Cesio

El cézio l'è 'n elemènt chìmich enserìt endèla tàola periòdica dei elemèncc col sìmbol Cs. El g'ha nömer atòmich 55, che völ dì che 'l nùcleo de 'n àtom de cézio el g'ha 55 prutù. El sò nòm el l'ha ciapàt de la paròla latìna "Caesius", che völ dì "celèst compagn del cél", per vìa del culùr de 'n pér de rìghe caraterìstiche del sò spétro de emisiù.

Chest artícol a l'è scricc in Lumbàrt, ortograféa orientàl unificàda.

Cesio
55 Cs                                                                                                                                                                                                                                                               xeno ← cesio → bario
Aspèt
Aspèt de l'elemènt bianch arzentat
Generalità
Nòm, sìmbol, nömer atòmich	cesio, Cs, 55
Serie	metài alcalì
Grupo, periot, bloch	1(IA), 6, s
Densità	1 879 kg/m³
Dürèsa	0,2
Configürasiù dei eletrù	Configürasiù dei eletrù
Proprietà atomiche
Peso atòmich	132,90 545 u
Ragio atòmich (calc.)	260 (298) pm
Ragio covalènt	225 pm
Configürasiù dei eletrù	[Xe]6s1
e− per leèl energétich	2, 8, 18, 18, 8, 1
Stàcc de osidasiù	1 (base gaiàrda)
Strütüra cristalìna	Cübica a còrpo centràt]]
Proprietà fìziche
Stat de la matéria	solido (a 25 °C)
Pont de füziù	301,59 K (28,44 °C)
Pont de ebulisiù	944 K (671 °C)
Volüm molàr	70,94 × 10−6 m³/mol
Entalpia vapurizasiù	67,74 kJ/mol
Calùr de füziù	2,092 kJ/mol
Tensiù de vapùr	2,5 kPa
Otre proprietà
Nömer CAS	7440-46-2
Eletronegatività	0,79 (Scala de Pauling)
Calùr specìfich	240 J/(kg•K)
Condücibilità elètrica	× 10Modell:Val/delimitnum/(m•Ω)
Condücibilità tèrmica	35,9 W/(m•K)
Energia de prìma iunizasiù	375,7 kJ/mol
En. de segónda iunizasiù	2 234,3 kJ/mol
En. de tèrsa iunizasiù	3 400 kJ/mol
Izòtop piö stàbii
iso NA TD DM DE DP 133Cs 100% Cs L'è stàbil con 78 neütrù 134Cs sintétich 2,0648 agn ε β− 196,9 329,9 134Xe 134Ba 135Cs sintétich  × 10Modell:Val/delimitnum agn β− 43,1 135Ba 137Cs sintétich 30,09 agn β− 188,4 137Ba
iso: isotopo NA: bondànsa en natüra TD: tép de smezamènt DM: modalità de decadimènt DE: energia de decadimènt in MeV DP: prodót del decadimènt

En natüra, el cézio el se prezènta sóta fùrma de en ünech izòtopo stàbil, el ¹³³Cs, ma el ghe n'ha apò a 38 instàbii, de piö de töcc i óter elemèncc föra che el francio; le màse atòmiche de chèsti izòtopi le và de 112 a 151. L'è 'n metàl mulzì, de culùr arzentàt/doràt, El fà part dei metài alcalì terùs, l'è 'n elemènt che reagés facilmènt e 'l fónt a póch de piö de la temperadüra ambiént (28,44°C).

L'è 'n espluzìf potènte semài che 'l vé 'n contàt co l'àiva, se l'è de cunsiderà tòsech. L'idròsido de cézio l'è 'na bàze 'n gran gaiàrda e la pöl coróder el védre.

L'è stat identificàt per la prìma ólta dei chìmich e fìzich todèsch Robert Bunsen e Gustav Kirchhoff endel 1860, endel'àiva mineràl de Dürkheim, en Germania.