Càrlo Giöxèppe Ràtto

pitô e stòrico de l'àrte zenéize From Wikipedia, the free encyclopedia

Càrlo Giöxèppe Ràtto
Remove ads

O Càrlo Giöxèppe Ràtto (dîto Ràtti ascì, Sànn-a, 27 novénbre 1737 - Zêna, 27 seténbre 1795) o l'é stæto 'n pitô e stòrico de l'àrte zenéize.

ZE
 Quésta pàgina a l'é scrîta in zenéize, segóndo a grafîa ofiçiâ
Thumb
A stàtoa dedicâ a-o Ràtto mìssa inta Ciàssa do Popólo a Sànn-a.
Remove ads

Vìtta

O Ràtto scritô

O Càrlo Giöxèppe Ràtto o l'é nasciûo a Sànn-a a-i 27 de novénbre do 1737 da-o Zâne Agostìn, pitô lê ascì, e da Màia Rozalîa Feipónn-a[1]. Dòppo avéi inpréizo e bâze do mestê da sò poæ o s'é trasferîo a Rómma, dónde, tra o 1756 e o 1759, o l'à travagiòu inte bitêghe do Placido Costanzi, conoscéndo o Pompeo Batoni e l'Anton Raphael Mengs, ch'o l'é diventòu 'n sò câo amîgo[2].

A despêto di stùddi in córso, o s'é in prinçìpio dedicòu a-a scritûa, conpletàndo into 1762 a prìmma stezûa do manoscrîto in scê vìtte di ciù inportànti artìsti zenéixi, realizòu con l'intençión de continoâ l'òpera stöiografica do Rafaêle Sopràn, publicâ into 1674. St'inpréiza leterâia chi, da quæ o n'à scrîto ciù vòtte inti cartézzi avûi co-o Giovan Pietro Zanotti e o Giovanni Bottari[3], a l'é stæta in sciâ fìn publicâ inti ùrtimi ànni sciusciànta de quéllo sécolo inta fórma de volùmme de agiornaménto de Vìtte do Sopràn e de volùmme de prosecuçión do Delle vite de' pittori, scultori, architetti genovesi. Into méntre, o l'à comensòu a scrîve a goìdda artìstica da çitæ de Zêna, publicâ inte l'ànno 1766 co-o tìtolo Instruzione di quanto può vedersi di più bello in Genova in pittura, scultura e architettura e propòsta tórna, con di agiornaménti, into 1780, ànno de stànpa do Descrizione delle pitture, scolture e architetture che trovansi in alcune città, borghi e castelli delle due Riviere dello Stato Ligure ascì.

O Ràtto pitô

Thumb
Trinitæ e Sànti, Zêna, baxìlica de Sànta Màia de Vìgne

Into màzzo do 1766 o l'à riçevûo a nòmina de académico de mérito a-a ligùstica[4][5] e, inte quélla òcaxón, o l'à donòu a l'Académia Ligùstica de Bèlle Àrte l'òpera Tacrê ch'o batézza Clorìnda[6]. Inte l'ànno 1770 o Ràtto o l'à firmòu, meténdoghe a dæta, a Trinitæ pi-â baxìlica de Sànta Màia de Vìgne[7], consciderâ da çèrti critìchi cómme "l'òpera ciù sincêra do discépolo do Costanzi"[8]. Da-o zenâ de quéllo ànno gh'é stæta 'na corispondénsa pe pòst ciù stréitaa co-o Mengs, con l'artìsta tedésco ch'o l'é arivòu a vixitâ Zêna vèrso a fìn de màrso, coinvolgéndo o Ràtto inta prosecuçión do sò viâgio. Tra e çitæ vixitæ insémme, into córso do 1770, gh'é stæta Pàrma, dónde "són anæti a inbriægâse do Correggio", Firénse, dónde són stæti iscrîti tra i sòcci de l'Académia Fiorenìnn-a, e Rómma, dónde o Ràtto o s'é fermòu scìnn-a-o 1774. Inte sto perîodo chi o l'à realizòu vàrie còpie de grénde òpere do Rinasciménto, quarchedùnn-a ascì in sce comisción da Zêna da pàrte famìggia Cangiâxa[9]. Do 1771 a l'é 'na téia, firmâ con dæta, ch'a rafigûa o Crìsto ch'o l'apâ a Sànta Catænn-a Fiésca pò-u Conservatöio Fiésco de Zêna[10], co-o bosétto de st'òpera chi ch'o l'é stæto donòu a l'Académia Romànn-a de Sàn Lùcco inte l'òcaxón da pròpia eleçión, a-i 2 de agósto do 1772, a académico de mérito inte quélla asociaçión in sce propòsta do Mengs mæximo[11].

