Праотци

Праотци (грчки: προπατέρες, προπατως) во христијанството — назив за предците на Исус Христос по плот.^[1]

Библиска илустрација од 1897 г. на Авраам, Сара и Агара

Во праотците спаѓаат старозаветните патријарси (πατριάρχης — „родоначалник, праотец“), кои се сметаат за родоначалници на еврејскиот народ и на човештвото во целина. Црквата ги почитува десетте допотопни патријарси, кои, според Библијата, биле образец на благочестие и чувари на ветувањето уште пред да им биде даден Законот на Евреите, и се одликувале со исклучителна долговечност. Сѐ до Јаков и Јосиф, со чија смрт завршила патријархалната епоха на библиската историја, на патријарсите им било својствено непосредно општење со Бога.

Како предци на Исус Христос, праотците се вклучени во историјата на спасението што ја разгледува христијанската сотериологија и во историјата на движењето на човештвото кон Царството Небесно.^[2]

Во поширока смисла, под праотци во православието се подразбираат сите старозаветни светци, почитувани како извршители на волјата Божја во светата историја пред новозаветната епоха. Притоа, светите предци на Христос што влегуваат во Неговото родословие се нарекуваат „свети отци“.^[3]

Честопати, како „праотци“ се именуваат само тројцата патријарси — прародители на еврејскиот народ: Авраам, Исак и Јаков. Ним им соодветствуваат четирите прамајки — Сара, Ревека, Рахила и Лија.^[4] Во јудејската традиција, токму Авраам, Исак и Јаков се именуваат и како „патријарси“ и како „отци“ (праотци) (שְׁלֹשֶׁת הָאָבוֹת — „три праотци“).

Православната црква им посветува Недела на светите праотци и Недела на светите отци на старозаветните свети предци на Исус Христос, пред празнувањето на Рождеството Христово.

Почитување

Историја

Почитувањето на старозаветните праотци во Христијанската црква е посведочено најмалку од втората половина на IV век. Се претпоставува дека тоа води потекло од практиката на јудеохристијанските заедници од раното христијанство и се поврзува првенствено со Ерусалимската црква.

Старозаветните светци се спомнуваат во чинот на Литургијата, во молитвата за застапништво пред причестувањето: „...да најдеме милост и благодат со сите светци, што од век Ти благоугодиле: праотци, отци, патријарси, пророци...“ (Литургија на Свети Василиј Велики). Таквото спомнување се појавува уште кај Свети Кирил Ерусалимски (починат во 386 г.), кој пишувал: „Потоа ги спомнуваме претходно упокоените Патријарси, Пророци, Апостоли, Маченици, за Господ да ја прими оваа жртва по нивните молитви и нивното застапништво“.

Недела на светите праотци

Во спомен на старозаветните светци и предци на Исус Христос, Православната црква ги посветува Неделата на светите праотци и Неделата на светите отци — денови на спомен со подвижен датум.

Во овој случај, зборот „недела“ се подразбира како богослужбен термин што означува „воскресение“ (недела како ден). Неделата на светите праотци се одбележува во претпоследната недела пред Рождеството Христово и се паѓа во периодот од 24 декември (11 според јулијанскиот календар) до 30 декември (17 според јулијанскиот календар).

Во Неделата на светите праотци и во Неделата на светите отци, Православната црква се сеќава на сите старозаветни патријарси, од Адам до Свети Јосиф, и на сите старозаветни праведници што се оправдале со вера во Месијата што доаѓа. Во црковните песнопенија тие се набројуваат по име.

Покрај Неделата на светите праотци, праотците се спомнуваат и во стихири во Неделата на светите отци.