Прага

Прага (чешки: Praha) — главен и најголем град на Чешката Република и 14 по големина во Европската Унија. Се наоѓа на север од историската област Чешка на реката В’лтава, во централниот регион, кој е административен центар, но како посебна област е дел од неа. Градот е воедни и главен град на Средночешкиот крај. Toj е културен и економски центар на Чешка повеќе од 1000 години. Во Прага се наоѓаат голем дел од државните институции и голем број други организации и компании. Во Прага се наоѓаат претседателот, владата, централната власт и органите на Врховниот суд. Покрај тоа, во Прага се сместени голем број на други канцеларии и е централно место на единиците на локалната самоуправа. Исто така, таму се наоѓаат и седиштата на повеќето политички партии, седиштето на речиси сите цркви, верски и други здруженија на национално ниво во Чешка.

Прага Praha  (чешки)
Главен град Прага Hlavní město Praha
Панорама со Прашкиот замок Народниот театар Панкрац Староградски плоштад Мала Страна
Знаме Грб
Прага
Координати: 50°5′N 14°25′E
Земја	Чешка
Основан	~ 885
Управа
• Градоначалник	Зденек Хржиб (Чешка пиратска партија)
Површина[1]
• Градска	496 км2 (192 ми2)
Најг. вис.	&10000000000000399000000399 м
Најм. вис.	&10000000000000177000000177 м
Население (2015-01-01)[2]
• Градско	1.259.079
• Метро	2.156.097[3]
Час. појас	CET (UTC+1)
• Лето (ЛСВ)	CEST (UTC+2)
Пошт. бр.	100 00 – 199 00
Рег. таб.	A
NUTS	CZ01
БДП/жит. (ПКМ)	43.950 € (EY) (2014)[4]
Мреж. место	praha.eu
Статистика: statnisprava.cz

За да ја достигне сегашната форма, Прага се развивала 11 векови. Како историски град, некогаш беше место на чешки кралеви и цареви, на германски и римски цареви. Исто така Прага беше и главен град на Чехословачка. Во моментов има површина од 496 км² на која има 1,3 милиони жители. Во 2004 година (влезот во Европската Унија) биле одбројани приближно 2 милиони жители. Прага е економски развиена и богата област со исклучително висок стандард на живеење, и со тоа се издвојува не само надвор од чешките туку и од европските стандарди. Според статичките податоци на Евростат е шестиот најбогат регион во Европа. ХДП по жител изнесува 172% додека во просекот на ЕУ, ХДП по жител изнесува 80%.

Прага се смета за еден од најубавите градови во Европа. Историскиот центар на градот со уникатна панорама на Прашкиот замок (Прашки град), најголемиот замочен комплекс во светот, кој е наследство од УНЕСКО. Историскиот центар на градот како и многуте атракции го прават привлечен градот за многу туристи. Од сите земји на светот, во 2007 година, Прага ја посетиле 4.009.000 туристи, што го прави еден од најпосетените градови во Европа. Во 2006 година се наоѓа на 8-то место на најпосетените градови во Европа. Потоа во 2007 година на 7 место. И во истата година се наоѓа на 19 ранг на најпосетени градови во светот.

Потекло на името

Официјалното име на Прага е дадено во 1920 г., а потекнува уште од 1784 г. Името на градот е изведено од зборот „праг“. Историчарите велат дека тука реката имала праг, кој се наоѓа некаде на местото каде што е Карловиот мост.

Историја

Потекло

Во 6 век, на територијата на Прага се доселиле Словените. Важно културно место е реката В’лтава, како и градбите што биле изградени од принцот Боривој кон крајот на втората половина од 9 век. Синот на кралот Боривој, Спитихнев, во почетокот на 10 век израдил кружна платформа околу палатата и така биле поставени темелите на денешниот Прашки замок. Тогаш, Прага станала центар на државата.