Inte l'ànno 1773 o Ràtto, nominòu into méntre cómme un di diretoî de l'Académia Capitolìnn-a, o s'é dedicòu a 'na pâa, d'ancheu despèrsa, ch'a rafiguâva o prezépio. L'òpera, realizâ in sce comisción e bosétto do Mengs pi-â gêxa di Mercànti de Barçelónn-a, segóndo quànte o l'é emèrge da-a corispondénsa tra i doî artìsti a l'é stæta vendûa in loco into lùggio do 1774[12]. Into córso de quéllo ànno o Ràtto o l'à lasciòu Rómma, faxéndo stramûo a Pàrma, dónde o l'à copiòu pò-u marchéize Càrlo Cangiâxo o Sàn Gêumo do Correggio chi conservòu[13]. Into 1775, in Zêna, o l'à realizòu 'na còpia da sò pâa pò-u Conservatöio Fiésco; da-e dimenscioìn ciù picìnn-e, destinâ a-o santoâio da Madonétta[14]. A-i 21 de dexénbre do 1775, 'n méize dòppo a mòrte do sò poæ Zâne Agostìn, o l'é stæto nominòu diretô da schêua de pitûa de l'Académia Ligùstica[5][15], pi-â quæ, a-i 31 de dexénbre do 1776, o l'à elaboròu o nêuvo diségno pò-u diplöma. Do 1775, firmòu da-o Ràtto, l'é ascì o Ritræto de Zórzo Spìnoa, d'ancheu inte 'na coleçión privâ[16]. Into lùggio do 1776 o l'à riçevûo a comisción, da pàrte da Cazàssa do Santìscimo Sacraménto da gêxa de Sàn Françésco d'Arbâ, de 'n confaón procescionâle ch'o rafiguêse Sàn Françésco[17]. A l'ànno 1777 remóntan quàttro téie co-e Stöie de Sànta Sìtta pi-â gêxa de Bórgo Pìlla dedicâ a-a sànta. Inte sta gêxa chi o l'à realizòu e pitûe in sciô vòrto ascì, d'ancheu perdûe aprêuvo a-a distruçión do vêgio cazaménto. L'é probàbile ch'a ségge do mæximo ànno ànche a pâa co-a Crocifisción de Sàn Giöxèppe da Covertìn e o biòu Bonaventûa da Poténsa pi-â gêxa de Sàn Françésco de Urbìn[18]. Tra o 1778 e o 1782 o Ràtto o l'à pöi pituròu dózze téie co-e Stöie de Sant'Antönio Abòu, comiscionæ da-a Cazàssa de l'ötöio dedicòu a-o sànto a Mê[19], dónde gh'é conservòu ascì çìnque bosétti da lê firmæ.

Ùrtimi ànni

Thumb
Sàn Nicòlla de Bâri o sàrva 'n bàrco inta boràsca, Sànn-a, gêxa de Sàn Zâne Batìsta in Sàn Doménego

