Алматы

Энэ хуудас нь хотын тухай өгүүлнэ. Мужийн тухай, "Алматы муж"-с харна уу.

Алматы (Казах: Алматы, дуудлага нь [алмаа-та], үүнээс Алимтай, балархай эгшгийг гээж Алимт гэж болох, дундад зууны үеэс түрэг-монголчууд алим ургадаг энэ газрыг ийн нэрийджээ. Тэгэхдээ бүр «алимату» (алимт) гэдэг монгол язгууртай гэх судалгаа байна.^[6] үүнээс монголоор Алимт эсвэл Алимтай гэх, мөн Зөвлөлтийн үеэс оросоор тогтсон Алма-Ата гэдгийг даган ярьж бичиж байсан заншил одоо ч бүрэн хоцрогдоогүй байна. Алма-ата гэдэг нь алим өвөө гэсэн утгатай бөгөөд энэ бүсэд анх алим үүссэн гэж үздэг байна. Алма гэж алим гэсэн үг бөгөөд Алимт гэсэг ямар ч утга агуулга байхгүй болно.) — Казахстаны тэргүүн их хот. Улсдаа «Өмнөд нийслэл» гэж өргөгддөг. Алматы 1929-өөс 1997 он хүртэл Казахстаны нийслэл байсан. 1997 онд нийслэл нь Астанад шилжсэн ч улсынхаа худалдаа арилжаа, соёлын төв хэвээр үлджээ. Алматы хотын хүн ам 1989 онд 1.07 сая, 1999 онд 1.13 саяаар тоологдож байв.^[7] 2010 оноор таслан үзвэл 1.42 сая хүн оршин суудаг гэх тооцоо бий. Хэрвээ бүртгэлгүйчүүдийг (ажиллаж хөдөлмөрлөхөөр ирсэн) багтаавал 2 саяд дөхнө. 2010 оны тоо бүртгэлээр оршин суугчдын 51.06% - казах, 33.02% - орос, 5.73% - уйгур, үлдэх 10% гаран болохоор бусад яс үндэст хүн гэж мэдэгдэж байна.^[8]

Алматы Almaty Алимт, Алимтай
Хот
Хөх довоос харагдах Алматы хотын үзэмж Вознесенскийн сүм Ногоон зах Хөх довын дүүжин тээвэр Медеу Алматы цамхаг Нурлытау Панфиловын гудамжны зугаалгын газар
Далбаа Сүлд
Хоч:  "Өмнөд Нийслэл", "Алимын хот", "Том Алим", "ALA"
Алматы Казахстан дахь байршил Казахстан дахь байршил Алматы Алматы (Ази) Ази дахь байршил
Солбицол: 43°14′24″N 76°54′54″E
Улс	Казахстан
Анх суурьшсан	1000–801 BC
Байгуулагдсан	1854
Нэгдсэн (хот)	1867
Дэд хуваалт	8 дүүрэг
Засаг захиргаа
• Биет	Хотын зөвлөл
• Аким	Дархан Сатыбалды
Газар нутаг
• Хот	752 км2 (290 бээр2)
• Бөөгнөрөл	9,395 км2 (3,627 бээр2)
Хамгийн өндөр цэг	1,700 м (5,600 фут)
Хамгийн нам цэг	500 м
Хүн ам  (2024 оны 4 сарын 1)[1]
• Хот	2,249,500[2]
• Байр	Төв Азид 2-т Казахстанд 1-т
ДНБ (Нэрлэсэн, 2024) [3]
• Хот	KZT 29,241 тэрбум ($61.406 тэрбум) · 1-т
• Нэг хүнд ноогдох	KZT 12,936,300 ($27,166) · 2-т
Цагийн бүс	UTC+5 (UTC+5)
Шуудангийн код	050000–050063
Бүсийн дугаар	+7 727[4]
ISO 3166 код	ALA
Улсын дугаар	02 (A – хуучин дугаар)
ХХИ (2022)	0.831[5] маш өндөр · 1-т
Уур амьсгал	Dfa

Газар зүй

Цаг агаар

Алматы
Уур амьсгалын диаграмм
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12     33   0 -9     41   1 -8     62   7 -3     111   17 6     106   22 11     61   27 15     38   30 18     26   29 16     29   24 11     56   16 4     52   8 -2     41   3 -6 Температур °C,  Тунадас мм Эх сурвалж: pogoda.ru.net; wetterkontor.de

Сарын дундаж температур болон хур тунадасны хэмжээ: Алматы 1-р сар 2-р сар 3-р сар 4-р сар 5-р сар 6-р сар 7-р сар 8-р сар 9-р сар 10-р сар 11-р сар 12-р сар Маx. Температур (°C) 0.3 1.4 7.0 17.4 22.1 27.2 30.0 28.9 24.1 16.1 7.6 2.6 Ø 15.5 Мин. Температур (°C) −9.3 −8.2 −2.6 5.9 10.5 15.2 17.8 16.3 11.1 4.2 −2.0 −6.3 Ø 4.4 Температур (°C) −5.4 −4.1 1.7 11.4 16.1 21.0 23.7 22.3 17.2 9.5 2.0 −2.7 Ø 9.5 Тунадас (мм) 33 41 62 111 106 61 38 26 29 56 52 41 Σ 656 Нартай цаг (h/d) 3.8 4.2 4.7 6.5 7.8 9.3 9.9 9.5 8.2 5.9 4.2 3.3 Ø 6.5 Бороотой өдөр (d) 6 6 10 10 10 7 5 4 4 7 7 6 Σ 82 Агаарын чийгшил (%) 75 76 73 60 57 50 46 45 49 63 73 77 Ø 61.9 Т е м п е р а т у р 0.3 −9.3 1.4 −8.2 7.0 −2.6 17.4 5.9 22.1 10.5 27.2 15.2 30.0 17.8 28.9 16.3 24.1 11.1 16.1 4.2 7.6 −2.0 2.6 −6.3 1-р сар 2-р сар 3-р сар 4-р сар 5-р сар 6-р сар 7-р сар 8-р сар 9-р сар 10-р сар 11-р сар 12-р сар Хур тунадас Х у р т у н а д а с 33 41 62 111 106 61 38 26 29 56 52 41   1-р сар 2-р сар 3-р сар 4-р сар 5-р сар 6-р сар 7-р сар 8-р сар 9-р сар 10-р сар 11-р сар 12-р сар Эх сурвалж: pogoda.ru.net; wetterkontor.de

Алдартай хүмүүс

Полина Ледкова-хоолны ном зохиогч, хүнсний блог хөтлөгч

Наталья Назарова-театр, кино жүжигчин

Dimash Adilet-бизнесмэн, блогчин, ТВ шоуны оролцогч

Владимир Жириновский-улс төр, төрийн зүтгэлтэн

Ирина Линдт-жүжигчин

Радионова Светлана-Росприроднадзорын дарга^[9][10][11]

Зураг

Хотын зүүн урд захын «Хөх дов» (Казах: Көктөбе) -ноос харагдах хотын үзэмж

Мөн үзэх

• Казахстан улсын арван том хот
• Алматын метро

Цахим холбоос

 Commons: Алматы – Викимедиа зураг, бичлэг, дууны сан

• Хотын албан ёсны цахим хуудас