Open Researcher and Contributor ID

L'Open Researcher and Contributor ID (ORCID in sìgla, prononçiòu /ˈɔːrkɪd/) o l'é 'n còdice arfanumérico no propiêtâio dêuviòu pe identificâ inte 'n mòddo unìvoco i outoî e i colaboratoî de comunicaçioìn académiche^[1]; pe de ciù gh'é 'n scîto in sce l'Internétte e di servìççi ORCID pe çercâ i outoî e a seu produçión bibliogràfica, con de âtre informaçioìn fornîe da-i uténti mæximi.

ZE	Quésta pàgina a l'é scrîta in zenéize, segóndo a grafîa ofiçiâ

O lögo de l'ORCID

Inte sto mòddo chi se peu risòlve o problêma de contribûti de 'n çèrto outô a-a letiatûa scentìfica e a de publicaçioìn conplicæ da riconósce, pe caxón do fæto chi-â ciù pàrte di nómmi a no l'é ùnica, a peu cangiâ co-o ténpo, a gh'à de diferénse tra e coltûe into seu órdine e a no prezénta de coerénsa inte l'ûzo de abreviaçioìn do nómme ò di scistêmi de scritûa. L'ORCID o fornìsce 'n'identitæ fìssa a-e persónn-e, ch'a se seméggia a 'n còdice fiscâle, creâ pe-e entitæ ligæ a-i contegnûi in scê ræ digitâle pe mêzo di identificatoî di ògètti digitâli (DOI)^[2].

Ûxi

L'ORCID o l'amîa de dâ 'n còdice perscisténte a-e persónn-e^[3], pe risòlve o problêma che i contribûti de 'n çèrto outô a-a comunicaçión scentìfica séggian conplicæ da riconósce, scicómme che a ciù pàrte di nómmi de persónn-a a no l'é univoca, con ciù sogétti da-o mæximo nómme che poriéivan contriboî into mæximo cànpo scentìfico ò adreitûa da-o mæximo dipartiménto de 'n'instituçión. Pe de ciù, i nómmi pêuan cangiâ (prezénpio co-o maiézzo); gh'é de diferénse colturâli inte l'órdine di nómmi; e revìste fàn 'n ûzo no coerénte de abreviaçioìn do nómme, di seu sufìsci e de iniçiâle do segóndo nómme; e adêuvian di scistêmi de scritûa diferénti.

L'òrganizaçión ch'a gestìsce l'ORCID, l'ORCID Inc., a dà a tùtti i uténti registræ a poscibilitæ de mantegnî 'n ùnico curriculum vitae digitâle de lóngo agiornòu e ch'o dàgghe 'n quàddro di seu contribûti a-a scénsa ch'o va a-o de la da sénplice lìsta de publicaçioìn^[4], òspitòu da l'ORCID e cuòu da l'uténte.

Stöia

O vêgio lögo de l'ORCID

Svilùppo e slànso

L'ORCID o l'é stæto anonçiòu pi-â prìmma vòtta a-o pùblico do 2009, cómme 'n sfòrso coletîvo di editoî de riçèrche académiche "pe risòlve o problêma de l'anbigoitæ do nómme de l'outô inta comunicaçión académica"^[5]. A "Open Researcher Contributor Identification Initiative", de dond'o vên o nómme ORCID, a l'é stæta creâ in vîa tenporània prìmma de l'incorporaçión^[6][7].

L'é stæto dónca svilupòu 'n protòtipo in sce software pigiàndo l'inspiraçión da quéllo dêuviòu da-o Thomson Reuters into seu scistêma, o ResearcherID^[8]. L'ORCID Inc. a l'é stæta costitoîa cómme òrganizaçión indipendénte sénsa fìn de goâgno inte l'agósto do 2010, con sêde into stâto americàn do Delaware e co-in conséggio d'aministraçión internaçionâle^[9][10]. O seu diretô esecutîvo, o Chris Shillum, o l'é stæto nominòu into seténbre do 2020^[11], pigiàndo o pòsto do fondatô de l'òrganizaçión, o Laurel Haak, nominòu inte l'arvî do 2012^[12]. Da-o 2016 o conséggio d'aministraçión o l'é prescjedûo da-a Veronique Kiermer, de PLOS^[13] (vegnûa dòppo l'Ed Pentz, de Crossref). L'ORCID o peu êse dêuviòu in mòddo lìbero e insémme a di âtri scistêmi d'identificaçión^[4]. A-i 16 d'òtôbre do 2012, l'ORCID Inc. a l'à inandiòu i seu servìççi de regìstro^[14][15], comensàndo dónca a relasciâ i-identificatoî a-i uténti^[16].

Difuxón

• A-i 15 de novénbre do 2014, l'ORCID a l'à anonçiòu a seu milionêxima registraçión^[17].
• A-i 20 de novénbre do 2020, l'ORCID a l'à anonçiòu e prìmme dêxe milioìn de registraçioìn^[18].
• A-i 22 d'agósto do 2022, o nùmero d'uténse registræ o l'êa montòu a 14.727.479 in tùtto^[19].

Pe incoragî di âtri uténti a unîse a l'ORCID, de mòddo da sostegnîne l'adoçión, a-o prìmmo de zenâ do 2016 s'é scrîto 'na létia avèrta dónde l'é stæto diciaròu che "i editoî ch'àn firmòu sta létia avèrta chi se són inpegnæ a domandâ i iD ORCID anàndo aprêuvo a-i stàndard de inplementaçión specìfichi"^[20][21].