Do sto perîodo chi, ö sæ quéllo da sò produçión ciù méuia, gh'é de òpere bazæ sorviatùtto in sciô stîle neoclàscico, scibén chò-u Ràtto o l'à conservòu çèrte memöie da grànde tradiçión do baròcco zenéize. A-a fìn di ànni òtànta do sécolo XVIII remóntan dötræ gròsse òpere realizæ pi-â çitæ de Sànn-a, dónde o l'à sogiornòu pe 'n pö de ténpo. Tra quéste se pêuan aregordâ a Trinitæ e i Sànti Agostìn e Mònica pi-â gêxa de móneghe da Santìscima Nonçiâ (d'ancheu ötöio do Crìsto Resuscitòu)[20]; o cîclo, asæ inspiròu da-i mòddi do Mengs e do Batoni, pe l'ötöio di Sànti Pê e Catæn, inandiòu inte l'ànno 1778 e conpletòu into 1782; l'Aprovaçión de l'órdine domenicàn e o Sàn Doménego o brûxa i lìbbri erétichi pò-u presbitêio da gêxa de Sàn Zâne Batìsta in Sàn Doménego. Pe sta gêxa chi o l'à realizòu âtre quàttro téie ascì: se tràtta de pâe de Sàn Nicòlla de Bâri, do 1779, e de Sàn Tomâxo d'Aquìn, do 1780, méntre a-o 1785 remóntan a Nascìta e a Mòrte da Vèrgine[21]. Inte l'ànno 1779, aprêuvo a-a mòrte do Mengs, o l'à fæto publicâ l'Epilogo della vita del fu Cavalier Antonio Raffaello Mengs, primo pittor di camera di Sua Maestà Cattolica, socio delle Accademie Romana, Bolognese, Fiorentina, Parmense, Genovese, into quæ o l'à antiçipòu a publicaçión do Notizie storiche sincere intorno la vita e le opere del celebre pittore Antonio Allegri da Correggio, dedicòu a-a biografîa do pitô emiliàn[22].

Into méntre o Ràtto o l'à gestîo di inportànti cantê a Zêna, tra i quæ se pêuan aregordâ o cîclo de pitûe pò-u palàçio de Giàcomo Særa inta Ciàssa de Sànta Sabìnn-a[23] e a grànde decoraçión, fæta de pitûe e de téie, do salón do Consegétto a Pâxo, aviâ inte l'ànno 1780 pe sostitoî e pitûe do Françésco Soliménn-a destrûte inte l'incéndio do novénbre do 1777 e conclûza tréi ànni dòppo[24]. Inte st'ùrtimo ànno chi o l'à decoròu, pe l'Antönio Giùlio III Brìgnoe-Sâle, 'n salòtto do sò scîto inte Palàçio Rósso ma, a-a giornâ d'ancheu, se són conservæ sôlo e téie de l'Èrcole e Câco e l'Èrcole e Atlànte[25]. Into 1785 o l'à mandòu 'na téia de Sànta Catæn da Zêna a-a gêxa do Lorétto a Lisbónn-a[26] e, into 1786, o l'à firmòu a pâa de Sàn Françésco de Sales pi-â gêxa de Sànta Màrta de Portöia. Do perîodo 1786-1787 són i doî quàddri pe l'ötöio de l'Inmacolâ Conceçión de Inêia, che rafigûan l'Anonciaçión e l'Asonçión da Vèrgine[27], e, de lóngo into 1787, o l'à conpletòu l'Anonciaçión pò-u cöo da baxìlica de Sànta Màia de Vìgne[28] e riçevûo 'n acónto pò-u Mistêro da Trinitæ destinòu a l'ötöio savonéize da-o mæximo nómme[29]. Do 1788 a l'é a fìrma, con dæta, in sciâ pâa co-a Nòstra Scignôa da Cônétta pi-â gêxa de Sant'Antonìn a Mortiòu[30]. Tra o 1788 e o 1790 o l'à realizòu e pitûe do presbitêio da gêxa de Sàn Scî de Nérvi[31] e, into 1791, quélle inta capélla de Gràçie da gêxa de Sànta Margàita de Söi, a-e quæ l'é da azónze e dôe pâe do Gexù prezentòu a Scimeón e da Prezentaçión a-o Ténpio da Vèrgine, con l'ùrtima ch'a l'é firmâ e datâ 1791[32]. De quéllo ànno són ascì I màrtiri Fèrmo e Inluminâ pi-â gêxa de Sàn Martìn de Polànexi e a Crocifisción de Sàn Pê pi-â gêxa de Sàn Pê a-a Fôxe[32], pi-â quæ, inte l'ànno a vegnî, o l'à realizòu o Sàn Pê ch'o goarìsce o paralizòu ascì. Da-o 1791, o l'à avûo 'na stréita corispondénsa co-o Luigi Lanzi, asæ inténsa spécce scìnn-a-o 1794[33]. A st'ànno chi a remónta a pâa de Sàn Michê Arcangiòu, con fìrma e dæta, realizâ pi-â gêxa de Sàn Stêva, dónde o Ràtto o l'é stæto in sciâ fìn interòu aprêuvo a-a sò mòrte, avegnûa in Zêna a-i 24 de seténbre do 1795[34].

