Коронавирус

Коронавируси (латински: Orthocoronavirinae, Coronavirinae) — група вируси што предизвикуваат болести кај цицачите и птиците. Кај луѓето, вирусите предизвикуваат дишни инфекции што типично се лесни, вклучувајќи обична настинка, но поретко и SARS, MERS и COVID19 (чиј SARS-CoV-2 вирус предизвикал глобална пандемија) коишто може да бидат смртоносни. Кај крави и свињи може да предизвикаат пролив, додека кај живината може да предизвикаат горнодишна болест. Не постојат вакцини или антивирусни лекови кои се одобрени за превенција или третман.^[4]

Orthocoronavirinae
SARS-CoV-2 virion
Научна класификација
Колено:	incertae sedis
Ред:	Nidovirales
Семејство:	Coronaviridae
Потсемејство:	Orthocoronavirinae
Родови[1]
Alphacoronavirus Betacoronavirus Gammacoronavirus Deltacoronavirus
Синоними
Coronavirinae[2][3]

Коронавирусите се вируси од потсемејството Orthocoronavirinae, семејство Coronaviridae и род Nidovirales.^[5][6] Тие се создадени во еден синџир, со позитивно насочен РНК-геном и спирално симетричен нуклеокапсид. Големината на геномот е измеѓу 26 и 32 килобази — најголема кај некој РНК-вирус. Коронавирусите биле откриени во 1960-тите години.^[7]

Името „коронавирус“ доаѓа од латинскиот збор corona, што значи „круна“, и што се однесува на карактеристичниот изглед на честичките на вирусот.

Еволуција

Најблизок древен заеднички претходник (НДЗП) на сите коронавируси се наоѓа 8000 години п.н.е.^[8] НДЗП линијата Алфакоронавирус се наоѓа 2400 п.н.е, Бетакоронавирусната линија на 3300 п.н.е, Гамакоронавирусната линија на 2800 п.н.е, и Делтакоронавирусната линија на околу 3000 п.н.е.^[9] Коронавирусот од лилјаците и SARS-CoV се разминале во 1986 година.^[10]

Човечки коронавируси

Инфекциски^{[мртва врска]} циклус на коронавирус

Познати се повеќе човечки коронавируси:

1. Човечки коронавирус 229E (HCoV-229E)
2. Човечки коронавирус OC43 (HCoV-OC43)
3. SARS-CoV
4. Човечки коронавирус NL63 (HCoV-NL63, коронавирус Њу Хејвен)
5. Човечки коронавирус HKU1
6. MERS-CoV
7. SARS-CoV-2

Коронавирусите HCoV-229E, NL63, OC43 i HKU1 константно циркулираат меѓу човечката популација и предизвикуваат дишни инфекции кај возрасните и децата ширум светот.^[11]

Епидемии

Досега имало избивање на неколку епидемии од коронавирусот кој имале релативно висока стапка на смртност:

Епидемија	Тип на вирус	Смрт
Епидемија на SARS во 2003	SARS-CoV	774[12]
Епидемија на MERS на Блискиот Исток во 2012	MERS	преку 400[13]
Епидемија на MERS во Јужна Кореја во 2015	MERS	36[14]
Епидемија на MERS во 2018	MERS	41[15]
Епидемија на COVID19 во 2019-2021	SARS-CoV-2	над 1,50 милиони смртни случаи.

Избивање на епидемија од новиот коронавирус

Главна статија: COVID-19

Симптоми на новиот коронавирус

Избивање на епидемијата од новиот коронавирус се случило на почетокот на декември 2019 во Вухан, главниот град на покраината Хубеј во Кина.^[16] Светската здравствена организација на новиот вирус му го дала привременото име 2019-nCoV^[17] и прогласила вондредна состојба на глобално ниво во врска со ширењето на новиот коронавирус. Новиот вирус подоцна го добил своето официјално име SARS-CoV-2.^[18] Потоа, започнала епидемија која зафатила и други делови на Кина, а биле утврдени и случаи надвор од Кина, во неколку земји од Азија, но и во Австралија, Европа и Северна Америка. Првите случај во Европа биле потврдени во Франција на 24 јануари 2020 година.^[19] Најголема епидемија од вирусот во Европа, се појавила во Италија каде до денес биле заразени повеќе од 9000 луѓе, а починале 463.^[20]

Статии и книги поврзани со коронавирус

• Alwan A, Mahjour J, Memish ZA (2013). „Novel coronavirus infection: time to stay ahead of the curve“. Eastern Mediterranean Health Journal. 19 Suppl 1: S3–4. doi:10.26719/2013.19.supp1.S3. PMID 23888787. Архивирано од изворникот на 2020-03-24. Посетено на 2020-03-09.
• Laude H, Rasschaert D, Delmas B, Godet M, Gelfi J, Charley B (juni 1990). „Molecular biology of transmissible gastroenteritis virus“. Veterinary Microbiology. 23 (1–4): 147–54. doi:10.1016/0378-1135(90)90144-K. PMID 2169670. Проверете ги датумските вредности во: |date= (help)
• Sola I, Alonso S, Zúñiga S, Balasch M, Plana-Durán J, Enjuanes L (April 2003). „Engineering the transmissible gastroenteritis virus genome as an expression vector inducing lactogenic immunity“. Journal of Virology. 77 (7): 4357–69. doi:10.1128/JVI.77 јули 4357-4369.2003 Проверете ја вредноста |doi= (help). PMC 150661. PMID 12634392.
• Tajima M (1970). „Morphology of transmissible gastroenteritis virus of pigs. A possible member of coronaviruses. Brief report“. Archiv für die Gesamte Virusforschung. 29 (1): 105–8. doi:10.1007/BF01253886. PMID 4195092.