Gabriel Lippmann

De Jonas Ferdinand Gabriel Lippmann, gebuer de 16. August^[1] 1845 zu Bouneweg^[2] (deemools Gemeng Hollerech, zanter 1920 Stad Lëtzebuerg), a gestuerwen den 13. Juli 1921 am Atlantik,^[3] um Passagéierschëff France, op enger Réckrees vu Kanada no Frankräich, war e franséische Physiker an Erfinder. Hie krut 1908 den Nobelpräis an der Physik.

Gabriel Lippmann
Gebuer	16. August 1845 Bouneweg
Gestuerwen	13. Juli 1921 Atlanteschen Ozean
Nationalitéit	Frankräich, Lëtzebuerg
Educatioun	École normale supérieure, Lycée Henri IV, Sorbonne Universitéit vu Paräis
Aktivitéit	Physiker, Erfinder, Fotograf, Professer
Fonctioun	President, President vun der Académie des sciences
Member vun	Royal Society, Académie des sciences, Sankt Petersbuerger Akademie vun de Wëssenschaften, Russesch Akademie vun de Wëssenschaften, Preisesch Wëssenschaftsakademie, Accademia delle Scienze di Torino, Société astronomique de France, Rumänesch Akademie
Gielercher	Nobelpräis fir Physik, Grand officier de la Légion d'honneur‎, Foreign Member of the Royal Society, Prix Jean-Reynaud
Famill
Bestuet mat	Laurence Cherbuliez

D'Gebuertshaus vum Gabriel Lippmann zu Bouneweg.

Plack um Gebuertshaus zu Bouneweg.

Mat 3 Joer ass de klenge Gabriel mat senger Famill vu Lëtzebuerg op Paräis geplënnert, wou hien an de Lycée Henri-IV an duerno op d'École normale supérieure gaangen ass. De Studium do huet en awer net ofgeschloss. Wat hien intresséiert huet, war d'Physik. Hie goung op Heidelberg an de Physikslaboratoire Kuhne und Kirchhoff schaffen, duerno op Berlin bei den Hermann von Helmholtz.

1876 huet en zu Paräis seng Doktoratsthes an den Annales de chimie et de physique publizéiert ënner dem Titel Relations entre les phénomènes électriques et capillaires. Si huet därmoossen Androck gemaach, datt hie vum Erzéiungsminister Duruy 1883 als Professer fir Mathematik op d'Sorbonne beruff gouf. 1886 war hie Professer fir experimentell Physik. Op der Sorbonne huet de Lippmann och d'Dokterarbecht vun der Marie Curie betreit.^[4]

1886 gouf de Gabriel Lippmann an déi franséisch Académie des sciences opgeholl, 1896 an d'Londoner Royal Society an am Joer 1900 an d'Berliner Akademie der Wissenschaften.^[5]

Pionéier an der Fotografie

Besonnesch innovativ Fuerschung huet hien am Beräich Fotografie gemaach, wou en 1891 e Procedé entwéckelt huet, deen et méiglech gemaach huet, fir mat der Interferenz vun de Liichtwelle faarweg Fotoen ze maachen.

Dës Fuerschung hat séier d'Opmierksamkeet vun de Bridder Lumière op sech gezunn, déi mam Lippmann kollaboréiert hunn fir dës Technik vun der Faarfreproduktioun ze verbesseren. De Procédé vum Lippmann fir faarweg Biller hierzestellen huet wuel funktionéiert a war och vum physikaleschen Usaz hier brillant, mä en huet sech awer als zevill komplizéiert erausgestallt fir eng kommerziell Exploitatioun. Sou koum et datt d'Bridder Lumière schlussendlech en anere Wee ageschloen hunn, an 1903 hiren eegenen "procédé autochrome" patentéiert hunn.^[4]

D'Laurence, dem Gabriel Lippmann seng Fra, war d'Duechter vum Victor Cherbuliez, engem Schrëftsteller a Member vun der Académie française. Mat hirem Mann huet si sech och mat der Fotografie auserneegesat. Bei Reesen, z. B. op Venedeg, huet d'Koppel gemeinsam Opname vu Landschafte gemaach. Se hunn och Portraitsfotoe gemaach.^[4]

Nobelpräis

Fir seng Grondlagenfuerschung am Beräich vun der Fotografie, krut de Lippmann den 10. Dezember 1908 den Nobelpräis an der Physik.

