Тора

Тора (староеврејски: תּוֹרָה, дословно — „закон“) — главната света книга во јудаизмот, која е дел од Еврејската библија (Танахот). Во поширока смисла, Тората е целокупниот еврејски традиционален закон — од Библијата до најновите халахички новововедувања.^[1]

Свиток на Тората на еврејски јазик

Традиционално, зборовите на Тората се напишани на свиток на староеврејски јазик. Дел од Тората се чита јавно најмалку еднаш на секои три дена на собирите на заедницата. Јавното читање на Тората е една од основите на еврејскиот општествен живот.

Првата поделба на Танахот на три дела (Тора, Невиим, Ктувим) е направена во трактатот „Соферим“, кој потекнува од VIII век. Последователно, од акронимот на трите дела (Т, Н, Х) произлегол денес вообичаениот назив за збирката еврејски свети текстови (Танах).

Исто така, постои и усна Тора, која служи како дополнување на пишаната Тора, претставувајќи нејзино толкување, како и самарјанска Тора.

Определби на терминот

• Тора се нарекува и Петокнижјето Мојсеево (старогрчки: πεντάτευχος) или Книгите Мојсееви.
• Во Петокнижјето, со Тора се нарекува целокупниот збир на закони и одредби што се однесуваат на еден или друг предмет, на пример, „законот [буквално Тора] за сепаленица“ (Левит 6:7), „законот [Тора] за жртвата за вина“ (Левит 7:1) и други.
• Понекогаш со Тора се нарекува целиот Танах.
• Понатамошното проширување на значењето се случило со разликувањето на Пишаниот Закон од Усниот Закон: множината торот (тори), која се среќава во Петокнижјето, била протолкувана како поврзана со овие две области на Божественото откровение, за кои традиционално се смета дека му биле дадени на Мојсеј на Синајската Гора.
• Во најширока смисла, со Тора се нарекува целата збирка на еврејскиот традиционален закон.
• Зборот „тора“ на современиот хебрејски јазик означува филозофски, научен и сличен систем (на пример, торат Кант — теорија, учење, филозофија на Кант; торат ха-јахасут — теорија на релативноста).

Потекло на Тората

Според традиционалното сфаќање на светот, Тората настанала како последица на Синајското откровение, за време на кое на Мојсеј му било објавено еврејското законодавство.^[2]

Меѓутоа, меѓу толкувачите на Талмудот одамна постои мислење дека авторството на последните стихови од Тората во Второзаконието (Втор. 34:5–12), кои известуваат за смртта и погребот на Мојсеј, му припаѓа на Исус Навин.

Мајмонид во својата формулација на симболот на верата подвлекол:^[3]

„

Верувам со целосна вера дека целата Тора, која сега се наоѓа во наши раце, е [Тората] дадена на нашиот учител Моше (нека почива во мир). Верувам со целосна вера дека оваа Тора нема да биде заменета и дека нема да има друга Тора од Творецот (благословено да е Неговото Име).

“

Според неговото мислење, кое го одразува официјалниот став на јудаизмот, овие две точки се едни од најважните во светогледот на еден Евреин.

Коментари за Тората

Поради тоа што текстот на Тората, како и нејзиното вистинско значење, е доста тежок за разбирање (вклучително и за оние што ја проучуваат), со векови мудреците се обидувале да ги коментираат нејзините одделни одредби за останатите луѓе.

Некои коментатори, како на пример Раши, подготвиле коментари практично за секоја реченица од пишаната Тора. Дополнително, според традицијата, Мојсеј на Синајската Гора заедно со пишаната Тора ја добил и усната Тора, која ја открива подлабоката, скриена смисла, ја дополнува пишаната и објаснува што во неа е недокажано.

Усната Тора се пренесувала само како усно предание, од колено на колено, сѐ додека не била запишана во II век од н. е. како Мишна, а подоцна и како Гемара, кои заедно го сочинуваат Талмудот.

Современите изданија на Талмудот вклучуваат коментари од многу истакнати мудреци на Тората од различни поколенија, од Гаоните (рано средновековие) до XVII век.

Друг дел од коментарите влегол во мидрашот. Постојат мидраши за книгите Битие (Берешит Раба), Левит (Ваикра Раба) и Исход (Шемот Раба).

Постои и Тосефта — појаснувања и дополнувања на Мишната.