Георгије Магарашевиќ

Георгије Магарашевиќ Адашевци, 10 септември 1793 – Нови Сад, 6 јануари 1830), бил српски писател, историчар, библиограф, уредник и издавач, драматург, преведувач и собирач на народни поговорки. Припаѓа на истата генерација српски писатели како Димитриј Давидовиќ, Теодор Павловиќ, Данило Медаковиќ, кои во одреден степен ја изразија својата должност кон Доситеј Обрадовиќ и Вук Караџиќ.

Биографија

Роден е на 10 септември 1793 година во српското село Адашевци во Срем, на некогашната српска воена граница, а денес е Војводина, Србија. Се школувал во Гимназијата и Богословскиот колеџ во Сремски Карловци. Заминал на Универзитетот во Пешта да студира филозофија и природни науки.^[1] Во 1813 година станал професор на Богословскиот колеџ на Сремски Карловци, а во 1817 година професор по историја, литература и филозофија на Новосадска Гимназија (Гимназија во Нови Сад).^[2]

Книжевен критичар

Во 1822 година го објавил своето прво дело под наслов Nove istroičeske pamtivostonosti života Napoleona Bonaparta. Тој бил првиот што се зафати со прашањето за книжевната историја на поконзистентен начин од локалните автори пред него. Во неговите три писма за српската литература објавени во „Српски летопис“ („Српски анали“), Магарашевиќ направи разлика помеѓу универзалната книжевна историја, книжевната историја на одредена епоха и националната книжевна историја на „татковината“.

Магарашевиќ учествувал во дебатата меѓу поборниците на народниот јазик и оние на славеносрпски јазик, а Доситеј Обрадовиќ го сметал за првиот современ српски писател, иако прифатил и некои од идеите на Вук Караџиќ за „револуција“ на народниот јазик.

Според Магарашевиќ, националната литература не може да се пишува на мртов или вештачки јазик, само на живо секојдневие, бидејќи литературата била огледало на еден народ, неговата култура, неговата писменост и неговиот карактер. Имитирањето на старите литературни модели може да биде наградувачко и просветлувачко, но не може да се совпадне со оригиналот бидејќи нема национален контекст, јазик и тема.

Основач на српскиот летопис

Магарашевиќ беше човекот со идејата што ги поттикна другите основачи на Матица Српска да го реализираат. Всушност, тој доби многу охрабрување од Лукијан Мушицки и Павел Јозеф Шафарик, директорот на Гимназијата во Нови Сад, каде што Магарашевиќ беше професор.^[3]

Матица српска започна со работа во 1824 година кога австриските власти му дозволија на Магарашевиќ да објавува литературно и научно списание со наслов Српски летопис (Српски анали). Магарашевиќ имаше мала финансиска поддршка, но набрзо најде добродетели кои ги поддржаа неговите напори и со текот на времето некако писателите и уредниците на публикацијата се развија во учено општество. Општеството успешно ги надмина притисоците од недоверливите австриски функционери, како и подоцнежните финансиски тешкотии.^[4]

Магарашевиќ беше првиот што се зафати со прашањето за книжевната историја на поконзистентен начин од кој било друг досега.^[5] Во неговите три редакции за српската книжевност објавени во српскиот летопис, Магарашевиќ направи разлика помеѓу универзалната книжевна историја, книжевната историја на одредена епоха и националната книжевна историја на „татковината“.

Смрт

Георгије Магарашевиќ починал од туберкулоза во Нови Сад на 6 јануари 1830 година. Имаше 35 години.^[2]