Éierungen

De G. Lippmann war 1907 Éieremember vun der Section des sciences vum Institut grand-ducal ginn.^[6] Hie war och Éieremember, zanter 1892, vun der Société de photographie de Luxembourg.^[7]

Gielercher

• Grand officier vun der Légion d'honneur (Promotioun 1919)^[8]

No him benannt

Zu Lëtzebuerg:

• d'Rue Gabriel-Lippmann (L-1943) zu Bouneweg, déi d'Verbindung mécht tëscht der Carignan-Strooss an der Auguste-Charles-Strooss. D'Strooss, déi am Volleksmond "Juddegaass", offiziell awer "Rue de la Montagne" (Bergstraße) geheescht huet, krut den Numm vum Lippmann an der Sitzung vum Stater Gemengerot vum 16. Mee 1925; am Krich hunn d'Nazien aus der Gabriel-Lippmann-Strooss d'"Eifelerstraße" gemaach.^[9]
• d'Rue Gabriel-Lippmann zu Nidderaanwen (L-6947)
• de Centre de recherche public Gabriel-Lippmann: den 31. Mee 1999 ass de Centre de recherche public - Centre universitaire, deen am Juli 1987 gegrënnt gi war, nom Gabriel Lippmann ëmgenannt ginn.

De Fotograf Gabriel Lippmann

• 
  Autoportrait
• 
  Nature morte, 1891-1899
• 
  Parrot, 1891
• 
  Saint-Maxime, 1891-1899
• 
  Paris, 1891-1899

Literatur

• Laurent Moyse, Du rejet à l'intégration - Histoire des juifs du Luxembourg des origines à nos jours ; Lëtzebuerg (St-Paulus-Verlag), 2011; 288 Säiten. Vgl. besonnësch d'Säiten 58 a 66!
• Bintz, Jacques (1997): Gabriel Lippmann, 1845-1921. In: J.P. Pier & J.A. Massard (éds): Gabriel Lippmann: Commémoration par la section des sciences naturelles, physiques et mathématiques de l'Institut grand-ducal de Luxembourg du 150e anniversaire du savant né au Luxembourg, lauréat du prix Nobel en 1908. Luxembourg, Section des sciences naturelles, physiques et mathématiques de l'Institut grand-ducal de Luxembourg en collaboration avec le Séminaire de mathématique et le Séminaire d'histoire des sciences et de la médecine du centre universitaire de Luxembourg: 5-9.
• Grégorius, René (1984): Gabriel Lippmann. Notice biographique. In: Inauguration d'une plaque à la mémoire de Gabriel Lippmann par le Centre culturel et d'éducation populaire de Bonnevoie et la Section des sciences de l'Institut grand-ducal. Bonnevoie, le 13 avril 1984: 8-20.
• Kervestin, Morgan (2023): Inventeurs luxembourgeois (1/3): Gabriel Lippmann, un Nobel né à Bonnevoie. Dans: Le Quotidien, 24.10.2023, p. 7.
• Lebon, Ernest (1911): Gabriel Lippmann: biographie, bibliographie analytique des écrits. Paris, Gauthiers-Villars, 70 S.
• Massard, Jos. A. (1997): Gabriel Lippmann et le Luxembourg. In J.P. Pier & J.A. Massard (éds): Gabriel Lippmann: Commémoration par la section des sciences naturelles, physiques et mathématiques de l'Institut grand-ducal de Luxembourg du 150e anniversaire du savant né au Luxembourg, lauréat du prix Nobel en 1908. Luxembourg, Section des sciences naturelles, physiques et mathématiques de l'Institut grand-ducal de Luxembourg en collaboration avec le Séminaire de mathématique et le Séminaire d'histoire des sciences et de la médecine du centre universitaire de Luxembourg: 81-111 (mat ausféierlecher Bibliographie).
• Pier, Jean-Paul & Massard, Jos. A. (éds) (1997):Gabriel Lippmann: Commémoration par la section des sciences naturelles, physiques et mathématiques de l'Institut grand-ducal de Luxembourg du 150e anniversaire du savant né au Luxembourg, lauréat du prix Nobel en 1908. Luxembourg, Section des sciences naturelles, physiques et mathématiques de l'Institut grand-ducal de Luxembourg en collaboration avec le Séminaire de mathématique et le Séminaire d'histoire des sciences et de la médecine du centre universitaire de Luxembourg, 139 p.
• Wagener, Renée (2016): "Gabriel Lippmann, ein moderner Wissenschaftler." ons stad Nr.113 (2016), S.38-40.

Kuckt och

• Lëscht vu Physiker
• Lëscht Nobelpräis Physik

Um Spaweck

Commons: Gabriel Lippmann – Biller, Videoen oder Audiodateien

• De Nobelpräis-Site (amplaz "born in Hollerich", lies "born in Bonnevoie")

Referenzen

1. Grégorius 1984, Massard 1997, S. 81s (de 17. August ass d'Kand op der Gemeng ugemellt ginn).
2. Grégorius 1984, Massard 1997, S. 82.
3. Gabriel Lippman, Scientist, Dies at Sea. The New York Times,14 July 1921.
4. Cf. Kervestin (2023)
5. Lebon 1911, S. 18.
6. Massard 1997, S. 88.
7. Lebon 1911, S. 19.
8. Recherche - Base de données Léonore. www.leonore.archives-nationales.culture.gouv.fr. Gekuckt den 22.06.2023.
9. Massard 1987, S. 97.