Remove ads

Òpere

Pitûe

O Ràtto o l'à lasciòu 'n'inportànte produçión artìstica, conservâ pi-â ciù pàrte in Ligùria ancón a-a giornâ d'ancheu. Tra e sò òpere poêmo aregordâ:

Ligùria

Thumb
Apariçión da Vèrgine, Sànn-a, gêxa de Sàn Zâne Batìsta in Sàn Doménego
Thumb
Trànxito de Sànta Catæn, Zêna, gêxa da Santìscima Nonçiâ de Portöia
  • Bogiàsco, Prezentaçión de Màia Vèrgine a-o ténpio, 1791, éuio in sce téia - òpera conservâ inta gêxa da Nativitæ de Màia Santìscima[35]
  • D'Âto d'Arbisêua, Sàn Doménego, 1775-1795, éuio in sce téia[36]
  • D'Âto d'Arbisêua, Sànta Rìtta da Càscia, 1775-1795, éuio in sce téia[37]
  • D'Âto d'Arbisêua, Sànta Catæn da Zêna, 1783, éuio in sce téia[38]
  • D'Âto d'Arbisêua, Sàn Françésco de Sales, 1783, éuio in sce téia[39]
  • Diàn, Sâcra Famìggia con Sàn Zâne Batìsta banbìn, Sant'Elizabétta e Sàn Zacàia, Dîo Poæ e o Spìrito Sànto, 1700-1749 - atriboçión disputâ[40]
  • Récco, Trinitæ co-a Madònna, 1775-1795, éuio in sce téia - òpera conservâ inte l'ötöio de Sàn Michê[41]
  • Récco, Adoraçión da Trinitæ, 1791, éuio in sce téia - òpera conservâ inta gêxa de Sàn Martìn[42]
  • Sànn-a, Sàn Nicòlla de Bâri, sécolo XVIII, éuio in sce téia[43]
  • Sànn-a, Sàn Doménego e o rögo di lìbbri di erétichi albigéixi, 1750-1774, éuio in sce téia[44]
  • Sànn-a, Aprovaçión de l'órdine domenicàn, 1750-1774, éuio in sce téia[45]
  • Sànn-a, Crocifisción de Sàn Pê, 1778-1784, éuio in sce téia - òpera conservâ inta pinacotêca cìvica[46]
  • Sànn-a, Martìrio de Sànta Catæn, 1778-1784, éuio in sce téia - òpera conservâ inta pinacotêca cìvica[47]
  • Sànn-a, Sàn Nicòlla de Bâri, 1779, éuio in sce téia[48]
  • Sànn-a, I Sànti Agostìn e Mònica in contenplaçión da Trinitæ, 1780, éuio in sce téia - òpera conservâ inta gêxa da Santìscima Nonçiâ[49]
  • Sànn-a, Sàn Tomâxo d'Aquìn, 1780, éuio in sce téia[50]
  • Sànn-a, Nàscita de Màia Vèrgine, 1785, éuio in sce téia[51]
  • Sànn-a, Trànxito da Madònna, 1785 ca., éuio in sce téia[52]
  • Sànn-a, Sàn Giâxo o goarìsce 'n figeu, 1790, éuio in sce téia - òpera do Zâne Stêva Robàtto, a l'é stæta bén bén rimanezâ da-o Ràtto into 1790[53]
  • Zêna, Sànto capuçìn, sécolo XVIII, éuio in sce téia - atriboçión[54]
  • Zêna, Tacrè ch'o batézza Clorìnda, 1766, éuio in sce téia - òpera conservâ into Muzêo de l'Académia Ligùstica de Bèlle Àrte[55]
  • Zêna, Sant'Emìdio, 1767, éuio in sce téia[56]
  • Zêna, Adoraçión di pastoî, 1768 (pre), éuio in sce téia - refæta de 'n quàddro do Gianbatìsta Pàggi[57]
  • Zêna, Trinitæ e Sànti, 1770, éuio in sce téia - òpera conservâ inta baxìlica de Sànta Màia de Vìgne[58]