Среден век

Катедралата „Св. Вид“ во Прага била изградена во 1344

Во почетокот од 12 век, Прага доживеала напредок. „Има Евреи кои таму живееат, има многу сребро и злато, таму живеат најбогатите луѓе, постои и развиен пазар...“ – напишал еден жител од Прага. Трговецот Ибрахим Ибн Јаков во 10 век ја опишал Прага како „градот на камен“. Приливот на занаетчии и трговци се зголемил особено за владеењето на Карло IV. Прага стана империјална резиденција на царот, а просторот што ги зафаќа ѕидините на градот Прага бил исполнет со убави куќи, голем пазар, цркви и манастири. Според големината и раскошот, Прага станала соперник на најпознатите градови во тоа време, како: Рим, Фиренца, Париз и др.

Обединување на градот

Првиот обид за обединување на Стариот и Новиот град бил во 1518 год. Во 1523 год, кралот Луј го потврдил обединетиот градски совет, а конечното обединување на градот Прага завршило во 1784 год., за време на владеењето на Јозеф II. Потоа биле формирани Стариот и Новиот град, како и прашкиот замок. На крајот од 19 век, Прага брзо се индустријализирала.

Прага во Втората светска војна

Од 15 март 1939 год., Прага била главен град на протекторатот Чешка и Моравија. Културниот живот бил осакатен, а универзитетите биле затворени. На 5 мај 1945 год. избувнува востание, но за време на војната воените штети биле мали, а посериозна била штетата што направена од американското бомбардирање.

Прага по војната

Во 1945 година, со помош на Црвената армија, Прага била ослободена и таа станала повторно престолнина на Чехословачка, но овој пат таа била комунистички организирана, под дејство на Советскиот Сојуз. Во 1967 година настапила т.н. Прашка пролет, која се страмила да воведе повеќе демократија и права за граѓаните и делумна децентрализација на економијата. Меѓу реформите кои биле спроведени биле: поголемата слобода на медиумите, слобода на говорот, и слободно движење и патување. Следната година, државата била окупирана од страна на СССР и нејзините сојузници, кои го задушиле тоа движење. По паѓањето на Берлинскиот ѕид во 1989 година, Чехословачка била демократизирана. По распаѓањето на Чехословачка во 1993 година, Прага останала престолнина на Чешка република.

Демографија

Прага е 14. најголем град во ЕУ. На секои 10 години, населението се зголемувало во просек за 57 200 жители. Се проценува дека во Прага живеат привремено околу 50 000 Словаци, 50 000 Украинци, 20 000 луѓе од поранешниот СССР, 10 000 луѓе од поранешна Југославија и 15 000 Виетнамци. Во градот има неколку ромски заедници, особено во Либен. Процентот на ромската популација е помал од националниот просек.

Географија

Поголемиот дел од градот лежи по долината на реката В’лтава, додека останатиот дел на други девет нејзини притоки. Од нејзината лева страна се влеваат пет а од нејзината десна четири притоки. Делот на реката В’лтава, кој минува низ Прага е долг 30 километри.

Најниска точка е кај В’лтава Сухдол 177м. Највисокиот рид е на Телечек Собин.

