Голем

Голем (хебрејски: גּוֹלֶם, gōlem) — митско суштество во еврејската митологија создадено целосно од нежива материја, обично глина или кал. Во псалмите и средновековните списи, зборот „голем“ се користел како поим за аморфен, безобличен материјал.^[1]

Голем

Прашка репродукција на голем
Слични суштества	Чудовиштето на Франкенштајн, робот, автомат
Митологија	еврејска митологија
Првпат забележано	Талмуд
Земја	Чешка
Подрачје	Прага
Живеалиште	обично живее на тавани или храмови

Една од најпознатите големски легенди се сосредоточува околу Јуда Лев бен Безалел, рабин од Прага кон крајот на XVI век. Начинот на кој големите се оживуваат и управуваат се разликува во различни приказни. Според списанието „Момент“, големот е силно приспособлив симбол, способен да претставува широк распон на значења. Може да се прикаже или како жртва или како злобник, маж или жена, или понекогаш и двете истовремено. Со текот на времето, образот на големот станал значаен дел од современата популарна култура, честопати појавувајќи се во чудовишните приказни на ужасите и во фантастичните дела како вид волшебен робот.^[2]

Легенда

Големот е човекосличен лик направен од глина, создаден во еврејската легенда од праведниот рабин Лев за да го заштити еврејскиот народ. Со потекло од Прага, оваа распространета народна приказна раскажува за „голем“ направен од глина за извршување на важни задачи за еврејската заедница, вклучително и спречување на крвна клевета преку вмешување во критични мигови. Откако ќе ја заврши својата задача, големот се претвора во прав.

Според легендата, создавањето на големот му се припишува на познатиот талмудист и кабалист, рабинот Јуда бен Безалел, познат и како Махарал од Прага. Се вели дека го оживеал големот ставајќи мистичен збор наречен „шем“ или тетраграматон во неговата уста. Се верува дека големот се прераѓа на секои 33 години. Оваа приказна потекнува од почетокот на XVII век. Постојат и други верзии на митот за големите, со различни рабини од различни традиции, наводно, создавајќи големи за различни намени. На пример, во „Клучот на Соломон“ од XVI век, има упатства за создавање „камен“ голем, образуван од глина, крв и други материјали и оживеан со изразот „нека има човек“.^[3]

Во овие легенди, големот често се гледа како симбол на отпорот против општествената неправда, понекогаш оправдувајќи ги постапките на насилство во борбата против злото. Дејствата на големот честопати излегуваат надвор од управувањето на неговиот творец, отсликувајќи борба каде што вештачкото суштество му пркоси на својот создател и дејствува на начини што би биле неморални или незаконски за жива личност.^[4]