  • Zêna, A vixón de Sànta Catæn da Zêna, 1771, éuio in sce téia - òpera conservâ into Muzêo de l'Académia Ligùstica de Bèlle Àrte[59]
  • Zêna, Anonciaçión, 1777-1778, éuio in sce téia[60]
  • Zêna, Vixitaçión, 1777-1778, éuio in sce téia[61]
  • Zêna, Madònna co-o Banbìn e Sàn Zanìn, 1777-1778, éuio in sce téia[62]
  • Zêna, O miacöo di maròtti in sciô sepùrto de Sànta Zìtta, 1777-1778, éuio in sce téia - òpera conservâ inta gêxa de Nòstra Scignôa Sónta e Sànta Zìtta[63]
  • Zêna, Sànta Zìtta a pàssa e pòrte da çitæ de Lùcca, 1777-1778, éuio in sce téia - òpera conservâ inta gêxa de Nòstra Scignôa Sónta e Sànta Zìtta[64]
  • Zêna, Mòrte de Sànta Zìtta, 1777-1778, éuio in sce téia - òpera conservâ inta gêxa de Nòstra Scignôa Sónta e Sànta Zìtta[65]
  • Zêna, Sànta Zìtta a fà o miacöo de Civàie, 1777-1778, éuio in sce téia - òpera conservâ inta gêxa de Nòstra Scignôa Sónta e Sànta Zìtta[66]
  • Zêna, Sàn Françésco de Sales, 1780, éuio in sce téia[67]
  • Zêna, Vixón de Sànta Catæn da Zêna in purgatêuio, 1780-1795, éuio in sce téia - òpera conservâ inta gêxa da Santìscima Nonçiâ de Portöia[68]
  • Zêna, Ritræto de docénte universcitâio, 1782, éuio in sce téia - òpera conservâ into Palàçio de l'Universcitæ[69]
  • Zêna, Sàn Gotàrdo, Sànti e donatoî, 1784, éuio in sce téia - refæta de 'n quàddro do Lùcco Cangiâxo[70]
  • Zêna, Anonciaçión, 1787, éuio in sce téia[71]
  • Zêna, Sàn Pê liberòu da-o prexón da 'n àngiou, 1791-1792, éuio in sce téia - atriboçión[72]
  • Zêna, Sàn Pê o l'à a vixón di animæ inpûi, 1791-1792, éuio in sce téia - atriboçión[73]
  • Zêna, Crìsto o conségna e ciâve a Sàn Pê, 1791-1792, éuio in sce téia - atriboçión[74]
  • Zêna, Sàn Pê e Sàn Zâna Evangelìsta goarìscian o strosciòu, 1791-1792, éuio in sce téia - atriboçión[75]
  • Zêna, Chéita de Scimón Mâgo, 1791-1792, éuio in sce téia - atriboçión[76]
  • Zêna, Crocifisción de Sàn Pê, 1791-1792, éuio in sce téia - atriboçión[77]
  • Zêna, Sàn Michê Arcangiòu, 1794, éuio in sce téia[78]
  • Zêna, vàrri ritræti conservæ into Muzêo de l'Académia Ligùstica de Bèlle Àrte[79][80][81]

Âtre regioìn

  • Bitónto, Sàn Françésco Xavêio o prédica a-i indìgeni, 1788, éuio in sce téia - òpera conservâ inta galerîa naçionâle de Pólia "Girolamo e Rosaria Devanna"[82]
  • Gâvi, Apariçión de Sàn Giàcomo o Magiô inta batàggia de Clàvio, 1787, éuio in sce téia - òpera conservâ inta gêxa de Sàn Giàcomo[83]
  • Urbìn, Crìsto croxefìsso con Sàn Giöxèppe da Copertìn e o Biòu Bonaventûa da Poténsa, 1777, éuio in sce téia - òpera conservâ into convénto de Sàn Françésco[84]

Scrîti

Remove ads

Nòtte

Bibliografîa

Âtri progètti

Colegaménti estèrni

Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Remove ads
Remove ads