Клима

Климатски податоци за Prague
Месец	Јан	Фев	Мар	Апр	Мај	Јун	Јул	Авг	Сеп	Окт	Ное	Дек	Годишно
Прос. висока °C (°F)	1.0 (33.8)	3.2 (37.8)	8.5 (47.3)	14.2 (57.6)	18.7 (65.7)	22.0 (71.6)	24.7 (76.5)	24.5 (76.1)	20.0 (68)	13.6 (56.5)	6.9 (44.4)	2.6 (36.7)	13.33 (56)
Прос. ниска °C (°F)	−4.6 (23.7)	−3.8 (25.2)	−0.5 (31.1)	3.1 (37.6)	8.4 (47.1)	11.2 (52.2)	13.5 (56.3)	13.3 (55.9)	9.5 (49.1)	5.1 (41.2)	0.9 (33.6)	−2.1 (28.2)	4.5 (40.1)
Прос. врнежи мм (ин)	23.5 (0.925)	22.6 (0.89)	28.1 (1.106)	38.2 (1.504)	77.2 (3.039)	72.7 (2.862)	66.2 (2.606)	69.6 (2.74)	40.0 (1.575)	30.5 (1.201)	31.9 (1.256)	25.3 (0.996)	525.8 (20.7)
Прос. бр. врнежливи денови	7	6	6	7	10	10	9	9	7	6	7	7	91
Сред. бр. сончеви часови месечно	49.6	73.5	124.0	168.0	213.9	219.0	226.3	210.8	162.0	120.9	54.0	46.5	1.668,5
Извор бр. 1: World Meteorological Organisation (UN)[5]
Извор бр. 2: Hong Kong Observatory (sun only).[6]

Климата во прага е топла дури и на некои места достига до 50С. Просечни врнежи во 1961-1990диле 526.6мм од кои највеќе врнело во мај 78мм а најмалку во јануари 23мм. За годините меѓу 2000-2007 имаше годишно 160 дена врнежливи. Годишно има околку 60 дена со снег, најголем во јануари, каде што просечна висина од 5цм снег. Во просек годишно има 1600 часа сонце. Повеќето се во јуни 230 а минимум во декември 38.

Просечна годишна температура изнесува околу 8,5С. Најстуден месец е јануари со просечна дневна температура од 1С-3С, а најтопол е јули со просечна дневна температура од 24С. Релативна влажност на воздухот е помеѓу 65-90%.

Население

Година	1378	1500	1610	1798	1880	1930	1961	1980	1995	2005	2019
Население	40,000	30,000	60,000	79,000	350,000	950,000	1,130,000	1,190,000	1,210,000	1,180,000	1,309,182[7]

Foreign residents in the city (2018)[8]
Националност	Население
Украина	56,984
Словачка	37,549
Русија	26,005
Виетнам	14,154
САД	6,648
Останати држави/територии Бугарија 5,571 Кина без Хонгконг и Макао 5,460 Обединетото Кралство 4,559 Германија 4,472 Романија 4,460 Казахстан 4,082 Полска 3,909 Италија 3,036 Франција 3,098 Унгарија 2,771 Белорусија 2,710 Индија 2,358 Молдавија 1,856 Србија 1,844 Узбекистан 1,773 Турција 1,466 Јужна Кореја 1,357 Босна и Херцеговина 1,146 Јапонија 1,094 Македонија 1,021

Стопанство

Брутниот приход по жител во Прага е дупло повисок отколку оној на цела држава, и изнесува 32,358 € (2002). Стапката на невработеност во Прага е 3,4% или околу 20.000 жители.

Култура

Прага е култура престолнина на Чешка, европски град од 2000г. Има десетици музеи, галерии, театри, кина и разни културни институции. Градкото собрание троши повеќе од стотици милиони годишно само за културата. Благодарение на својата богата културна историја е еден од најпосатените градови во светот. За време на Втората светска војана претрпела низа оштетувања. Во Прага има вкупно 37 национални споменици.

Објекти

Објекти за образование и култура

• Каролинум
• Народен театар
• Национален музеј
• Квартал
• Рудолфинум

Цркви и параклиси

• Во Прашкиот замок
• Катедрала „Св. Вид“
• Базилика „Св. Ѓорѓи“
• Параклис Св. Крст
• Црквата на Сите Светии
• Црвата на Пресвета Богородица
• Црквата Св. Никола
• Витлеем капела
• Црквата Св. Петар и Павле
• На ротонда на Св. Мартин

