Цељски грофови

Цељските грофови (словенечки: Celjski grofje; германски: Grafen von Cilli; унгарски: Cillei grófok) биле една од најмоќните благороднички династии во доцниот среден век на територијата на денешна Словенија.

Грб на Улрих II Цељски

Територија на грофови на Цеље во средината на 15 век

На почетокот на 14 век, како вазали на хабсбуршките војводи од Штаерска, тие управувале со грофовијата Цеље, стекнувајќи го статусот на непосредни грофови (Рајхсграфен) во 1341 година. Со текот на времето, нивното влијание се проширило и во делови од денешна Хрватска и Босна, а во 1436 година биле издигнати на ранг на кнезови на Светото Римско Царство.

Династијата го достигнала својот врв за време на владеењето на Улрих II Цељски. Сепак, со неговата смрт во 1456 година, нивната лоза замрела, а по војната за наследство, нивните територии преминале под контрола на Хабсбурговците. И денес има живи потомци на оваа династија.^[1]

Историја

Замокот Цеље

Семејството првпат се споменува околу 1125 година, кога биле наречени Господари на Саунија (германски: von Soune) по долината на реката Савиња, а од 1173 година, по замокот Жовнек, биле наречени Господари на Жовнек (германски: von Sannegg). Во долината Савиња, покрај Жовнек, ги поседувале и замоците Шенек, Либенштајн и Ојстрико, поради што се претпоставува дека тие се споредна гранка на семејството на грофицата Хема или нејзиниот сопруг, маркгрофот Вилијам II од Савиња.

Првиот Жовнешки владетел се јавува како Гебхард I со придавката „Савињски“ (починал во 1173 година). Придавка е и главниот доказ за неговото потекло. Гебхард I се појавил како сведок во два документи, првиот издаден помеѓу 1117–1130 година и вториот во 1144 година. Две години подоцна, во 1146 година, се појавил Леополд I. Тој можеби бил брат или син на Гебхард I. Помеѓу 1173 и 1253 година, Гебхард II многупати се појавувал меѓу записите.

Семејството еднаш се појавило и со името Лемберк - во документ во кој, околу 1235 година, тие доживотно му го ветиле полномоштувањето на бенедиктинскиот манастир во Горњеград на неговиот игумен. Во документот владетелот се нарекува со вообичаената придавка Жовнешки. Од овој документ произлегува дека Гебхард веќе го имал под своја контрола феудот Крк на замокот Лемберг (помеѓу Пољчани и Шмарје). Гебхард II починал во поодмината возраст. Имал два сина, Конрад I (починал во 1255 година), кој исто така бил витешки поет,^[2] и Леополд II.

Поврзување со Хабзбурговците

Откако жовнешките господари кон крајот на 13 век, во 1278 година, застанале на страната на Хабсбурговците во битката кај Дирнкрут против боемскиот крал Отокар II, а во војната против Горициско-тиролците во битките за боемската круна, нивниот подем започнал во 14 век. По битките за чешката круна, под нивна управа ги добиле окупираните имоти на семејството Горица-Тирол во басенот Савиња. Во 1308 година, со предавање на нивните господари на Хабсбурговците и истовремено примање на овие имоти назад во феудот, тие станале хабсбуршки вазали.

Дури во 1423 година, Ернест Железниот му го предал на Херман II документот од 1308 година, според кој Цељските потомци ги држеле своите досегашни поседи во договор со Хабсбурговците. Со ова се откажал од своето феудално владеење над Цеље.

Царски принцови

По обидот во 1430 година, на 30 ноември 1436 година, царот Сигизмунд Луксембуршки ги издигнал Цељските грофови во државни кнезови на Светото Римско Царство, со што ги ослободил од зависноста од Хабсбурговците, и овозможил создавање на Кнежевството Цеље. Окрузите Цеље и Ортенбург-Штернберг биле прогласени за феуди. Тие добиле и право на сопствена судска зграда во Цеље, монетарен и рударски регистар, и право на титула „високороден“.

Крај на машката линија

Во 1456 година, по смртта на неговиот ривал Јанош Хунади, Улрих II го наследил како генерален капетан на Унгарија. Тоа иницирало заговор на семејството Хунади против Улрих II, кој бил убиен од луѓето на синот на Јанош Хунади, Ладислав на 8 ноември во Белград.

Со смртта на Улрих II изумрела машката лоза на Цељските грофови, а по војната за наследување сите нивни имоти биле предадени на Хабсбурговците врз основа на договорот за наследување.

Наследство

Не е точно познато потеклото на слободните Жовнечки господари, или подоцна наречени Цељски грофови. Во 11 век, Асквинци живееле на приближно истата област каде што ги среќаваме овие господари во 12 век, така што претпоставката за асквинско потекло изгледа најверојатна. Ова е мислењето што преовладува денес, но според Пирчегер, основач на Жовнешкиот род бил извесен Преслав, кој носи словенско име. Во минатото се правеле обиди Цељските грофови да се претворат во словенечки владетели. Според Орожен, се вели дека тие се потомци на претците на Карантанците, словенечките претци.

Дел од нивниот грб - трите златни ѕвезди на сина позадина, кои, како лордови на Санек, ги наследиле од некогаш моќните грофови од Коринт Хаунбург во 1322 година - биле вградени во амблемот на Југославија во 1920-тите и Грб на Словенија во 1991 година. Тоа е и сегашниот грб на Цеље.