Шпајер

Шпајер (германски: Speyer, до 1825 г. и Speier) — град во Рајнската област-Пфалц, Германија со околу 50.000 жители. Лежи на левиот брег на реката Рајна, 25 км јужно од Лудвигсхафен и Манхајм, а 21 км југозападно од Хајделберг. Основан е од Римјаните, и се вбројува меѓу најстарите градови во државата.

Шпајер Speyer
Улицата „Максимилијанштрасе“ и Шпајерската катедрала во позадина Улицата „Максимилијанштрасе“ и Шпајерската катедрала во позадина
Шпајер
Управа
Земја	Германија
Покраина	Рајнска област-Пфалц
Округ	Урбан округ
Градски единици	4
Надградоначалник	Штефани Зајлер (СДП)
Основни податоци
Површина	42,58 км2
Надм. височина	92 м
Население	51.368 (31 декември 2022)[1]
- Густина	1.206 жит/км2
Други информации
Часовен појас	CET/CEST (UTC+1/+2)
Рег. табл.	SP
Пошт. бр.	67346
Повик. бр.	06232
Портал	speyer.de
Координати	49°19′10″N 8°25′52″E

Забележителни знаменитости на градот се Шпајерската катедрала, уште неколку цркви и Старата порта. Под главниот олтар на катедралата се погребани осум свети римски цареви и германски кралеви.

Шпајер е познат по т.н. „Шпајерска протестација“ на Царскиот собор од 1529 г. со која разни кнезови се заложиле за повлекување на забраната врз делата на реформаторот Мартин Лутер, и со тоа удирајќи ги темелите на протестантството.

Главната улица со Шпајерската катедрала во позадината.

Најпрвин градот се нарекувал Новиомагус и Кивитас Неметум по тевтонското племе Немети кое се доселило на ова подрачје. Во VI век е засведочено името Спира, изведено од франкиската населба Вила Спира близу гратчето.

Времеследен преглед

• 10 п.н.е. — поставен првиот римски воен логор (меѓу градскиот дом и епископскиот дворец).
• 150 — гратчето обележано како Новиомагус на светската карта на старогрчкиот географ Птоломеј.
• 346 — за првпат споменат епископ на гратчето.
• IV век — градот Кивитас Неметум обележан на картата „Појтингерова табла“.
• V век — Уништен Кивитас Неметум.
• VII век — гратчето е одново подигнато под името Спира, наречен по блиска франкиска населба.
• 1030 — светиот римски цар Конрад II ја започнува преградбата на Шпајерската катедрала, денес светско наследство на УНЕСКО. Во истиот век е изграден првиот градски дом.
• 1076 — светиот римски цар Хајнрих IV тргнува од Шпајер на патот за Каноса за да се сретне со папата.
• 1084 — основана првата еврејска заедница во Шпајер.
• 1096 — крстоносната војска на грофот Емих ги пустоши еврејските заедници во Рајнската област; Шпајерскиот епископ Јован ги засолнил Евреите во својот дворец, а потоа ги однел во тврдина вон градот. Решено е дека повредувањето на Евреи ќе се казнува со отсекување на раката.^[2]
• 1294 — епископот ги губи највеќето дотогашни права, и Шпајер станува слободен царски град на Светото Римско Царство.
• 1349 — збришана еврејската заедница во Шпајер.
• 1527 - 1689 — Шпајер е седиште на Царскиот камерен суд.^[3]
• 1526 — Шпајерскиот царски собор (рајхстаг) носи одлука за привремена толеранција кон лутеранските учења и богослужба.
• 1529 — На Шпајерскиот царски собор лутеранските кнежевства на царството изразуваат силно незадоволство во врска со противреформациските, воведувајќи го поимот протестантство.
• 1635 — маршалот на Франција, Ирбен де Маје-Брезе, заедно со војводата Жак Номпар де Комон ги освојвуаат Хајделберг и Шпајер.
• 1689 — француската војска прави големи штети врз градот.
• 1792 - 1814 — Шпајер паѓа под француска власт по Битката кај Шпајер.
• 1816 — Шпајер станува управно седиште на областа Пфалц и Рајнскиот округ на Баварија (подоцна наречен Баварски Пфалц), и останува таков сè до крајот на Втората светска војкна.
• 1883 - 1904 — изградена спомен-црква овековечувајќи ја Протестацијата од 1529 г.
• 1947 — отворена Државната академија за управна наука (подоцна преименувана во „Германски универзитет за управни науки“ - Шпајер^[4]).
• 1990 — градот одбележува две илјади години постоење.

Знаменитости

Поглед на Шпајер од катедралата.

• Шпајерска катедрала
• Стара градска порта
• Спомен-црква на Протестацијата
• Црква „Св. Троица“
• Еврејски двор – остатоци од средновековната синагога и микве (обредна бања)
• Технички музеј — музеј на превозот
• Историски музеј на Пфалц

Збратимени градови

Шпајер е збратимен со следниве градови:^[5]

• Сполдинг, Велика Британија (1956)
• Шартр, Франција (1959)
• Курск, Русија (1989)
• Равена, Италија (1989)
• Гњезно, Полска (1992)
• Јавне, Израел (1998)
• округ Русизи, Руанда (1982/2001)
• Нингде, Кина (2013)

Познати личности

Јохан Јоахим Бехер

Автопортрет на Анселм Фојербах, 1873 г.

• Јуда бен Самуел (1140-1217) — еврејски писар и мислител
• Габриел Бил (~ 1415-1495) — схоластички филозоф
• Јохан Јоахим Бехер (1635-1682) — лекар, алхемичар, претхоник на хемијата
• Анселм Фојербах (1829–1880) — водечки класицистички сликар
• Карл-Адолф Холит (1891-1985) — офицер на Вермахтот
• Кристијан Рајф (р. 1984) — скокач во далечина
• Себастијан Лангкамп (р. 1988) — фудбалер
• Ларс Штиндл (р. 1988) — фудбалер

Поврзано

• Шпајерска катедрала
• Технички музеј (Шпајер)
• Шпајерска линија