Австрия
From Wikipedia, the free encyclopedia
Австрия (нем. Österreich [ˈøːstɐˌʁaɪç], тамам официал жуьре — Австри́ядин Респу́блика (нем. Republik Österreich) — Юкьван Европада авай гьукумат я. Агьалияр — 9,0 млн кас я[1].
Австрия Österreich | |||||||||||
|
|||||||||||
Кьилин шегьер: | Вена | ||||||||||
Шегьерар: | Вена, Грац, Линц, Зальцбург | ||||||||||
ЧӀал: | немцарин чӀал | ||||||||||
Идара авунин тегьер: | Парламентдин республика | ||||||||||
Кьил: | Александр Ван дер Беллен (президент), Карл Негьаммер (канцлер) | ||||||||||
Майдан: | 83 883 км² (112-лагьай) | ||||||||||
· Цин кьадар %: | 1,7 | ||||||||||
Агьалияр: | 8 978 929 кас (93-лагьай) | ||||||||||
· Агьалийрин чуькьуьнвал: | 107 кас/км² | ||||||||||
Пул: | евро | ||||||||||
КъВБ: | 330,5 млрд. $ (35-лагьай) | ||||||||||
· АСКА КъВБ: | 49 082 $ | ||||||||||
ИПВИ: | 0,885 (19-лагьай) | ||||||||||
Домен: | .at, .eu | ||||||||||
Телефондин код: | +43 | ||||||||||
Сятдин чӀул: | +1 |
Кефердин патахъ Чехиядихъ (сергьятдин яргъивал — 362 км), кефердинни рагъэкъечӀдай патахъ Словакиядихъ галаз (сергьятдин яргъивал — 91 км), рагъэкъечӀдай патахъ Венгриядихъ галаз (сергьятдин яргъивал — 366 км), кьиблепатахъ Словениядихъ (сергьятдин яргъивал — 330 км) ва Италиядихъ галаз (сергьятдин яргъивал — 430 км), рагъакӀидай патахъ Лихтенштейндихъ(сергьятдин яргъивал — 35 км) ва Швейцариядихъ (сергьятдин яргъивал — 164 км) галаз, кефердин патахъ Германиядихъ галаз (сергьятдин яргъивал — 784 км) сергьятдал ала. Сергьятдин умуми яргъивал — 2 563 километр я.
Австрияди 83 855 км² (32 377 кв. миля) кьунва, адан чилерал Альп сувайрин климат чкӀанвайди я. Альп сувайра алаз, Австрия лап суван уьлкве я. Вири уьлкведин чилерикай кьилди 32 % 500 метрдилай агъадихъ галай чкайрал ала. Виридалайни кьакьан тӀинкӀ — 3 798 м я.[2] я.[2]
Агьалийрин чӀехи пай немец чӀалан бавариядин нугъатдал хайи чӀалал хьиз рахазва[3], немец чӀалан вичин стандарт тир жуьреда литературадин чӀал хьиз кӀвалахарзава[4]. Маса чкадин официал чӀалар — венгер чӀал, градищанско-хорват чӀал, словен чӀал я.[2]
Австрия — парламентвилин векилвилин демократия; кӀуьд федерал чиликай ибарат тир федератив гьукумат я.[2][5] Кьилинни виридалайни чӀехи шегьер — Вена я (1,9 млндилай пара кас).[2][6]
Австрия дуьньяда виридалайни девлетлу уьлквейрикай сад я. Агьалийрин са касдиз аватзавай КьВБ — 46 330 АСШ-дин доллар (2012 йисуз). Гьукуматди кьакьан дережадин уьмуьр тухунин стандартар туькӀуьрна, 2011-лагьай йисуз инсандин потенциал виликфинин индекс къалурзавай лишандал гьалтайла Австрия дуьньяда 19-лагьайди тир.
1955-лагьай йисалай инихъ уьлкведи СМТ-да иштираквал ийизва[7]; 1995-лагьай йисуз Европадин ГалкӀдихъ агалтна[2], ЭСКӀвТ-дин диб эцигна[8].
ГьакӀни 1995-лагьай йисуз Австрияди Шенген икьрардал къул чӀугвана[9]. 1955-лагьай йисуз Австрияди гьамишан нейтралитет ва гьар гьи дяведин блокрихъ хьайитӀани агалт тахьун малумарна[10]. 1999-лагьай йисуз уьлкведи Европадин валюта — евро — кьабулна.[11]