Трстеник (Србија)

Трстеник е град и општина сместен во округот Расина во централна Србија. Според пописот од 2011 година, градот има 15.329 жители, додека општината има 42.989 жители. Лежи на реката Западна Морава.

Трстеник
Град и општина
Одозгора: Панорама на Трстеник, зградата на општината, црквата Света Троица, театарот и културниот центар Трстеник, Меморијалниот парк Попина
Знаме Грб
Локација на општина Трстеник во рамките на Србија
Држава	Србија
Округ	Расина
Населби	51
Управа
• Градоначалник	Милена Турк
Површина[1]
• Град	10,08 км2 (389 ми2)
• Општина	448 км2 (173 ми2)
Надм. вис.	&10000000000000172000000172 м
Население (2011 попис)[2]
• Град	15.329
• Град густина	15/км2 (39/ми2)
• Општина	42.989
• Општина густина	96/км2 (250/ми2)
Час. појас	ЦЕТ (UTC+1)
• Лето (ЛСВ)	ЦЕЛТ (UTC+2)
Поштенски код	37240
Повикувачки број	+381(0)37
Регистерски таблички	TS
Мреж. место	trstenik.rs

Историја

Во раното и средното железно време, племето Трибали ја населувало Западна Морава. Римјаните ја освоиле областа во 1 век од нашата ера. Римските локалитети вклучуваат каструм Стражбе на десниот брег на реката, како и локалитети во Бучје и Доњи Дубиќ, и други сè уште неистражени. Римјаните во регионот ја вовеле лозата која и денес се преработува во српските винарии (е еден од главните приходи во општината).

Во средниот век, Трстеник припаѓал на областа Западна Морава. Првиот пишан запис за Трстеник е од Раваничката повелба на принцот Лазар од 1381 година, во која тој го подарил Трстеник на манастирот Раваница. Манастирот Љубоштиња е изграден во Моравски архитектонски стил.

Во 1427 година, Отоманската Империја ги освоила областите Крушевац и Трстеник. Во западната долина Морава, Османлиите ја изградиле тврдината Грабовац. По конечниот пад на српското деспотство во 1459 година, Трстеник станал важна отоманска караванска станица. Во еден австриски извештај од 1784 година, Трстеник имал 47 муслимански и 17 христијански куќи, камени џамии, два кона и неколку занаетчиски дуќани. Во тоа време Трстеник се наоѓал на 2 км западно од сегашниот град, во близина на селото Осаоница.

По добивањето на автономијата на Кнежевството Србија, Милош Обреновиќ наредил да се изгради нова населба на десниот брег на Западна Морава во периодот 1832-1838 година. Во 1870-тите Трстеник добил основно училиште, пошта, аптека, банка и првата парна мелница. Во 1899 година, западно преку реката, бил изграден челичен мост, а следната година била изградена црквата Света Троица. Пругата Сталаќ-Краљево е отворена во 1910 година.

Од 1929 до 1941 година, Трстеник бил дел од Моравска бановина на Кралството Југославија.

По Втората светска војна биле изградени нови објекти и голем дел од старите конаци потекнуваат од овој период. По Втората светска војна, Трстеник претрпел значителен индустриски развој со основањето на фабричките хидраулични и пневматски системи во првите пет години.  За време на периодот на санкции во 1990-тите, градот стагнирал.

Демографија

Население во минатото

Година	Нас.	±%
1948	43.406	—
1953	46.606	+7.4%
1961	49.107	+5.4%
1971	50.624	+3.1%
1981	53.570	+5.8%
1991	54.873	+2.4%
2002	49.043	−10.6%
2011	42.966	−12.4%

Според резултатите од пописот од 2011 година, општина Трстеник има население од 42.966 жители.

