Ставрикиј

Ставрикиј (грчки: Σταυράκιος; п. 11 јануари 812 ) — византиски бил цар од 26 јули до 2 октомври 811 година, го наследил неговиот татко, Никифор I, кој загинал во Битката кај Плиска. Неговото владеење било кусо и прекинато поради сериозната рана здобиена во истата битка и бил приморан да се повлече во манастир на неговиот шура, Михаил I Рангаве, каде умрел набрзо потоа.

Оваа статија се однесува на византискиот цар. За евнухот министер на царицата Ирена, погл. Ставрикиј (евнух).

Ставрикиј
Цар на Византија
Ставрикиј (десно) на монета издадена од неговиот татко Никифор I (лево)
На престол	26 јули 811 — 2 октомври 811
Претходник	Никифор I
Наследник	Михаил I
Починал(а)	11 јануари 812
Придружник	Теофано
Татко	Никифор I

Живот

Синот на царот Никифор I, Ставрикиј бил крунисан како негов помошник во декември 803 година.^[1] Хроничарот Теофан Исповедникот изјавил дека тој бил целосно неспремен да стане негов помошник^[2] и тврдел дека Ставрикиј бил виновен за силување,^[1] тврдење можеби под влијание на неговата омраза кон Никифор I.^[3] На 20 декември 807 година, Атињанката Теофано, роднина на симнатата царица Ирена,^[4] била избрана од Никифор за жена на Ставрикиј од друштво на млади девојки, собрани од целото Царство. Двајцата се венчале истиот ден.^[5] Во текот на владеењето на татко му имал команда со елитната единица Хиканатои.^[6]

Ставрикиј учествувал во експедицијата на татко му против Крум од Бугарија во 811 година^[7] и одвај се спасил од ужасната Битка кај Плиска, каде неговиот татко бил убиен.^[8] Меѓутоа, Ставрикиј бил парализиран од повредата со меч близу неговиот врат,^[9] и бил спасен од царски стражар кој го спасил од битката и го донел во Адријанопол.^[10] Бегајќи со него бил и неговиот шура, Михаил Рангаве, командантот Стефан и магистрантот Теоктистос.^[11] Собрани околу кревето на Ставрикиј, тие расправале за наследството. Поради непознатата состојба, бил забрзано прогласен за цар од Стефан, кој ја имал поддршката на војската.^[12] Ова било првпат цар на Источното Царство да биде крунисан надвор од Цариград.

Меѓутоа во исто време, Теоктистос го притискал Михаил Рангаве да го преземе царскиот престол за себе — поради повредите на Ставрикиј и поради тоа што бил зет на Никифор, Теоктистос верувал дека тој бил најдобар избор за справување со бугарската закана. Меѓутоа, Михаил продолжил да го поддржува неговиот шура.^[13] Во меѓувреме, за да го обезбеди своето продолжение на престолот, Ставрикиј се појавил пред остатокот на царската војска во Адријанопол и имал некои критики кон сега починатиот негов татко, што наишло на нивна поддршка.^[11] Ставрикиј бил набрзо пренесен со носилка од Адријанопол во Цариград.

Поради раната, парализата на нозете и постојаната болка, набрзо се увидело дека Ставрикиј нема да може да ја извршува власта.^[14] Како што се влошувала неговата состојба, дворот бил поделен помеѓу фракциите на неговата жена Теофано и неговата сестра Прокопија, која се надевала дека нејзиниот маж, Михаил Рангаве, ќе биде избран како наследник на царот.^[15] Бидејќи немал негови деца за да го наследат, набрзо станало познато дека Ставрикиј сака да ја назначи Теофано како негов наследник.^[16] Под влијание на жена му, започнал да ги запира командантот Стефан и магистрантот Теоктистос^[13] и да ја префрли моќта, се обидел да го ослепи Михаил на 1 октомври 811 година. Ова дело било поттикнато од дејствата на Стефан.^[17] Имало и популарно озборување дека Ставрикиј планирал да го укина Царството и да ја основа како република.^[18] Поддржувачите на Михаил, кои сега ги вклучувале Стефан и Теоктистос, како и патријархот Никифор I, кој бил запознаен со плановите на Ставрикиј да го предаде престолот на Теофано,^[19] го приморале царот да абдицира на 2 октомври.^[20] Пред да биде испратен од дворецот бил посетен од неговата сестра Прокопија, шурата Михаил и патријархот, сите ги оправдувале неговите дејства со фактот за тешките повреди, додека Ставрикиј ги прекорил сите, особено патријархот.^[21]

Ставрикиј се повлекол во манастир^[22] каде починал од раните на 11 јануари 812 година.^[23] Михаил Рангаве станал цар како Михаил I.^[24]

Извори

Основни извори

• Теофан Исповедник, Chronographia.

Споредни извори

• Warren Treadgold, A History of the Byzantine State and Society (Stanford University Press, 1997) ISBN 0-8047-2630-2
• Whittow, Mark, The Making of Byzantium, 600-1025 (University of California Press, 1996) ISBN 0-520-20497-2
• Kazhdan, Alexander, уред. (1991), Oxford Dictionary of Byzantium, Oxford University Press, ISBN 978-0-19-504652-6
• Norwich, John Julius (1993), Byzantium: The Apogee, Penguin, ISBN 0-14-011448-3
• Vasiliev, A. A., History of the Byzantine Empire, 1952
• Bury, J. B., A History of the Eastern Roman Empire, from the Fall of Irene to the Accession of Basil I, 1912
• George Finlay, History of the Byzantine Empire from 716 – 1057, William Blackwood & Sons, 1853
•  Оваа статија вклучува текст од објавено дело кое сега е јавна сопственост: Chisholm, Hugh, уред. (1911). Encyclopædia Britannica (11. изд.). Cambridge University Press. Отсутно или празно |title= (help)