Манастири

• Страхов
• Емаус
• Св. Агнес
• Манастирот на Аугустин канони

Дворци

• Кински
• Черинин
• Валенштејнов

Други градби

• Карловиот мост
• Таун Хел
• Општинска куќа

Спорт

Збратимени градови

Атина, Грција Пекинг, Кина Берлин, Германија[9] Бирмингем, Англија Братислава, Словачка[10] Брисел, Белгија Будимпешта, Унгарија Чикаго, САД[11] Копенхаген, Данска Франкфурт, Германија[12] Хамбург, Германија Хелсинки, Финска

Ерусалим, Израел Кјото, Јапонија Лече, Италија Лисабон, Португалија Москва, Русија Ним, Франција Нирнберг, Германија Париз, Франција[13] Финикс, САД Прешов, Словачка Рига, Латвиа Рим, Италија

Ротердам, Холандија Рош Хајин, Израел Санкт Петербург, Русија Сеул, Јужна Кореја Шангај, Кина Стокхолм, Шведска Тајпеј, Тајван Терамо, Италија Тирана, Албанија Варшава, Полска Виена, Австрија Вилнус, Литванија

Прага како тема во уметноста и во популарната култура

• „Моцарт во Прага“ — збирка поезија на чешкиот поет Јарослав Сајферт од 1951 година.^[14]
• „Прага“ — збирка поезија на Јарослав Сајферт од 1958 година.^[14]
• „Стихови за Прага“ — збирка поезија на Јарослав Сајферт од 1962 година.^[14]
• „На староградскиот плоштад“ (чешки: Na staroměstském náměstí) — песна на Јарослав Сајферт.^[15]
• „На Прага“ (чешки: Praze) — песна на Јарослав Сајферт.^[16]
• „Прашките гробишта“ — роман на италијанскиот писател Умберто Еко.^[17]

Галерија

• 
  Панорама на Прага
• 
  Панорама на Прага
• 
  Панорама на Прага
• 
  Поглед на стариот дел на Прага
• 
  Поглед на стариот дел на Прага
• 
  Поглед на стариот дел на Прага
• 
  Поглед кон стариот дел на Прага
• 
  Мотив од Прага
• 
  Мотив од Прага
• 
  Поглед на реката В’лтава
• 
  В’лтава со Карловиот мост
• 
  В’лтава со Карловиот мост
• 
  Јирасековиот мост на В’лтава
• 
  Манесовиот мост (1916 год.) на В’лтава
• 
  Мостот на легиите (1899-1901 год.) на В’лтава
• 
  Староградскиот плоштад
• 
  Карловиот мост од 14 век
• 
  Катедралата св. Вит
• 
  Барокната црква Св. Никола во Мала Страна
• 
  Старо-новата синагога во Прага
• 
  Париска улица
• 
  Народниот театар во Прага
• 
  Новата зграда на Народниот театар
• 
  Театарот на задужбината (Stavovskeho divadlo)
• 
  Зградата на филхармонијата
• 
  Градската опера
• 
  Народниот музеј
• 
  Народниот музеј (детаљ)
• 
  Детскиот музеј во Прага
• 
  Зградата на Правниот факултет
• 
  Црквата „Свети Јиржи“
• 
  Црквата „Свети Лудмил“
• 
  Црквата „Свети Микулаш“
• 
  Црквата „Мајката божја пред Тин“
• 
  Црквата „Свети Вацлав“
• 
  Црквата „Свети Кирил и Методиј“
• 
  Катедралата „Свети Вит“ (детаљ)
• 
  Катедралата „Свети Вит“ (детаљ)
• 
  Бистата на Винстон Черчил во Прага
• 
  Споменикот на Антонин Дворжак во Прага
• 
  Споменикот на Јан Жижка
• 
  Влезот на Главната железничка станица во Прага
• 
  Саемот во Прага
• 
  Зоолошката градина во Прага
• 
  Зградата на банката Чешка спорителна
• 
  Хотелот „Fairmont Golden“ во Прага
• 
  Хотелот „President“ во Прага
• 
  Гранд хотел Европа (Grand Hotel Europa)
• 
  Продавницата на Прада во Прага
• 
  Продавницата на Ролекс во Прага