Операција Прибој
From Wikipedia, the free encyclopedia
Операција Прибој (руски: Операция «Прибой» - „Операција „Крајбрежно сурфање“) — кодно име за советската масовна депортација од балтичките држави на 25-28 март 1949 година. Акцијата е позната и како Мартовска депортација (естонски: Märtsiküüditamine; латвиски: Marta deportācijas; руски: Мартовская депортация) од балтичките историчари. Повеќе од 90.000 Естонци, Летонци и Литванци, етикетирани како „непријатели на народот“, биле депортирани во принудните населби во негостопримливи области на Советскиот Сојуз. Над 70% од депортираните биле или жени или деца помлади од 16 години [1]
Прикажана како кампања за „декулакизација “, операцијата имала за цел да ја олесни колективизацијата и да ја елиминира основата за поддршка на вооружениот отпор на Шумските Браќа против илегалната советска окупација. Депортацијата ги исполнила своите цели: до крајот на 1949 година, 93% и 80% од фармите биле колективизирани во Латвија и Естонија. Во Литванија, напредокот бил побавен и Советите организирале уште една голема депортација позната како Операција Осен кон крајот на 1951 година. Депортациите биле за „вечност“ без можност да се вратат луѓето. За време на десталинизацијата и затоплувањето на Хрушчов, депортираните постепено биле ослободувани, а некои од нив успеале да се вратат, иако многу од нивните потомци сè уште живеат во сибирските градови и села до ден-денес.[2]
Бидејќи општата ситуација во Советскиот Сојуз била подобрена од крајот на војната, оваа масовна депортација не резултирала со толку многу жртви како претходните депортации, со пријавена стапка на смртност од помалку од 15 проценти. Поради високата стапка на смртност на депортираните во текот на првите неколку години од нивниот сибирски егзил, предизвикана од неуспехот на советските власти да обезбедат соодветни услови за живот на дестинациите, без разлика дали преку занемарување или предумисла, некои извори сметаат дека овие депортации се чин на геноцид. Врз основа на клаузулата Мартенс и принципите на Нирнбершката повелба, Европскиот суд за човекови права одлучил дека депортацијата во март претставува злосторство против човештвото.