Inte 'n agiornaménto do 2021 do scîto d'Internétte de Springer Nature, l'é stæto diciaròu che da quéllo moménto "saiâ suportòu a verìfica e l'acrédito da vòstra ativitæ peer reviewed diretaménte da-i nòstri scistêmi pe mandâ di scrîti a l'ORCID"^[22].

Identificatoî

In fórma estéiza, i ID ORCID són specificæ cómme di URL^[23]; prezénpio quéllo do Josiah S. Carberry, 'n profesô de fantaxîa de spésso dêuviòu cómme ezénpio, o l'é https://orcid.org/0000-0002-1825-0097^[24][25], co-i formâti https:// e http:// che són suportæ tùtti doî, scibén chò-u prìmmo o l'é vegnûo a régola da-o novénbre do 2017^[26]. A ògni mòddo, gh'é di editoî che l'adêuvian inte 'na fórma ciù brêve, prezénpio ORCID: 0000-0002-1825-0097^[27][28], cómme s'o foîse 'n URN.

I ID ORCID són 'n sotoinsémme de l'International Standard Name Identifier (ISNI)^[29], segóndo i ougùri de l'Òrganizaçión Internaçionâle pi-â Standardizaçión (cómme ISO 27729), co-e dôe òrganizaçioìn che ghe travàggian insémme in mòddo atîvo. L'ISNI o fà 'n'identificaçión unìvoca di colaboratoî de lìbbri, progràmmi televixîvi e giornâli e o l'à riservòu 'n blòcco de identificatoî pe l'ûzo da pàrte de l'ORCID^[29][30] inte l'intervàllo da 0000-0001-5000-0007 a 0000-0003-5000-0001^[31]. L'é dónca poscìbile che 'na persónn-a a l'àgge ségge 'n ISBN che 'n ID ORCID^[32][33] e dónca, inta pràtica, doî ISBN.

Ségge l'ORCID che l'ISNI adêuvian di identificatoî a 16 caràteri^[30], con cîfre da 0 a 9 separæ inte grùppi de quàttro da di tratìn^[27]. L'ùrtimo caràtere o peu êse 'na létia "X" ascì, ch'a raprezénta 'n valô de 10 (prezénpio l'ID ORCID de Stephen Hawking o l'é 0000-0002-9079-593X^[34]), e o l'é 'na cîfra de contròllo MOD 11-2 ch'a rispètta o stàndard ISO/IEC 7064:2003.

Ménbri, spònsor e registrànti

In sciâ fìn do 2013, l'ORCID a contâva de 111 òrganizaçioìn asociæ pe ciù de 460.000 registrànti^[35][36][37]. A-i 15 de novénbre do 2014, l'ORCID a l'anonçiòu a seu milionêxima registraçión^[17] e, a-i 20 de novénbre do 2020, a l'à sconpasòu i prìmmi dêxe milioìn^[18][38]. Tra i ménbri de l'òrganizaçión gh'é di institûti de riçèrca, cómme Caltech e a Cornell University, e di editoî cómme Elsevier, Springer, Wiley e Nature Publishing Group. Gh'é ascì de inpréize comerciâli, cómme Thomson Reuters, socjêtæ académiche e énti de finançiaménto^[39].

Ànche di énti che acòrdan sovençioìn, inclûzo fondaçioìn de beneficénsa cómme a Wellcome Trust, àn comensòu a inpónn-e a quélli che domàndan di finançiaménti d'indicâ 'n identificatô ORCID^[40].

Inplementaçioìn naçionâli

Inte vàrri stâti gh'é di consòrççi, che inclùddan di énti governatîvi cómme pàrtner, che travàggian a livéllo naçionâle pe inplementâ l'ORCID. Prezénpio, inte l'Itàlia, gh'é setànta universcitæ e quàttro céntri de riçèrca in colaboraçión sott'a-a conferénsa di retoî de universcitæ italiànn-e (CRUI) e de l'agençîa naçionâle de valutaçión de l'universcitæ e di institûti de riçèrca (ANVUR), inte l'ànbito de 'n progètto inandiòu da-o Cineca, 'n consòrçio no-profit ch'o raprezénta e universcitæ, i-institûti de riçèrca e o ministêro de l'instruçión^[41]. Inte l'Oustràlia, o National Health and Medical Research Council (NHMRC) e l'Australian Research Council (ARC) "incoragìscian tùtti i riçercatoî che domàndan 'n finançiaménto a-avéi 'n identificatô ORCID"^[42]. L'HAL, 'n archìvio françéize de artìcoli scentìfichi, o domànda a-i seu uténti de inserî o pròpio identificatîvo ORCID^[43].

Integraçioìn

Ségge a Wikipedia che Wikidata inclùddan pàgine con identificatoî ORCID^[44][45].

Da-o 2014, ciù che i ménbri e i spònsor, revìste, editoî e âtri servìççi àn inclûzo ò àivan za inclûzo l'ORCID inti seu flùsci de travàggio ò de bànche dæti^{[27][46][47][48][49][50]}. Tra o 2014 e o 2016 di servìççi in sciâ Ræ àn creòu di struménti p'esportâ i dæti vèrso, òpû inportâli da, l'ORCID^{[51][52][53][54][55][56][57]}.

Inte l'òtôbre do 2015, DataCite, Crossref e ORCID àn anonçiòu che-e prìmme òrganizaçioìn aviéivan agiornòu i eleménti ORCID "quànde 'n identificatô ORCID o vegnìsse trovòu inte nómmi DOI apénn-a registræ"^[58][59].

Çèrti dæti ORCID pêuan êse ricuperæ cómme RDF/XML, RDF Turtle, XML ò JSON ascì^[60][61]. L'ORCID o l'adêuvia GitHub cómme seu archìvio de còdichi^[62].