Дервиш

Дервиш^[1][2] (арапски : ﺵميﻭﺭﺩ, darwīš ; тур., Derviş) — поим кој означува муслимански мистик, односно следбеник на суфизмот, мистично учење за исламот.

Дервиши во 2006 година во Турција

Ученото име за дервишот е суфи (арапски: صوفي sūfī ; во Сараево и Босна често се изговара како суфија); во западните академски кругови зборот суфи често се употребувал како единствен израз. Дервиш е лице кое се стреми кон високо богопознание и во овие бранови се труди да остане во највисоките степени на молитвата.

Историја

Теќето кај врутокот на Буна кај Мостар, најпознатото теке во Босна и Херцеговина

Дервишките редови (тарикати) се појавиле во исламскиот свет на почетокот на третиот век од исламскиот календар. Тарикат во превод значи училишта, кои биле именувани по нивните основачи. Тие ги подигале своите ученици и им наложувале да го подобрат своето знаење и делување. Овие ученици потоа се повикувале на нив, а нивните училишта, или тарикати, биле именувани по овие специфични имиња.

Теќето е градба или место каде некогаш живееле шеиците. И денес, членовите на тарикатот, ученици (муриди) и симпатизери на тарикатот (мухиби) редовно се собираат во теќето за да ги извршуваат должностите пропишани со правилата на суфизмот. Одреден број муриди се посветиле на своите звања во тарикатот и теќето за да го потврдат својот пат, одрекувајќи се од задоволствата на овој свет - и постојано дружејќи се со шеикот.

Дервишите во теќето сочинуваат духовно братство. Тие се подложуваат на строга дисциплина и кон шеикот и кон целокупното учење на нивниот ред. Шеикот е неоспорен авторитет меѓу дервишите. Возраста на ученикот не влијае на чинот во теќето, бидејќи единствено на цена е побожноста, учењето и посветеноста на шеикот и редот.

Духовниот центар на тарикатот е седиштето на шеикот. Текиите најчесто се поддржани од нивните вакафи и од придонесите на богатите дервиши и муриди. Шеиците не биле платени ниту некогаш биле третирани како посебна класа. Мора да бидат најучени во својата средина. Дервиш може да биде член само на еден тарикат (дервишки ред). Шеик може да биде шеик во неколку тарикати, но само еден може да води.

Шеиците и дервиши претежно се занимавале со разни работи и занаети, мешајќи се со луѓето и во непосреден контакт го остварувале нивното влијание. На овој начин нивната наука се ширела ненаметливо, но ефекасно. Овој начин на дејствување кај дервишите останал непроменет до денес. Поради нивниот директен однос кон луѓето и постигнатото влијание, често имало немили сцени меѓу нив и одредени луѓе од улемскиот (свештеничкиот) сталеж.^[3]

Дервишки редови

Во суфизмот се верува дека постојат дванаесет признати (темелни) тарикати од кои потекнуваат колови (ограноци). На некои места се споменуваат и 14 признати тарикати, но општото разбирање во суфизмот е дека постојат дванаесет основни дервишки редови.

Дванаесет основни дервишки наредби

Тарикат	Основач
Кадириски дервишки ред - кадирии	Абдулкадир Гејлани
Накшибендиски дервишки ред - накшибендии	Мухамед Бехаудин Накшибенд Ал-Бухари
Бекташки дервишки ред - бекташи	Хаџи Бекташ Вели
Мевлевиски дервишки ред - мевлевии	Џалалудин Руми
Јесевиски дервишки ред - јесевии	Ахмед ибн Ибрахим ибн Али Јесави
Рифаиски дервишки ред - рифаии	Сеид Ахмед Ар-Рифаи
Чиштиски дервишки ред - чиштии	Муинудин Чишти
Бедевиски дервишки ред - бедевии	Ахмед ел Бедеви
Кубрависки дервишки ред - кубравии	Неџмудин Кубра
Шазилиски дервишки ред - шазилии	Ебу хасан аш-Шазили
Десукиски дервишки ред - десукии	Ибрахим ибн Абил-Мајд ед-Десуки
Халветиски дервишки ред - халветии	Мухамед ал Халвати

Дервишите како мотив во уметноста

• „Дервиш“ — кус расказ на македонскиот писател Филип Јовановски.^[4]
• Дервишот и смртта — роман на Меша Селимовиќ.