Алие

Алие (француски: Allier; окситански: Alèir) — департман во регионот Оверњ-Рона-Алпи што се граничи со Шер на запад, Ниевр на север, Сона и Лоара и Лоара на исток, Пиј-де-Дом на југ и Крез на југозапад. Именуван е по реката Алие, во 2019 година имал население од 335.975^[2], Мулен е префектура ; Монлисон и Виши се подпрефектурите. Нејзиниот INSEE и поштенски код е 03.

Алие Allier окситански:Alèir
Француски департман
Зградата на префектурата во Мулен
Знаме Грб
Местоположба на Алие во Франција
Држава	Франција
Регион	Оверњ-Рона-Алпи
Префектура	Мулен
Потпрефектури	Монлисон Виши
Управа
• Претседател на Советот на департманот	Клод Рибуле[1] (UDI)
Површина1
• Вкупна	7.340 км2 (2,830 ми2)
Население (2019)
• Вкупно	335.975
• Ранг	69th
• Густина	46/км2 (120/ми2)
Час. појас	СЕВ (UTC+1)
• Лето (ЛСВ)	СЕЛВ (UTC+2)
Број на департманот	03
Арондисмани	3
Кантони	19
Општини	317
^1 Француски катастар на земјиште кој не ги вклучува естуарите, езерата, вештачките езера и ледниците поголеми од 1 км2.

Географија

Департманот Алие е составен од речиси целото поранешно Војводство Бурбоне. Тој е дел од регионот Оверњ-Рона-Алпи.

Главни општини

Најнаселена општина е Монлисон; префектурата Мулен е трета најнаселена. Од 2019 година, има 5 општини со повеќе од 10.000 жители:^[2]

Комуна	Население (2019)
Монлисон	34.361
Виши	24.980
Мулен	19.246
Изер	12.838
Кисе	12.474

Департманот ги вклучува и бањските градови Бурбон-л'Аршамбо, Нерис-ле-Бен и Виши.

Релјеф

Бурбонскиот бокаж го опфаќа поголемиот дел од западните и централните делови на департманот (вклучувајќи ја шумата Тронсе ), проследен со бурбонскиот солоњ на исток и североисток, планината Бурбоне (близу Виши) која е највисоката точка на Бурбоне заедно со Монтонсел (со највисок врв од 1.287 метри), и конечно на југ од департманот, Бурбоне Лимањ, кој се протега од Варен до Гана и е житница на департманот.

Хидрографија

Водотеци:

• на запад: Шер
• во центарот: Алие и нејзината притока Сиул
• на исток Лоара и нејзината притока Бебр

Клима

Преодна зона во средината на земјата, Алие е всушност слободна зона помеѓу северот и југот. Департманот е широко отворен за атлантските влијанија и ужива во блага и влажна клима во која доминираат западни ветрови што малку помага да се разликува од другите делови на Оверњ. Метеоролошките промени се совпаѓаат со разновидноста на територијата на Бурбоне, како што се: рамни региони, ниска надморска височина на Бурбоне Солоњ и големи поплавни рамнини, ридско место, просечна надморска височина од 300 до 600 метри, централниот дел на департманот и полупланинскиот јужен населени места кои се граничат со Комбрај и Форез помеѓу 700 и 1.200 метри.

Има два периода на максимални врнежи, во јуни и октомври, a минимални врнежи има во јануари и февруари со просек од 694 милиметри во Монлисон (надморска височина 207 метри), 763 mm во Мулен (245 м), 778 mm во Виши (251 м), 791 mm во Лапалис (285 м), и речиси 1.200 mm во Асизи (1.050 м). Како што е наведено, атлантските ветрови се доминантни од запад, северозапад или југозапад. Влијанието на топографијата, особено во долините на Шер и Алие, исто така придонесува за варијансата на југ и север.

Историја

Историјата на Алие одговара на Војводството Бурбон (Бурбоне) со кое ја дели речиси целата територија.

Алие е еден од првичните 83 департмани создадени за време на Француската револуција на 4 март 1790 година. Создаден е од делови на поранешните провинции Оверњ и Бурбоне.

Во 1940 година, владата на маршалот Филип Петен го избрала градот Виши за главен град. Виши, исто така, станал втора потпрефектура на департманот во 1940 година, бидејќи департманот сега се нашол поделен со линијата на разграничување помеѓу окупираните и (релативно, барем на почетокот) слободните зони на Франција.

Демографија

Карта на Алие

На 1 јануари 2017 година, населението на Алие било проценето на 337.988 жители, што претставува просечна густина од 46 жители/км². Многу области имаат густина помала од 20 жители/км².

Алие има три големи градови: Монлисон, Виши и Мулен. Остатокот од департманот вклучува неколку мали градови и села, расфрлани главно покрај реките. Селата се далеку едно од друго и тоа е генерално ретко населен департман. Меѓутоа, до крајот на 19 век, населението се зголемувало бидејќи развојот на неговите градови (индустрии во Монлисон и Мулен, бањи во Виши) се надоместувале со селскиот егзодус. Департманот тогаш надминал 420.000 жители. По загубите од Првата светска војна, населението се стабилизирало и малку пораснало во 1960-тите. Оттогаш, континуираниот рурален егзодус и особено падот на старите индустриски гранки прави населението да се намалува и старее постојано, од 386.533 жители во 1968 година на 337.988 во 2017 година.

Населението на департманот е приближно еднакво на населението на Исланд.

Население во минатото

Година	Нас.	±%
1791	267.126	—
1801	248.864	−6.8%
1806	260.046	+4.5%
1821	280.025	+7.7%
1831	298.257	+6.5%
1836	309.270	+3.7%
1841	311.361	+0.7%
1846	329.540	+5.8%
1851	336.758	+2.2%
1856	352.241	+4.6%
1861	356.432	+1.2%
1866	376.164	+5.5%
1872	390.812	+3.9%
1876	405.783	+3.8%
1881	416.759	+2.7%
1886	424.582	+1.9%
1891	424.382	−0.0%
1896	424.378	−0.0%
1901	422.024	−0.6%
1906	417.961	−1.0%
1911	406.291	−2.8%
1921	370.950	−8.7%
1926	370.562	−0.1%
1931	373.924	+0.9%
1936	368.778	−1.4%
1946	373.481	+1.3%
1954	372.689	−0.2%
1962	380.221	+2.0%
1968	386.533	+1.7%
1975	378.406	−2.1%
1982	369.580	−2.3%
1990	357.710	−3.2%
1999	344.615	−3.7%
2007	343.114	−0.4%
2012	342.911	−0.1%
2017	337.988	−1.4%
2019	333.065	−1.5%

• Арондисмани во департманот Алие
• Кантони во департманот Алие
• Општини во департманот Алие

Гастрономија и лозарство

Пате од компири (Pâté aux pommes de terre) е еден од специјалитетите на Алие, како и на соседниот регион Лимузен. Реката Алие е едно од ретките места во Јужна Европа каде слатководниот липан (Tymallus thymallus), познат на француски како ombre des rivières, се јавува во природно живеалиште.^[3] Оваа риба е многу ценета во француската гастрономија поради нејзината фина и нежна текстура и најдобро е да се јаде заедно со лесно вино.^[4]

Виното Сен Пурсен (Saint-Pourçain AOC) се произведува во Алие, а дабовото дрво од шумата Тронсе е еден од најомилените за изработка на бочви за вино.^[5]