Галактичко јато

Галактичко јато (или јато галаксии) — склоп сочинет од стотици до илјадници галаксии кои се меѓусебно сврзани под силата на гравитацијата^[1] Претставуваат најголемите гравитациски врзани структури во вселената и сè до 1980-тите се сметале за најголемите структури воопшто, пред откривањето на суперјатата.^[3] Гледани како целина, обично имаат 10¹⁴–10¹⁵ Сончеви маси. Една од нивните клучни одлики е внатрејатната средина, која се состои од загреан гас помеѓу галаксиите и температура од 2 до 15 keV, зависно од збирната маса на јатото. Помалите склопови на галаксии се нарекуваат галактички групи. Самите групи и јата можат да бидат групирани заедно, образувајќи суперјата.

Пет галаксии групирани заедно, само 600 милиони години по настанокот на вселената.^[1]

Галактичкото јато IDCS J1426, оддалечено 10 милијарди светлосни години од Земјата. Има вкупна маса колку 500 трилиони наши сонца.^[2]

Образување на галактичкото хато MRC 1138-262 (уметничка претстава).

Познати галактички јата во релативна близина се Девица, Печка, Херкул и Береникина Коса. Рамнило е главна составница на Големиот Привлекувач, кој претставува посебно голем збир од галаксии, чија маса е толку голема што влијае врз месното ширење на вселената. Позначајни јата во далечната вселена се SPT-CL J0546-5345 и SPT-CL J2106-5844, кои се најмасивните јата настаните во раниот развој на вселената. Во последните децении е утврдено дека тие се битни места на честично забрзување, откриено набљудувајќи ги нетоплинските расеани радиозрачења, како што се радиоореолите и радиоостатоците. Во многу галактички јата се среќаваат и структури како студени предници на ударни бранови, утврдени со рендгенски набљудувања од опсеваторијата „Чандра“.

Основни одлики

Галактичкото јато ги има следниве типични одлики:

• Опфаќа 100 до 1.000 галаксии, со врел гас кој оддава рендгенски зраци и колеми количества на темна материја^[4]
• Распореденоста на трите составници во јатото е приближно рамномерна.
• Вкупна маса од 10¹⁴ до 10¹⁵ Сончеви маси.
• Пречник од 2 до 10 мегапарсеци.
• Брзините на поединечните галаксии во него се движат од 800 до 1000 км/с.

Состав

Секое галактичко јато има три составни дела:

Дел	Удел во масата	Опис
Галаксии	1 %	Единствениот оптички видлив дел од јатото
Меѓугалактички гас во внатрејатната средина	9 %	Плазма меѓу галаксиите при високи температури. Оддава рендгенски зраци по пат на топлинско закочно зрачење
Темна материја	90 %	Најмасивната составница која не е видлива, туку се изведува преку гравитациските заемодејства

Забележителни јата

Јато	Белешки
Девица	Најблиското масивно галактичко јето
суперјато Ланијакеја	Јатото во чиј состав е нашата галаксија — Млечниот Пат
Рамнило	Јатото во средиштето на Големиот Привлекувач
јато Куршум	Спој од јата, каде за првпат е забележано раздвојувањето на темната од обичната материја

Поврзано

• Ејбелов каталог
• Галактичка група
• Метагалаксија
• Галактички групации и јата
• Список на Ејблови јата