Каракалпакстан

Каракалпакстан Республикасы (каракалп. Qaraqalpaqstan Respublikası, Қарақалпақстан Республикасы, өзб. Qoraqalpogʻiston Respublikasi, Қорақалпоғистон Республикаси)^[1] же Каракалпакстан — Өзбекстандын курамындагы республика.

Кarakalpakstan Respublikası

Өлкө	Өзбекстан
Административдик борбор	Nukus
Б.ири шаары	Коңурат, Hoceyli, Beruni, Tört-Köl, Çimbay
Негизделген күнү	1924-жыл 14-октябрь
Каракалпакстан Республикасы Жогорку Кеңеш башчысы	Оrunbaev Аmanbay Тleubaeviç
Каракалпакстан Республикасы Министрлер Кабинетинин Төрагасы	Сариев Кахрамон Раматуллаевич
Расмий тили	karakalpak tili • özbek tili
Калкы	1 711 800
Жыштыгы	10,15 адам/км²
Аянты	166 600 км² (1- орунда)
Тууралыгы	км
Узундук	км
Убакыт аралыгы	UTC+5
Коду ISO 3166-2	QR
Автоунаа номурунун коду	23 (эски үлгүсү 1998—2008), 95 — 99 (жаңы үлгүсү 2008)
Расмий сайты

Каракалпакстан Өзбекстандын түндүк-батышында жайгашкан. Борбор калаасы — Нукус.

Аянты — 165 миң км².

Калкы — 400 миң каракалпак, 400 миң өзбек жана 300 миң казак.

Географиясы

Каракалпакстан 16 районго жана Нукус республикалык башкаруусундагы шаарга бөлүнөт. Каракалпакстанда 12 шаар, 25 шаарча. Ар бир ооданда өзүнүн акими (хаким) бар.

№	Район	Административдик борбору	Аянты, миң км2	Калкы (01.01.2014 карата, миң киши)	Калкы (01.01.2019 карата, миң киши)[2]	Калктын жыштыгы (01.01.2019 карата, адам/км²)
1	Нукус		0,22	295,2	315,1	1432,2
2	Аму-Дарыя	Маңгыт	1,02	179,1	195,2	191,4
3	Берунийский	Беруний	3,95	170,3	187,6	47,5
4	Бозатауский	Бозатау	2,04	—	21,6	21,0
5	Канлыкульский	Канлыкуль	0,74	46,9	50,3	68,0
6	Караузякский	Караузяк	5,89	49,6	52,4	8,9
7	Кегейлийский	Кегейли	0,92	—	77,2	83,5
8	Коңурат	Коңурат	76,0	120,1	128,3	1,7
9	Муйнакский	Мойнок	37,88	29,4	31,3	0,8
10	Нукусский	Акмангит	0,94	44,4	49,1	52,2
11	Такыяташ	Такыяташ	0,18	—	72,8	404,4
12	Тахтакупырский	Тахтакупыр	21,12	38,7	39,9	1,9
13	Турткульский	Төрткөл	7,48	192,6	210,3	28,1
14	Кожолу	Кожолу	0,55	—	121,2	220,4
15	Чымбай	Чымбай	1,44	108,3	111,3	36,3
16	Шомоной	Шомоной	0,78	53,1	55,6	71,3
17	Элликкалинский	Бостон	5,42	140,5	156	28,8

Тарыхы

Каракалпакстан автономдук облус катары 1925-жылы түзүлгөн. 1932-жылы автономдук республика болуп, 1936-жылы Өзбекстандын курамына кирди.Анын Өзбекстандын курамына кириши каракалпак жана Өзбек элдеринин ортосундагы эзелки достукту, аймак, тил жана маданияттагы биримдикти дагы да бекемдеди^[3].

Административдик бөлүнүшү

Каракалпакстандын административдик бөлүнүшү

№	Район[4]	Административдик борбору
1	Амударыя	Маңгыт
2	Беруний	Беруний
3	Караөзөк	Караөзөк
4	Кегейли	Кегейли
5	Коңурат	Коңурат
6	Кандыкөл	Кандыкөл
7	Мойнок	Мойнок
8	Нукус	Акмангит
9	Тахтакупыр	Тахтакупыр
10	Төрткөл	Төрткөл
11	Ходжейли	Кожолу
12	Чимбай	Чымбай
13	Шомоной	Шомоной
14	Элүүкала	Бостон
15	Такыяташ	Такыяташ
16	Бозатоо	Бозатоо
	Нукус шаары

Тарыхы

1931-жылда Каракалпак АО 11 районго бөлүнгөн:

• Кара-Узяк (административдик борбору — Кара-Узяк);
• Кегейли (административдик борбору — Нукус кыштагы (Кегейли кыштагы));
• Кыпчак (административдик борбору — Кыпчак кыштагы);
• Коңурат (административдик борбору — Кунград кыштагы);
• Мойнок (административдик борбору — Мойнок кыштагы);
• Тамды (административдик борбору — Тамды-Булак кыштагы);
• Тахтакупыр (административдик борбору — Тахтакупыр кыштагы);
• Төрткөл (административдик борбору — Төрткөл шаары (Шурахан кыштагы));
• Кожолу (административдик борбору — Кожолу кыштагы);
• Чимбай (административдик борбору — Чимбай шаары);
• Шабаз (административдик борбору — Шейх-Абаз кыштагы).

1936-жылда Куйбышев району түзүлгөн^[5].

Калкы

Республикада 1 711 800 жашайт (2013-жыл)^[6]. Калктын 1/3 бөлүгүн өзбектер (32,8 %), дээрлик ошончо бөлугун каракалпактар (32,1 %), калгандарын казактар (32,6 %), жана башка улуттун өкүлдөрү түзөт. Калктын 48,5 пайызы шаарларда, калган бөлүгү айылдарда жашайт.

Булактар