Етнички групи

Етничкиот состав на општината:^[3]

Етничка група	Популација	%
Срби	41.829	97,35%
Роми	342	0,80%
Црногорци	84	0,20%
Македонци	48	0,11%
Хрвати	35	0,08%
Горанци	29	0,07%
Југословени	17	0,04%
Бугари	15	0,03%
Муслимани	15	0,03%
Романци	13	0,03%
Други	539	1,25%
Вкупно	42.966

Економија

Фабрика Прва Петолетка

Од 2017 година, клучните индустриски компании во Трстеник се машинскиот производител ППТ-Петолетка и одбранбената компанија ППТ-Наменска, и двете се наследници на некогашната голема производствена компанија „Прва Петолетка“ која вработуваше речиси 20.000 вработени во својот врв во 1980-тите.^{[се бара извор]}

Следната табела дава преглед на вкупниот број на регистрирани лица вработени во правни субјекти по нивната основна дејност (од 2018 година):^[4]

Активност	Вкупно
Земјоделство, шумарство и риболов	192
Рударство и вадење камен	2
Производство	3.314
Снабдување со електрична енергија, гас, пареа и климатизација	101
Снабдување со вода; канализација, управување со отпад и активности за санација	183
Градба	134
Трговија на големо и мало, поправка на моторни возила и мотоцикли	1.251
Транспорт и складирање	282
Услуги за сместување и храна	293
Информации и комуникација	85
Финансиски и осигурителни активности	61
Активности со недвижен имот	1
Стручни, научни и технички дејности	208
Административни и помошни услужни дејности	57
Јавна администрација и одбрана; задолжително социјално осигурување	274
Образование	686
Активности за човековото здравје и социјална работа	365
Уметност, забава и рекреација	90
Други услужни активности	227
Поединечни земјоделски работници	1.315
Вкупно	9.121

Атракции за посетители

Статуа на принцезата Милица од Србија во Трстеник

• Љубоштиња - е српски православен манастир во близина на Трстеник, Србија. Сместено во малата планинска долина на реката Љубоштиња. Посветен е на Пресвета Богородица. Манастирот бил изграден од 1388 до 1405 година. Погребите во манастирот ги вклучуваат принцезата Милица, сопругата на Лазар Хребељановиќ и монахињата Ефимија, која по Косовската битка овде станала калуѓерка заедно со голем број други вдовици на српски благородници кои ги загубиле животите во битките на реката Марица и Косово Поле. Љубоштиња денес е женски манастир во кој се чуваат педесетина монахињи. За време на бунтот на Кочине, народот бил повикан на бунт од Љубоштинскиот манастир. По распадот на бунтот Турците го запалиле манастирот за да им се одмаздат на Србите, а повеќето од фреските биле уништени. Исто така, кога манастирот бил запален, било откриено тајно богатство кое било скриено во ѕидот на манастирот зад иконите во кои принцезата Милица го криела нивното богатство. Меѓу украденото богатство се наоѓала и круната на принцот Лазар, која сега се наоѓа во Истанбул. Љубоштиња е прогласена за споменик на културата од исклучително значење во 1979 година, а е заштитена од Република Србија.
• Манастир Велуќе

Познати луѓе од Трстеник

• Владимир Југовиќ, поранешен фудбалер, европски куп шампион
• Марко Баша (роден 1982), црногорски фудбалер
• Небојша Брадиќ (роден 1956), политичар, министер за култура
• Добрица Ќосиќ (родена 1921 г.), писателка и политички теоретичар, претседател на СР Југославија.
• Јована Војиновиќ (1992), шахистка
• Верица Калановиќ, политичар и трикратен министер
• Драгиша Биниќ, фудбалер (Живее во општина Трстеник)
• Владислав Ф. Рибникар, српски новинар, основач на дневниот весник Политика

Галерија

• 
  Трстеник
• 
  Западна Морава во Трстеник
• 
  Историски архив во Трстеник
• 
  Дом на културата
• 
  Внатрешноста на театарот во Трстеник
• 
  Градска галерија во Трстеник
• 
  Црквата Света Троица во Трстеник
• 
  Споменик на партизанските борци во Трстеник
• 
  Споменик на Милица Хребељановиќ во Трстеник