ser nexşeyê
Graz
Koordînat: 47°4′15″Bk 15°26′19″Rh
Dewlet	Awistirya, Allied-occupied Austria, Almanyaya Nazî, Federal State of Austria, First Republic of Austria, Deutschösterreich, Împeratoriya Awistirya-Mecaristanê, împeratoriya Awistiryayê, Habsburg monarchy
Li beşa îdarî	Steiermark (1918–) Dukatê Steiermarkê (1122–1918)
Paytexta	Steiermark Reichsgau Steiermark (1939–1945) Dukatê Steiermarkê Graz-Umgebung District
Îdarî
• Şaredar	Elke Kahr (2021–)
Qada rûerdê
• Giştî	127.57 km2 (4926 sq mi)
Bilindahî	353 m (1158 ft)
Nifûs	292.630 (2022)
Dem	UTC+1 UTC+2
Koda postayê	8010, 8020, 8036, 8041, 8042, 8043, 8044, 8045, 8046, 8047, 8051, 8052, 8053, 8054, 8055
Koda telefonê	316
Plakaya erebeyê	G
Malper	www.graz.at/
biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêre

Behsa navê Grazê ya herî kevn a belgekirî vedigere sedsala 12an ku dema bajer wekî wargeheke bi hêz ê di bin desthilatdariya babenbergan de bû hatiye dîtin. Di Serdema Navîn a çiqila dawî de, bajar veguherî navendeke girîng a bazirganî û îdarî û ji sedsala 14an û pê ve, wekî rûniştgeha şaxa Awistiryaya hundir a xanedana habsbûrgê xizmet kiriye. Ev serdem bi mezinbûna çandî û mîmarî ya girîng hate nîşankirin ku bi avahiyên ronesans û barok ku navenda dîrokî ya bajêr ava kirine. Graz di heman demê de wekî keleheke leşkerî ya stratejîk li dijî împeratoriya osmaniyan berxwe daye ku ev yek di kelehên li ser Schlossberg hatine çêkirin de jî diyar dibe. Di sedsalên 19 û 20an de, pîşesazîkirin û modernîzasyona paşê Graz wekî navendeke bajarî û perwerdehî ya sereke saz kiriye ku roleke di Awistiryaya hemdem de jî didomîne.

Di sala 1999an de, navenda dîrokî ya bajêr li Lîsteya Mîrateyên Cîhanê ya UNESCOyê hate zêdekirin û di sala 2010an de ev nav berfirehtir bûye û Qesra Eggenbergê (bi almanî: Schloss Eggenberg) li qiraxa rojavayê bajêr jî di nav lîsteyê de cih girtiye. Graz di sala 2003an de wekî Paytexta Çandî ya Ewropayê hate hilbijartin û di sala 2008an de bûye Bajarê Xweşiyên Kulîneriyê. Wekî din, bajar ji hêla Tora Bajarên Afirîner a UNESCOyê ve wekî "Bajarekî Sêwirîner" hatiye nas kirin.

Taxên Grazê

Graz li gorî Georg Matthäus Vischer (1670)

1. Innere Stadt
2. St. Leonhard
3. Geidorf
4. Lend
5. Gries
6. Jakomini
7. Liebenau
8. St. Peter
9. Waltendorf
10. Ries
11. Mariatrost
12. Andritz
13. Gösting
14. Eggenberg
15. Wetzelsdorf
16. Straßgang
17. Puntigam

Nifûs

Nifûs li gorî salan

Sal	Nifûs	±%
1968	253.000	—
1991	238.000	−5,9%
2015	273.838	+15,1%
2015	282.479	+3,2%
2016	286.686	+1,5%
2018	289.440	+1,0%
2018	286.292	−1,1%
2022	292.630	+2,2%
Çavkanî: 2018,[5]