Ирокези

Ирокези (од француски: Iroquois) — група од индијански племиња, кои ја населуваат североисточна Америка (областа на Големите Езера), кои се обединети во т.н. „Ирокезка конфедерација“, наречена и уште „Петте народи“, „Шесте народи“, „Народот од Долгиот дом“, „Лига на ирокезите“ и др. Тие самите се нарекуваат „Ходиношони“ (Haudenosaunee) и буквално може да се преведе како Народот од Долгиот дом. првостепено Лигата на ирокезите е изградена од пет народи: Мохавк (Mohawk), Онајди (Oneida), Онондага (Onondaga), Кајуга (Cayuga) и Сенека (Seneca). Подоцна (1721 г.) кон неа се вклучува шестиот народ: Тускарора (Tuscarora).

Ирокези
Haudenosaunee

Вкупен број
околу 125.000 (80.000 во САД, 45.000 во Канада)
Подрачја со значајно население
Јазици
мохавски јазик, онајдски јазик, онондагаски јазик, кајугаски јазик, сенечки јазик, тускарорски јазик, англиски јазик, француски јазик
Вероисповед
Религија Лонгхаус; христијанство

Јазик

Во рамките на Шестте народи се говорат следните ирокески јазици:

• мохавкски (2500 луѓе) граматика и мисли Архивирано на 13 јуни 2008 г.
• онондагаски (300 луѓе) поговорки
• кајуга (300 луѓе) граматика и мисли Архивирано на 14 мај 2008 г.
• сенека (100 луѓе) граматика и мисли Архивирано на 18 април 2007 г.
• онондага (80 луѓе) граматика и мисли Архивирано на 10 април 2007 г.
• тускарора (помалку од 5 луѓе) граматика и мисли Архивирано на 11 јануари 2008 г.
• минго (помалку од 5 луѓе) граматика и мисли

Податоците се од 2003 година, Mingo Language Архивирано на 21 октомври 2013 г.

Распределба на ирокеските јазици пред колонизацијата

Ирокеските јазици спаѓаат во ирокеското јазично семејство.

Личности

Црвената Јакна

• Миротворецот (Skennenrahawi, англиски The Great Peacemaker) — пророк и легендарен основач на Ирокеската лига;
• Хајауата (Ayenwatha, англиски Hiawatha) — легендарен основач на Ирокеската лига;
• Тадодахо или Атотархо (зависно од диалектот: Tadodaho, Atotarho. Во превод: Змии во косите) — врач и легендарен основач на Ирокеската лига;
• Црвената Јакна (Segoyewatha, англиски Red Jacket) — водач;
• Крал Хендрик Тијанога (Theyanoguin - во превод Западната врата е отворена, англиски King Hendrick) — водач;
• Џозеф Брант Тајенданеге (Joseph Brant Thayendanagea) — воен водач;
• Садечката пченка (Kaintwakon, англики. Cornplanter);
• Прекрасното езеро (Ganioda'yo, англиски Handsome Lake) — пророк;
• Ели Паркер (Ely S. Parker) — политичар;
• Артур К. Паркер (Arthur C. Parker) — антрополог;
• Леон Шенандоа (Leon Shenandoah) — политичар и Тадодахо;
• Орен Лајнс (Oren Lyons) — политичар;
• Џон Фаден Гахонуес (Kahonwes, John Fadden) — сликар;
• Воник Хорн-Милер (Waneek Horn-Miller);
• Роби Робертсон (Robby Robertson) — пејач;
• Џоан Шенандоа (Joanne Shenandoah) — пејачка.

Без ирокеско потекло, но поврзани со ирокезите:

• Луис Хенри Морган - американски антрополог
• Франк Г. Спек - американски антрополог
• Вилијам Н. Фентон - американски антрополог
• Џејмс Фенимор Купер - американски писател

Литература

• The Great Law of Peace Архивирано на 3 јули 2012 г. New World Roots of American Democracy, by David Yarrow
• Iroquois Stories Архивирано на 6 април 2007 г.
• Краток преглед на ирокезката историја
• Great Law of Peace and the US Constitution Архивирано на 25 април 2007 г.
• Iroquois Languages Архивирано на 21 октомври 2013 г.
• White Roots of Peace: The Iroquois Book of Life by Paul Wallace
• Iroquois Confederacy