Bologna
comun de la Lombardia storega From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Remove ads
Bologna (Bulåggna in emilian bolognes; Buloagna in koiné emiliana; Bologna in italian; Bononia in latin; Bologne in frances) a l'è la citaa plussee importanta e plussee granda de l'Emilia, e capital de la region italiana de l'Emilia-Romagna, coma de la citaa metropolitana cond el nom compagn, e la se cata ind la Bassa Padana ai pee dei Monts Pennin.
 |
Quell articol qì l'è scrivud in Lombard, cond l'ortografia Scriver Lombard. |
.svg)
La g'ha 392 472 abitants, e la se spantega par 140,86 km². El so sindeg a l'è el Matteo Lepore, del Partid Democrateg, del 2021.
Remove ads
El nom
A someia qe el nom el vegna de una popolazion celtega de la zona, i Boii, de lì el nom de Bononia. El nom antig de la citaa l'era Felsina, del popol etrusc padan che a ge viveva prima dei celts. Ancamò, i abitants de Bologna se pœlen ciamar bolognes coma anca, in italian, felsinei.
Storia
Felsina etrusca
Bologna a l'è staita fondada cond el nom de Felzna dei Etrusc, una popolazion de lengua pre-indoeuropea qe la se catava ind el principi in Toscana, ma qe la s'è pœ trada anc intorna a la Padania. La data de fondazion la po vesser el 534 prima de Crist.
L'ariv dei Boii
Ind el 300 p.d.C., hinn vegnids dei celteg de lengua galla, ciamads Boii: i g'han inscambiad el nom de Felzna a’n quaicoss coma Bononia, ma a sa po vesser miga sigur perqè a g'hem domà font romane in sul nom gall de la citaa. El period celteg a l'è stad important fiss per el desvilup de qella qe, anc de pœ de la romanizazion e dei influss jermaneg, a l'è divintada la lengua emiliana.
Bononia romana
Ind el 189 p.d.C. el center a l'è stait conquistad dei Roman. In duu agn, quand qe i g'han finid de far su la nœva Via Emilia, Bononia a l'era dree a transformar-s in de una citaa de prum pian ind la Volt’Italia romana.
Ind el 88 p.d.C. Roma l'ha traita su a municipi roman, e la citaa la g'hiva ses card e vot decuman, con intra i 12 000 e i 30 000 abitants.
Cond el passar del temp, Bologna a l'era vegnuda de fœra coma la segonda citaa plussee granda d'Italia de pœ de Roma; e el Pomponi Mela l'hiva mituda insema ai cinq opulentissimae (plussee riqe) citaa d'Italia.
Debass a l’imperador Claudi, Bologna l'ha havud on gran fœg; cond el Neron la citaa a l'è staita faita su anc'mò, in del segond secol d.d.C.
Volta Etaa de Mez
Despœ d’on secol de disgrazie, Bologna l'è tornada a vesser importanta ind el 400 d.d.C. cond el vescov Petroni, qe l'ha fait su la giexa de San Steven.
A la fin de l'Imper Roman, a l'era una citaa de frontera con l'Esarcad de Romagna, qest ultem debass dei Bizantin.
Ind el 728 i hinn vegnid jo i Longobards, cond el so re Liutprand, q’el g'ha fait su el Regn Lombard. Ind el period longobard a Bologna a l'è staita faita su l'adizion longobarda, una nœva contrada arent a la giexa de San Steven, indoa, ind el 786, a g'era stait anca el Carlomagn.
Remove ads
Jeografia
Quarter
Bologna la se spartiss aministrativament in quarter, qe, cond el passar di agn, hinn staits jontads insema o cambiads de nom.
Sport
Folball
La plussee importanta squadra de folball de la citaa a l'è el Bologna Football Club 1909: con 12 titoi nazionai (7 scudets, 2 campionads de Serie B, 2 Cope Italia e 1 titol de campionad Volt’Italia), a l'è vœna di squader pussee titolade del paies.
Ballacavagn
Bologna a l'è na citaa anca famosa per la Virtus Bologna e la Fortitudo, do dei squader de ballacavagn pussee cognossude d'Italia.
Remove ads
De veder
- Bologna a l'è la citaa dei porteg dejà qe a g'è plu o manc 38 qilometer de porteg, qe i hinn isquas tuts in de la citaa vegia e medievai.
- La basilega de Sant Petroni con la so façada restada a mez, un toc in marm e l'olter toc de preda.
- I torr del Mediev che g'hinn anc'mò a enn derset, anca se una vœlta i g'eren de vesser almanc una centinera: i do pussee important hinn la torr dei Asinei e la Garisenda, faite su tra 'l 1109 e 'l 1119. I do torr hinn miga dreite ma i pend tute e do, qella dei Asinei la sbiessa de 1 meter e 23 gei, la Garisenda adritura de 3 meter e 22 gei. La Garisenda a l'è stada nomenada pœ del Dant Liger ind la so Divina Comedia (inferen, XXXI, 136-140).
- A Bologna la g'è la plussee vegia universitaa d'Europa, fondada ind el 1088.
Remove ads
Ligam de fœra
Remove ads
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads